بانكروت دەپ تانىلعان جەكە تۇلعالاردى نە كۇتىپ تۇر
بۇگىندە 2 ميلليونعا جۋىق قازاقستاندىق بۇل قۇجاتتى اسىعا كۇتىپ وتىر. الايدا بانكروت بولۋدىڭ سوڭى جاقسىلىققا اكەلمەۋى دە مۇمكىن. ەكونوميستەر حالىققا قارىزدان قۇتىلعانمەن، ونىڭ باسقا دا سالدارى پايدا بولاتىنىن ەسكەرتەدى.
«بانكروت» دەگەن جاقسى ات پا؟ ءبىر باسىندا بىرنەشە نەسيەسى بار قاراپايىم قازاقستاندىقتار جەتەرلىك. قارىزعا بەلشەدەن باتقانداردىڭ سانى 2 ميلليونعا جۋىقتايدى. ءبارى دە «جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى» تۋرالى زاڭعا يەك ارتىپ وتىر. دەگەنمەن زاڭنىڭ اتى زاڭ. ونداعى تالاپتار قارجى ۇيىمدارىن دا قىسپاققا الۋى مۇمكىن. ياعني بانكتىڭ قارىزىن كوللەكتورلىق ۇيىمدار وزدەرى تولەۋگە ءماجبۇر بولادى. بۇل شىعىن. ال قارىز بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ مۇنداي تاۋەكەلگە بەل بۋماۋى ورىندى. دەمەك، بانكروت بولعان ازامات قايتا نەسيە الۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلۋى ىقتيمال.
وسى رەتتە ەكونوميست ماقسات سەرالى بورىشكەردى بىردەن «بانكروت» دەپ تانۋعا بولمايتىنىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ەكسپەرتتىك توپ قۇرىپ، 3 نە 6 اي مەرزىمدە ول ازاماتتىڭ جاعدايىن ءجىتى باقىلاۋ ماڭىزدى. ايتپاقشى زاڭعا ساي نەسيەسىن وتەي الماعان ازاماتتار توبىنا كىرگەندەر جەكە كاسىبىن دە اشا المايدى. مەملەكەتتىك قىزمەتكە تۇرۋى قيىندايدى.
ەكونوميست ساپارباي جوبايەۆ تا بانكروت بولۋ - قارىزدان قۇتىلۋ ەمەس، جاۋاپكەرشىلىك جۇگىن ارقالاۋ دەيدى.
ساپارباي جوبايەۆ، ەكونوميست:
- كەيبىر ادامدار بانكروت بولساق، قارىزدان تولىق قۇتىلامىز دەپ ءماز بوپ ءجۇر. ونداي ەشتەڭە جوق. مەن باتىستاعى تاجىريبەنى زەرتتەپ كوردىم. ءوزىن بانكروت دەپ جاريالاعان جەكە تۇلعا قارىز بەرۋشىگە جارتىلاي تاۋەلدى بولىپ قالادى. ول نەسيەسىنەن تولىق قۇتىلعانشا اۋىر جۇمىسقا تارتىلۋى مۇمكىن. ياعني قارىزىن ءماجبۇرلى تۇردە وتەيدى. اقىرعى ءۇيىن ساتپاۋ دەگەن ماسەلە دە ايتىلىپ جاتىر. ەگەر قارىز الۋشىنىڭ ءبىر عانا ءۇيى بولسا شە؟ كوبىنىڭ پاتەر جالداپ وتىرعانى راس. قيسىنسىز. حالقىمىز جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعىن كاسىپورىنداردىڭ بانكروتتىعىمەن شاتاستىرىپ جۇرگەندەي. بۇل دۇرىس ەمەس. مەن جەكە تۇلعانىڭ ءومىرىن ساقتاندىرۋ دەگەن جۇيەنى كىرىكتىرۋ كەرەك دەر ەدىم. ال جاڭا زاڭ حالىقتىڭ دا، بيلىكتىڭ دە جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن كەرەك.
قولجەتىمسىز نەسيە تۋىستان قارىز سۇراعانشا، بانكتەن نەسيە الا سالۋ وڭاي. بۇگىنگە دەيىن ءبىراز قازاقستاندىقتىڭ پايىمى وسىنداي ەدى. سونىڭ ناتيجەسى بولار، حالىقتىڭ 80 پروتسەنتى موينىنا قارىز قارعىباۋىن تاعىپ العان. پرەزيدەنت تە بۇل ماسەلەگە الاڭداپ، كەيبىرىنىڭ بەرەشەگى بيزنەستەن اسىپ كەتكەنىن ايتتى. سىن تۇزەلىپ، قۇزىرلى ورگاندار، ايتەۋىر، ارەكەت ەتە باستادى. ەلدەگى نەسيەلەۋ نارىعى وزگەرەدى. بۇدان بىلاي قارىزدىڭ سالماعىن كوتەرە الاتىن جەكە تۇلعا عانا بانكپەن كەلىسىم جاساي الادى. ياعني تولەم جاساۋ قابىلەتى ناشار قارىز الۋشىعا كرەديت بەرۋ شەكتەلەدى. ودان كەيىن ۇكىمەت ازىرلەپ جاتقان جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ شەڭبەرىندە پروبلەمالىق بەرەشەكتى رەتتەۋ جونىندە شارالار قابىلدانادى.
ۇشىنشىدەن، اگەنتتىك جەكە تۇلعالاردىڭ كرەديتتەرى بويىنشا پايىزدىق جانە سىياقى مولشەرلەمەلەرىنىڭ شەكتى ماندەرىن رەتتەۋگە نيەتتى. بۇعان قوسا، قارىز الۋشىنىڭ كەز كەلگەن كوميسسيالارى مەن تولەمدەرىن قوسۋ بويىنشا شارالار قابىلدايدى.
ءمادينا ءابىلقاسىموۆا، قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ ءتوراعاسى:
- ۇزدىكسىز قىزمەتتى قامتاماسىز ەتۋ جانە حالىق پەن بيزنەس ءۇشىن بانكتىك قىزمەتتەردى تولىقتاي كورسەتۋ ءۇشىن بانكتەردىڭ مەنشىكتى كاپيتالى مەن وتىمدىلىگىنىڭ ايتارلىقتاي قورى بار. بانكتەر كاپيتالىنىڭ جەتكىلىكتىلىگى ەڭ تومەن تالاپتاردان 3 ەسە كوپ، وتىمدىلىك تە رەتتەۋ ماندەرىنەن 4 ەسە اسادى.