دەپۋتاتتار ۋتيل جيناۋ الىمىنا موراتوري جاريالاۋدى سۇرادى
«بيىلعى11 - قاڭتارداعى ءماجىلىستىڭ وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە ۋتيل جيناقتاۋعا قاتىستى ەسەپتەۋ ءتارتىبىن قايتا قاراۋ جانە جەكە مەكەمە ورنىنا مەملەكەتتىك وپەراتوردى قاراستىرۋدى تاپسىرعان بولاتىن. ۋتيل جيناقتاۋدىڭ شامادان تىس باعالانۋى ءارى جەكە وپەراتوردىڭ اشىق ەمەس قىزمەتى، دەپۋتاتتار تاراپىنان بىرنەشە رەت كوتەرىلگەن جانە تۇرعىندار ءۇشىن وتە سەزىمتال سۇراقتاردىڭ ءبىرى»، - دەدى دەپۋتات ەدىل جاڭبىرشين ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ اتىنا جولداعان ساۋالىندا.
ونىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى بەس جىلدا اۆتوكولىكتەر مەن اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكاسىن ساتىپ الۋشىلار، جەكە وپەراتورعا ساتىپ الىناتىن تەحنيكانىڭ ماقساتى مەن ۇلگىسىنە قاراي، 400 مىڭنان 13 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ۋتيل جيناۋدى تولەگەن. مۇنداي زاڭدى «بوپسالاۋدىڭ» ناتيجەسى ەلىمىزدە كولىكتەردىڭ قىمباتتاۋىنا اكەلدى. 2015 -جىلدان 2021 -جىلعا دەيىن جاڭا كولىكتەردىڭ باعاسى ەكى ەسەگە جۋىق ءوستى. وسىنىڭ سالدارىنان ەسكى كولىكتەردىڭ دە باعاسى كوتەرىلىپ كەتتى.
«كورشى ەلدەرمەن باعا ايىرماشىلىعى ەلگە شەتەلدىك كولىكتەردىڭ بەلسەندى تۇردە تىركەۋسىز اكەلىنۋىنە مۇمكىندىك بەردى. قازاقستانعا شەتەلدىك نومىرلەرى بار 200 مىڭنان استام كولىك كىرگەن، ولاردىڭ كوپشىلىگى ەسكىرگەن، ال كەيبىرەۋى ءتىپتى قىلمىستىق مۇلىك. سونىمەن قاتار، 2021 -جىلدىڭ ماۋسىمىنان باستاپ كابەل مەن سىم ونىمدەرىنىڭ قۇنىنا دا % 5 ۋتيل جيناۋ قاراستىرىلعان. وسى ماسەلەلەرگە قاتىستى پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن حالىق زور ىقىلاسپەن قابىلدادى. ءبىراق، ءبىز بۇگىن، تاپسىرمالاردىڭ باسقاشا اتقارىلىپ وتىرعانىن كورىپ وتىرمىز. اشىق نورماتيۆتىك- قۇقىقتىق اكتىلەر پورتالىندا جەكە وپەراتوردىڭ قۇقىقتارىن مەملەكەتتىك اكسيونارلىق قوعام «جاسىل دامۋعا» دەرەۋ بەرۋدى كوزدەيتىن قاۋلىنىڭ جوباسى ورنالاستىرىلدى.
بۇل قاۋلى جوباسىنا سايكەس، بەس جىل بويى جەكە وپەراتوردىڭ اقشانى بەلسەندى تۇردە جيناۋ پروتسەسىنىڭ اشىقتىعى ۇمىتىلىپ قالاتىن سياقتى. جالپى ۋتيل جيناۋدان تۇسكەن قارجى تۋرالى ءار ءتۇرلى سيفرلار ايتىلۋدا. جەكە وپەراتوردىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن مالىمەتىنە قاراساق، 2016 -جىلدان 2021 -جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنا دەيىن تۇسكەن قارجى 600 ميلليارد تەڭگەدەن استام. بۇل قىرۋار قارجى قايدا كەتكەن؟ ول جونىندە تولىق دەرەك جوق. ءبىز تاۋەلسىز اۋديت ناتيجەلەرىنىڭ ورنىنا ەكولوگيالىق كودەكستەن جەكە وپەراتوردىڭ اقشانى «يدەيا بويىنشا» نەگە جۇمساۋ كەرەك ەكەندىگى تۋرالى اقپارات الامىز»، - دەدى دەپۋتات.
ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، اشىق كوزدەردەن العان مالىمەتتەر بويىنشا 300 ميللياردتاي تەڭگە اۆتوكولىك ونەركاسىبىن جانە اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن وندىرۋشىلەردى ىنتالاندىرۋعا بەرىلگەن، 30 ميللياردتاي تەڭگە ەسكى كولىكتەردى تاپسىرعان حالىققا تولەنگەن، 29 ميللياردتاي ەسكى تەحنيكالاردى جيناقتاۋعا جانە ۋتيليزاتسيالاۋعا جىبەرىلگەن، ال 181 ميللياردتاي قارجىنىڭ قايدا كەتكەنى بەلگىسىز.
«سوندا، بۇكىل جينالعان قارجىنىڭ % 10 عانا ۋتيلگە باعىتتالعان با؟! سونىمەن قاتار، جەكە وپەراتور اكتيۆتەرىنىڭ تاعدىرى قاۋلى جوباسى بويىنشا تۇسىنىكسىز. ويتكەنى قاۋلى جوباسىندا تەك جارعىلىق كاپيتالداعى ۇلەستى اۋدارۋ تۋرالى ايتىلعان، ال اعىمداعى شوتتان اقشالاردى اۋدارۋ تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز جوق. ۋتيل جيناۋ تولەمىن جاڭا وپەراتوردىڭ قابىلداپ باستاعانى تۋرالى ەكولوگيا مينيسترلىگىنىڭ توسىن مالىمدەمەسى دە سۇراق تۋعىزادى. ويتكەنى قاۋلى جوباسى اعىمداعى جىلدىڭ 1 - اقپانىنا دەيىن تالقىلانادى جانە ودان كەيىن ونىڭ ناقتى قابىلداناتىنى بەلگىسىز بولىپ تۇر.
ۋتيل جيناۋدىڭ ستاۆكاسىن قايتا قارۋ جونىندەگى سۇراق تا اشىق قالىپ وتىر. بۇگىن اڭگىمە بازالىق ستاۆكا توڭىرەگىندە، ال الىناتىن سومالار، نەگىزىنەن كوەففيسيەنتتەر ارقىلى مانيپۋلياتسيا جاسالىنىپ وتىر. نەگە حالىقتان الىنعان ۋتيل جيناق ەسەبىنەن كولىك ءوندىرىسىن دامىتامىز؟ بيزنەستىڭ ءوزى ينۆەستيتسيا سالماي ما؟ ۋتيل جيناۋدى تەك ەسكى تەحنيكالاردى زالاسىزداندىرۋ ءۇشىن پايدالانۋ كەرەك ەمەس پە؟ قازىر ۋتيل جيناۋعا بايلانىستى جۇمىس توبى قۇرىلىپ، تالقىلاۋ ءجۇرىپ جاتىر. ءبىراق، ءار ءتۇرلى تاراپتاردىڭ پاريتەتى ساقتالماعان»، - دەدى ە. جاڭبىرشين.
ونىڭ پايىمىنشا، جوعارىدا كەلتىرىلگەن ماسەلەلەردى ەسكەرە وتىرىپ كەلەسى شارالاردى ىسكە اسىرۋ قاجەت:
- جەكە وپەراتوردىڭ قىزمەتىنە قۇرىلعان ۋاقىتىنان باستاپ شۇعىل تاۋەلسىز اۋديت جۇرگىزۋ جانە اۋديتتى مەملەكەتتىك وپەراتورعا قاراجاتتى اۋدارعانعا دەيىن جاساۋ؛
- وتكىزىلگەن جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرىن اشىق اقپارات كوزدەرىندە جاريالاۋ؛
- تەكسەرۋ ناتيجەلەرى بويىنشا جەكە وپەراتوردىڭ اكتيۆتەرىن مەملەكەتتىك وپەراتورعا تولىق كولەمدە بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ؛
- ەسەپ ايىرىسۋدى جانە فۋنكتسيالاردى مەملەكەتتىك وپەراتورعا بەرۋدىڭ راسىمدەرىن اياقتاعانعا دەيىن ۋتيل جيناۋعا موراتوري جاريالاۋ؛
- ۋتيل جيناۋ ەسەبىنەن كولىك جانە اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكا وندىرۋشىلەرىن قولداۋعا تىيىم سالۋ؛
- جۇمىس توبىنا پاريتەتتىك جاعدايدا بارلىق تاراپتاردى مۇشە قىلۋ جانە وعان ءماجىلىس دەپۋتاتتارىندا تارتۋ؛
- مەملەكەتكە وتكەن وپەراتوردى باسقاراتىن كادرلاردى قايتا قاراۋ.
اۆتور: رۋسلان عابباسوۆ