ءدىن تانۋ ءپانى فاكۋلتاتيۆتەن مىندەتتى ساباق دەڭگەيىنە ءوتۋى كەرەك - كەڭشىلىك تىشقان

None
None
نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - سوڭعى ۋاقىتتا ەلدە بولعان جايتتار ءدىن سالاسى ءجىتى باقىلاۋ كەرەگىن تاعى ءبىر دالەلدەي ءتۇستى.

11- قاڭتار كۇنى مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ وتىرىسىندا ءدىني ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەس بويىنشا جۇيەلى شارالار كەشەنىن ىسكە اسىرۋعا تاپسىرما بەرگەن ەدى. ەلىمىزدە ءدىني ەكسترەميزم قايدان پايدا بولدى، قازاقستاندىقتاردىڭ، اسىرەسە جاستاردىڭ ءدىني راديكالداردىڭ ىقپالىنا ءتۇسىپ قالماۋى ءۇشىن قانداي ارەكەتتەر قاجەت؟

وسى جانە وزگە دە ساۋالدارعا ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى ءدىنتانۋ كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ءدىنتانۋشى كەڭشىلىك تىشقان جاۋاپ بەردى.

- ەكسترەميزمنىڭ بەلگىسى الماتى ورتالىق مەشىتىندە مۇقتاج وتباسىلارعا ازىق- تۇلىك تاراتىلدى ەلوردادا كرەشەنيە راسىمدەرىنە تىيىم سالىندى تۇركىستان وبلىسىندا تۇرعىنداردان قارۋ، ەسىرتكى جانە ءدىني سيپاتتاعى ماتەريالدار تابىلدى - قازاقستاندا ءدىني ەكسترەميزمنىڭ پايدا بولۋ سەبەبى نە؟ ءدىن تۋرالى ءبىلىمنىڭ ازدىعى باستى سەبەپتىڭ ءبىرى دەپ ايتۋعا بولا ما؟

- ءيا، ارينە. جالپى ءدىن تۋرالى ءبىلىمنىڭ ازدىعى، ەكسترەميستىك توپتاردىڭ ماقسات- مىندەتتەرىن جەتە بىلمەۋ ەل ازاماتتارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە جاستاردىڭ دىندە ەشقانداي پروبلەما جوق دەپ ويلاپ، سوعان كىرۋىنە تۇرتكى بولادى. كىرىپ، كەيىن بىرتىندەپ بوي ۇيرەنگەننەن كەيىن ونداعى ۋاعىز بەن ناسيحاتتاردىڭ ىقپالىمەن اقىرىنداپ قاتەلىككە بوي الدىرا باستاۋى مۇمكىن. سوندىقتان، ەڭ الدىمەن، ارينە، بۇل جەردە ءدىن جونىندە ءبىلىمنىڭ جەتىسپەۋى ۇلكەن ءرول وينايدى دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار.

- قازاقستاندىقتاردىڭ، اسىرەسە جاس بۋىننىڭ ەكسترەميستىك جانە تەرروريستيك توپتارعا قوسىلۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

- بۇل ماقساتتا مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولعا الىنعان شارالار بار. «ءدىن تانۋ جانە زايىرلىلىق نەگىزدەرى» دەگەن ءپان بار. بۇل ءپان مەكتەپتەردە جەتكىلىكتى دەڭگەيدە وقىتىلۋى كەرەك جانە وقىتىلۋىن قاداعالاۋ قاجەت. فاكۋلتاتيۆ دارەجەسىنەن مىندەتتى ساباق دەڭگەيىنە ءوتۋى كەرەك. ايتپەسە، مۇعالىمدەر دە، بالالار دا، مەكتەپ باسشىلىعى دا وعان مۇددەلى بولمايدى جانە وقىلمايدى. بىزدە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ كەيبىرىندە «ءدىنتانۋ» ءپانى بار. وسى ماسەلەنى قولعا الۋىمىز كەرەك. ياعني، جاستارمەن، مەكتەپ بىتىرەتىن تۇلەكتەردىڭ ءدىني ساۋاتىن جوعارى دەڭگەيدە قامتاماسىز ەتە الماساق، كەيىن ولاردى قوعام بولىپ ۇستاي المايمىز. مەكتەپ، ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىنان كەتكەننەن كەيىن ولاردى قانداي دا ءبىر تەتىكتەر ارقىلى ءدىني- اعارتۋشىلىق جۇمىسقا تارتۋ وتە قيىن. بۇل اسىرەسە ءدىني ەكسترەميستىك توپتارعا كىرىپ كەتكەن ازاماتتارعا قاتىستى.

