لوندوندا شەتەلدىك ساراپشىلار قازاقستانداعى وقيعالاردى تالقىلادى
سونىمەن قاتار وقيعالاردىڭ سالدارى جانە ەلدى قالپىنا كەلتىرۋ مەن دامىتۋ باعىتىنداعى جوسپارلارى اڭگىمە وزەگىنە اينالدى. ءىس- شارا «The Oxus Society for Central Asian Affairs» (ا ق ش) ۇيىمىنىڭ قولداۋىمەن ءوتتى.
وعان بەلگىلى تاريحشى، الەمدىك بەستسەللەرلەردىڭ اۆتورى، وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى پيتەر فرانكوپان ءتوراعالىق ەتتى.
قازاقستاننىڭ ۇلى بريتانياداعى ەلشىسى ەرلان ىدىرىسوۆ وقيعالاردىڭ حرونولوگياسىن تانىستىرا كەلە قاتىسۋشىلارعا ەلدىڭ ءتۇرلى ايماقتارىندا بەيبىت بولىپ باستالعان نارازىلىقتاردى كەيىن بانديتتەردىڭ، توناۋشىلاردىڭ جانە قارۋلى لاڭكەستەردىڭ «ءىلىپ اكەتكەندىگىن» ەسكە سالدى. ول، سونداي- اق، قازىرگى ۋاقىتتا ەلدەگى جاعداي تۇراقتالعانىن، 13-قاڭتاردا ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمىنىڭ بىتىمگەرشىلىك كونتينگەنتىن قازاقستاننان كەزەڭ- كەزەڭىمەن شىعارۋ باستالعانىن جانە جاقىن كۇندەرى اياقتالاتىنىن حابارلادى. ە. ىدىرىسوۆ ق ر پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ قاڭتار وقيعالارىنىڭ ءتۇيىنىن شەشۋ ءۇشىن ءبىر مەزگىلدە ەكى ءتۇرلى ءتاسىل قولدانعانىن اتاپ ءوتتى.
«بىرىنشىدەن، بيلىك بەيبىت جانە شىنايى تۇردە نارازىلىق بىلدىرۋشىلەرمەن دەرەۋ ديالوگ باستادى. «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قاعيداتتارىنا سايكەس رەسمي تۇلعالاردىڭ دەمونسترانتتارمەن كەزدەسۋلەرى وتكىزىلدى. ولارمەن ديالوگ ورناتۋ ءۇشىن ارنايى ۇكىمەتتىك كوميسسيا قۇرىلدى جانە شەرۋشىلەردىڭ نەگىزگى تالاپتارى قاناعاتتاندىرىلدى. ال، ەكىنشىدەن، بەيبىت ميتينگىلەردى توقتاتقان، ادام ولتىرگەن، بەيبەرەكەتسىزدىككە جول بەرگەن جانە ەلدىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمىن بۇزۋعا ارەكەتتەنگەن قارۋلى لاڭكەستەرگە قاتاڭ جانە ىمىراسىز كۇرەستى كۇشەيتتى»، دەدى ەلشى.
قازاقستاندىق ديپلومات 11-قاڭتاردا ق ر پارلامەنتى ماجىلىسىندە سويلەگەن سوزىندە مەملەكەت باسشىسى ەلدەگى كۇردەلى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق پروبلەمالاردى شەشۋ، حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ، ساياسي رەفورمالاردى ودان ءارى ىسكە اسىرۋ بويىنشا ناقتى مىندەتتەر قويعانىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. ءىس- شارا بارىسىندا اشىق جانە بۇكپەسىز پىكىر الماسۋ ۇيىمداستىرىلدى.
سپيكەرلەر مەن اۋديتوريا قازاقستانداعى ساياسي جانە الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق جاعداي، ەلدەگى قاڭتار تراگەدياسىنىڭ سەبەپتەرى مەن سالدارى تۋرالى وتكىر سۇراقتار قويدى. قازاقستان تۋرالى اقپاراتتاردى «The Guardian»، «The Economist» جانە «The Independent» باسىلىمدارىندا جاريالايتىن تانىمال جۋرناليست دجواننا ءليلليستىڭ پىكىرىنشە، الماتى قالاسىندا ساۋ تامتىعى قالماعان عيماراتتار قارۋلى قىلمىسكەرلەردىڭ ۇيلەستىرۋ جانە ۇيىمداستىرۋ دەڭگەيىن كورسەتەدى. ول، سونىمەن بىرگە، بۇل وقيعانىڭ توڭكەرىس ارەكەتى بولعاندىعىنا ءبىرقاتار دالەلدەر بار ەكەندىگىنە نازار اۋداردى.
«ەندى ەل بيلىگى بۇل ارەكەتتىڭ ارتىندا كىم تۇر دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋى كەرەك»، دەدى جۋرناليست.
«چاتام- حاۋس» كورولدىك حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى جانە «PRISM Political Risk Management» كومپانياسىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى كەيت ماللينسون ەل باسشىلىعىنىڭ قازاقستاندا كۇردەلى وزگەرىستەردى قولعا الۋ قاجەتتىگىنە، ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىنا رەفورمالارعا نيەتتەنگەن مىڭداعان ءبىلىمدى قازاقستاندىقتىڭ كەلۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەكتىگىنە نازار اۋداردى. سونىمەن قاتار، ول الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ ۇ ق ش ۇ كونتينگەنتىن ەنگىزۋ جونىندەگى الاڭداۋشىلىعىنا قاراماستان قازاقستان 30 جىل بويى تابىستى ىسكە اسىرىپ كەلە جاتقان كوپۆەكتورلى ساياساتىن جالعاستىراتىنىنا ءۇمىت ءبىلدىردى.
پىكىرتالاسقا، سونداي- اق، كوشى- قون جونىندەگى حالىقارالىق ۇيىمنىڭ وكىلى ءاليمانا جانمۇقانوۆا جانە دجوردج ۆاشينگتون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتى راۋشان جاندايەۆا قاتىستى. ولار قاڭتار تراگەدياسىنىڭ باستاپقى كەزەڭىندە بەيبىت نارازىلىققا سەبەپشى بولعان الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن قازاقستان بيلىگىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساۋعا شاقىردى.