جىلدىڭ ەڭ ۇزدىك كەيىپكەرى

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - جەر پلانەتاسىندا مىڭ- ميلليارد ادام بار: مۇقاعالي - جالعىز. الەم ادەبيەتىندە جاقسى اقىن كوپ: مۇقاعالي - جالعىز. قازاقتا دا جاقسى اقىندار از ەمەس: مۇقاعالي - جالعىز. ءالقيسسا.

بيىل اقيىق اقىننىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويى بولعان سوڭ مۇقاعالي ەسىمى رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىندە جىلداعىدان ءجيى اتالدى. جىل بويى كەڭ- بايتاق قازاقستاننىڭ ءار وڭىرىندە قانشاما وقۋشى اقىن ولەڭىن مانەرلەپ وقىدى ەكەن... قانشاما مەكتەپتە اقىن شىعارماشىلىعىنان اشىق ساباق ءوتتى ەكەن... بۇدان بولەك ون ءتورت وبلىستىڭ ءار نۇكتەسىندە ءتۇرلى عىلىمي- تانىمدىق كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىلدى. ەلورداداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن مۇقاعالي ماقاتايەۆ اتىنداعى ءماجىلىس زالى اشىلدى. باس قالاداعى بۇل ورىن تالاي اقىننىڭ شىعارماشىلىق كەشى وتەتىن ءھام جاڭا كىتاپتارى تانىستىرىلاتىن مادەني- رۋحاني وشاققا اينالىپ كەلەدى.

جەكە تۇلعانىڭ سوزدىك كىتابىن شىعارۋ ءداستۇرى وقىرمانعا جاقسى تانىس. ماسەلەن، «شەكسپير سوزدىگى»، «پۋشكين ءتىلى سوزدىگى»، قازاق ادەبيەتىندەگى «اباي ءتىلى سوزدىگى» . ەندى بۇل قاتارعا «مۇقاعالي ءتىلى سوزدىگى» اتتى كولەمدى عىلىمي- تانىمدىق ەڭبەگىن قوسا الامىز. مەرەيتوي قارساڭىندا شىعارىلعان سيرەك جانرداعى بۇل كىتاپتا اقىننىڭ 5 تومدىق تولىق شىعارمالار جيناعىنداعى سوزدەر تەگىس قامتىلىپ، ماعىناسى اشىپ تۇسىندىرىلگەن. 13 مىڭنان اسا سوزگە، سونىڭ ىشىندە 5035 تۇراقتى تىركەسكە تۇسىنىك بەرىلگەن. سونداي- اق مۇقاعاليدىڭ جىرلارىندا ءجيى جانە وتە سيرەك، ءتىپتى ءبىر- اق رەت قولدانىلعان سوزدەرگە تالداما جاسالعان.

بيىل مۇقاعالي وبرازىن سۋرەتتەگەن بىرنەشە كوركەم ءھام دەرەكتى فيلم ءتۇسىرىلدى. رەجيسسەر بولات قالىمبەتوۆتىڭ «مۇقاعالي» كينوكارتيناسى اقىن ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىن باياندايدى. ءفيلمدى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا ش. ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى تۇسىرگەن. سونداي-اق «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسى تۇسىرگەن «مۇقاعالي. بۇل عاسىردان ەمەسپىن» تەلەحيكاياسى دا اقيىق اقىننىڭ 90 جىلدىعىنا ارنالدى. ازامات ساتىبالدى مەن دارحان ساركەنوۆتىڭ رەجيسسەرلىگىمەن تاسپالانعان فيلم اقىننىڭ 1973 -جىلدان 1976 -جىلعا دەيىنگى ءومىر كەزەڭىنە ارنالعان. بۇدان بولەك «قوڭىر» پروديۋسەرلىك ورتالىعى تۇسىرگەن «قاراساز كوشەلەرى» دەرەكتى فيلمى دە كورەرمەنگە ۇسىنىلدى.

وسىلايشا، جىل بويىنا جالعاسقان اقىننىڭ مەرەيتويى تۋعان جەرىندە تۇيىندەلدى. مەملەكەتتىك حاتشى قىرىمبەك كوشەربايەۆ حان-ءتاڭىرى مۇزبالاعىنىڭ تۋعان جەرى قاراسازدا بولىپ، كونفەرەنتسياعا قاتىستى. ال ورتالىق الاڭدا الىپ تۇلعانىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشى اشىلدى. سوندا زيالى قاۋىم: «وسى اۋىلدان وتىز جاسىندا كەتىپ، الپىس جىلدان كەيىن ەسكەرتكىش بولىپ ورالدى»، دەستى.