- ادامداردىڭ ەكسترەميستىك ۇيىمدارعا بەت بۇرۋىنا رۋحاني جەتىلمەۋى سەبەپ بولۋى مۇمكىن بە؟ ياعني، اداسىپ، ومىردەن ءوز ورنىن تابا الماي، نانىم- سەنىمى دۇرىس قالىپتاسپاعان ادامداردىڭ ىشىندەگى «بوس كەڭىستىكتى» سەكتالار الماستىرا الا ما سوندا؟

- رۋحاني جەتىلۋ دەگەنىمىز - كۇردەلى ماسەلە. بارلىق ادامنىڭ بىردەي رۋحاني جەتىلۋى مۇمكىن ەمەس. قاراپايىم ادام رەتىندە دە ءومىر سۇرۋگە بولادى. ءوز مۇددەسى بار توپتار جاستاردى رۋحاني جەتىلدىرمەي، بەلگىلى ءبىر شەكتەۋلەر قويىپ، ولارعا كوپ ماسەلەدەن حاباردار بولۋعا كەدەرگى كەلتىرەدى. مىسالى يمامداردىڭ ۋاعىزىن تىڭداتپايدى، بالامالى كىتاپتاردى وقىتقىزبايدى، ءار ءتۇرلى الەۋمەتتىك جەلى، تەلەديدار، ينتەرنەت رەسۋرستارىن پايدالاندىرمايدىى، ياعني مۇنىڭ بارلىعىنا تىيىم سالادى.

- ادامداردىڭ ءوز اينالاسىندا عانا تۇيىقتالۋى ازاماتتاردىڭ ەكسترەميستىك كوزقاراستارعا قاراي بەيىمدەلۋىنە ىقپال جاسايدى. اداسىپ، ومىردەن ءوز ورنىن تابا الماي، نانىم- سەنىمى دۇرىس قالىپتاسپاعان ادامداردىڭ ىشىندەگى بوس كەڭىستىكتى سەكتالار الماستىرا المايدى، ارينە. ءبىراق ول سونى «الماستىردىم» دەپ ويلايدى. ياعني، بوس كەڭىستىكتى، ءومىردىڭ ءمانىن ءتۇسىندىرۋ ماسەلەسىن سول قۇندىلىقتار ارقىلى شەشىپ، «تىعىرىقتان شىقتىم» دەپ ويلايدى. ءبىراق بۇل پروبلەمادان شىعۋ ەمەس، كەرىسىنشە بۇل - سول پروبلەماعا كىرۋ. ويتكەنى ەكسترەميستىك توپتارعا كىرگەن، كەيىن ودان شىققان كوپتەگەن ازامات ەشقانداي قۇندىلىق الماعانىن، ۋاقىتىنىڭ بوسقا كەتكەنىن، ءتىپتى ءوز ومىرىنە زيان كەلتىرگەنىن ايتىپ جاتىر. سيريادان كەلگەن ازاماتتاردىڭ دا پىكىرى وسىعان سايادى.

- دۇرىس بەرىلگەن ءبىلىم ادامدى دەسترۋكتيۆتى يدەولوگيانىڭ ىقپالىنان ساقتايتىن كەپىل بولا الا ما؟

- ارينە، دۇرىس بەرىلگەن ءبىلىم ادامدى دەسترۋكتيۆتى يدەولوگيانىڭ ىقپالىنان ساقتاي الادى. ويتكەنى ول اق پەن قارانى اجىراتادى، الەمدە نە بولىپ جاتقانىنان حاباردار، ەكسترەميزمنىڭ نە ەكەنىن بىلەدى. جالپى ءوزىنىڭ ومىردەگى ميسسياسى نە ەكەنىن، قوعامداعى ورنى قانداي ەكەنىن بىلەدى. العا قويعان ماقساتى بار. مۇنداي ماسەلەلەر كوپ ءرول وينايدى.

- تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ جەتەگىندە كەتپەۋ ءۇشىن ادامعا قانداي قاسيەتتەر قاجەت؟

- ادام قۇقىعىن بارىنەن بيىك قويىپ، تەرىس ءدىني كوزقاراستارعا بوي الدىرماۋ ءۇشىن ادامدا بايسالدىلىق، ىزدەنىمپازدىق، جان- جاقتى زەردەلەۋ دەگەن قاسيەت بولۋى كەرەك. وركەنيەتتى، قۇقىقتىق قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىن تۇسىنۋگە ءتيىس. ول ءۇشىن زيالى، زايىرلى ءبىلىمدى قوسا يگەرۋى كەرەك. ومىردەن ءوز ورنىن تابۋعا تىرىسۋى قاجەت. ابايدىڭ تىلىمەن ايتساق، «ءبىر كىرپىش بوپ قالانۋى» كەرەك. وسى كەزدە ونىڭ باسقا تەرىس ماسەلەلەرمەن اينالىسۋعا ۋاقىتى دا بولمايدى.

- ءدىن مەن مەملەكەتتىڭ قارىم- قاتىناسى جايلى پىكىرىڭىزدى ايتساڭىز...

- بۇل جەردە ءبىر قايشىلىق بار. جالپى ءدىن ءىسىن مەملەكەتتى باسقارۋ ىسىمەن شاتاستىرماعان ءجون. ويتكەنى مەملەكەتتى باسقارۋ ءىسى، ارينە، باسقا. ءبىراق مەملەكەت پەن قوعام دىننەن بولىنبەگەن. سوندىقتان قوعامداعى بارلىق ماسەلەگە مەملەكەت ءوزىنىڭ ءسوزىن ايتىپ نە قاداعالاپ، باقىلاپ وتىرادى. قاجەت بولسا، رەتتەۋى دە كەرەك. وسى باپ تۇرعىسىنان بىزگە ءالى دە ويلانۋ كەرەك. ياعني، ءدىن ماسەلەسىن مەملەكەتتىك تۇرعىدان رەتتەۋ، باقىلاۋ، قاداعالاۋ جانە مەملەكەتتىك مۇددەگە قاراي بەيىمدەۋ دەگەن ماسەلەگە بىرتىندەپ كىرىسۋىمىز كەرەك. مەنىڭشە، جاستارعا زايىرلى تۇرعىدان عانا «ءدىن - وسى» دەپ ءتۇسىندىرۋ جەتكىلىكسىز. ياعني، ءداستۇرلى ءدىني قۇندىلىقتار، ونىڭ تاربيەسى، ۇلتتىق قۇندىلىقتار بەرىلمەسە، جاستارعا كەيىن رۋحاني باعدار كورسەتە المايمىز. ويتكەنى ءدىندى ۋاعىز رەتىندە ايتىپ، قۇدايدان كەلگەن بۇيرىق دەپ دالەلدەۋ ارقىلى بەلگىلى ءبىر توپتار ءبىزدىڭ پوزيتسيامىزدى جەڭىپ كەتىپ تۇر. سەبەبى ولاردا «شىنايىلىق» باسىمىراق. ال ءبىزدىڭ سىرتىنان سيپاي، قامشىلاپ تۇسىندىرگەن دۇنيەلەر جاستاردىڭ جۇرەگىنە جەتپەيدى. نەگە دەسەڭىز، ءبىز زايىرلىمىز، ۋاعىز ايتا المايمىز. سول تۇرعىدان العان كەزدە ەكسترەميستىك توپتار مەن ءدىندى ۋاعىزداۋشى توپتارمەن سالىستىرعاندا، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ جەڭىلىپ جاتقان تۇسى - وسى.

سوندىقتان قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ ارقىلى بۇل نارسەنى ورنىنا قويۋىمىز كەرەك. ياعني، ءدىني ۋاعىز ادامداردى، سونىڭ ىشىندە جاستار اراسىنداعى رۋحاني تاربيەنى شىنايىلىققا نەگىزدەي وتىرىپ جەتپەگەن جاعدايدا، ەكسترەميستىك دەسترۋكتيۆتى توپتاردىڭ جەتەگىندە كەتۋ قاۋپى باسىم.

نازەركە سۇيىندىكوۆا


سوڭعى جاڭالىقتار