ءيا، ۋاقىت زىرعىپ وتە بەرەر... مۇقاعالي جۇزگە كەلەر، ءجۇز ونعا كەلەر. ونىڭ جىرلارى ءالى تالاي وقىلار، كىتاپتارى ءالى تالاي رەت باسىلىپ شىعار، ەسكەرتكىشى دە ءالى تالاي قويىلار. مۇنىڭ ءبارى اقىنعا دەگەن قۇرمەت، اقىنعا دەگەن ساعىنىش...

جىل قۋانىشى

«بەرمەسەڭ بەرمەي- اق قوي باسپاناڭدى، سوندا دا تاستامايمىن استانامدى»، دەپ جىرلاعان اقىن قاسىمنىڭ ەندى ء«وز ءۇيى» بار. ولاي دەيتىنىمىز، از عانا عۇمىرىندا باسپانادان تارىققان اقىننىڭ شىعارماشىلىعىندا بۇل ماسەلە تاقىرىپقا اينالعان ەدى. قاسىمنىڭ بيىلعى 110 جىلدىق مەرەيتويى اياسىندا قاراعاندى قالاسىندا «قاسىم ءۇيى» اشىلدى.

وسىدان ءبىر جىل بۇرىن وبلىس اكىمى جەڭىس قاسىمبەك جەرگىلىكتى زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن كەزدەسكەندە اقىن، اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى سەرىك اقسۇڭقار ۇلى قاراعاندىدا «قاسىم ءۇيىن» اشۋ جونىندەگى يدەياسىن ايتقان بولاتىن. سوندا ءوڭىر باسشىسى بۇل باستامانى قىزۋ قولداپ، ونى ىسكە اسىرۋعا ۋادە بەرگەن ەدى. ەندى، مىنە، كەنشىلەر استاناسىنىڭ تورىندە «قاسىم ءۇيى» ەسىگىن اشتى.

قاسىم ۇيىندە اقىننىڭ مۇراجايى بار. وندا قاسىم امانجولوۆتىڭ سيرەك كەزدەسەتىن قولجازبالارى، كىتاپتارى مەن جەكە زاتتارى جانە فوتوسۋرەتتەرى قويىلعان. سونىمەن قاتار عيمارات ىشىندە قازاقستان جازۋشىلار وداعى مەن جۋرناليستەر وداعىنىڭ وبلىستىق فيليالدارى، سەرىك اقسۇڭقار ۇلى اتىنداعى بولمە، «قاسىم» جۋرنالىنىڭ رەداكتسياسى، سونداي- اق وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى دە ورنالاسقان.

قاراعاندىدا قاسىم ءۇيىنىڭ اشىلۋى ۇلتتىق رۋحتى، سانانى جاڭعىرتۋدى ايعاقتايتىن تاريحي وقيعا ىسپەتتەس. بۇل ءۇي قاسىم امانجولوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن زەرتتەپ، ونى جاڭا قىرىنان تانيتىن ناعىز زەرتتەۋ ورتالىعى بولىپ، وڭىردەگى مادەني- رۋحاني وشاقتىڭ بىرىنە اينالماق.


ادەبيەت مارتەبەسىن ارتتىرعان جىل

ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ جارلىعىمەن «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى» اتاعى جازۋشى اكىم تارازيگە بۇيىردى. ايتا كەتەيىك، بۇل ماراپات تاۋەلسىزدىك جىلدارىنان بەرى ءابىش كەكىلباي ۇلى (2009) مەن ولجاس سۇلەيمەنوۆكە (2016) تابىستالعان ەدى. ەڭ العاش ادەبيەتتە «قۇيرىقتى جۇلدىز» پوۆەسىمەن جارقىراي كورىنگەن اكىم ءتارازيدىڭ كوپتەگەن كىتابى جارىق كورىپ، بىرنەشە تىلگە اۋدارىلدى. بۇگىندە جازۋشى شىعارمالارى قازاق ادەبيەتىنىڭ ءبىر تولقىنى تۋدىرعان مۇراعا اينالدى. ادەبي ءومىردىڭ بيىلعى اعىسىندا بۇل جاڭالىق قازاق ادەبيەتىن تاعى ءبىر بيىككە كوتەرىپ، ايدىنىن اسىرا ءتۇستى.


جىل كىتابى

ەل رۋحانياتىنداعى بيىلعى اتاۋلى مەرەكەنىڭ ءبىرى دالا ءدۇلدۇلى جامبىل جابايەۆتىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى بولدى. وسى ورايدا اقىن مۇراسىن جيناقتاۋ ءھام ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا بىرنەشە كولەمدى جيناق جارىق كوردى.

ەڭ الدىمەن ەلوردادا جىر الىبى جامبىلدىڭ 10 تومدىق جيناعى تانىستىرىلىپ، وقىرمانعا ۇسىنىلدى. ىرگەلى ەڭبەكتە اقىننىڭ ولەڭدەرى مەن ايتىستارى، جىرلارى تۇگەل توپتاستىرىلعان. سونداي- اق ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى كورنەكتى اقىن- جازۋشىلاردىڭ ەستەلىكتەرى مەن عالىمداردىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەرى دە ەنگەن. جامبىلدىڭ العاشقى حاتقا تۇسكەن شىعارمالارىنان باستاپ بۇگىنگە دەيىنگى ءۇش تىلدە 4 تومدىق بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشى دايىندالعان. ون تومدىققا قازاقشاسى بەرىلىپ وتىر. مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن جارىق كورگەن جيناق 30 مىڭ دانامەن باسىلىپ شىقتى. 10 تومدىق كىتاپ رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ايماعىنداعى مەملەكەتتىك كىتاپحانالارعا تاراتىلدى. ايتا كەتەيىك، ون تومدىقتى قۇراستىرعان - جامبىلتانۋشى ناعاشىبەك قاپالبەك ۇلى.

بۇدان كەيىنگى كولەمدى ەڭبەك - «جامبىل الەمى» اتتى 30 تومدىق جيناق مەملەكەتتىك حاتشى ارنايى قاتىسقان اقىن مەرەيتويىنىڭ قورىتىندى جيىنىندا تانىستىرىلدى. 30 تومدىقتى الماتى وبلىسىنىڭ اكىمدىگى مەن جازۋشىلار وداعى بىرلەسىپ شىعاردى. جيناققا ءومىر تاريحى، شەت تىلدەن اۋدارىلعان شىعارمالارى، مۋزىكالىق مۇراسى، جامبىل جابايەۆ تۋرالى زەرتتەۋلەر، ەستەلىكتەر، اقىننىڭ ۇستازدارى ءسۇيىنباي، قابان جىراۋ، مايلىقوجا، زامانداستارى، شاكىرتتەرى تۋرالى دەرەكتەر مەن ولاردىڭ شىعارمالارى، اقىن تۋرالى كوركەم شىعارمالارى، جامبىلدىڭ تالانتتى ۇرپاقتارى جايلى جانە باسقا دا دەرەكتەر ەنگىزىلگەن.


اقىن مەرەيى

بيىل اقىن سۆەتقالي نۇرجان ءۇشىن جەمىستى جىل بولدى. وسى جىلى ونىڭ «سارايشىقتىڭ كوزەسى»، «جۇلدىزداردىڭ جۇپارى» سياقتى ەكى پوەزيالىق كىتابى جارىق كوردى. ول كىتاپتارعا تمد ەلدەرىنىڭ «يسكۋسستۆو كنيگي» اتتى XVIII حالىقارالىق كونكۋرسىندا I دارەجەلى ماراپات بەرىلدى.

س. نۇرجان - سوناۋ سەكسەنىنشى جىلداردا قازاق پوەزياسىنا وزىندىك لەپ، اسقاق رۋح الا كەلگەن اقىن. العاشقى «ارۋانا» جيناعىنان باستاپ «تاڭ قاۋىزىن جارعاندا»، «اي تارانعان تۇنگە» دەيىنگى ارالىقتا ونىڭ جىرلارى ۇلتىمىزدىڭ ۇلتتىق پوەزياسىنا قان جۇگىرتىپ، دامۋىنا ۇلەس قوستى. ول پوەزيامەن قاتار كوركەم اۋدارمامەن دە اينالىسىپ، وقىرمانعا كەرەكتى رۋحاني قۇندىلىقتاردى ۇسىنىپ وتىردى. ايتالىق، «اۋليەلەر اۋەزى»، «ەۋروپا پوەزياسى»، «قىرىق حيكمەت»، «دارمەنسىزدەر دالەلى»، «گەنريح گەينە» سياقتى پوەزيالىق جيناقتار مەن جىر- داستانداردى اۋدارىپ، وقىرمانعا جەتكىزدى.

ونىڭ دارا تالانتى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ابىز جازۋشى ءابىش كەكىلبايەۆ: «مەنىڭ سۆەتقالي ءىنىم، ايت- مانىم. ونىڭ دا قۇداي تاۋ- تاعىن حان كۇيىك قىپ قۇرعان، جورگەگى مايسا بولعان. جاس تا بولسا اقىلدى، شەجىرەنى كوپ بىلەدى. اتاسىن كورگەن، اكەسىن كورگەن، ات جالىندا وسكەن، جىلقىدان ۇيرەنگەن، قاشىپ بارا جاتقان قۇلاننان، كيىكتەن ۇيرەنگەن. كوپ كىسىنىڭ اۋزى تۇگىل كوڭىلىنە، سەزىمىنە، قيالىنا ورالمايتىن قيامپۇرىس ولەڭدەردى دە جازا الدى»، دەپ باعا بەرگەن بولاتىن.

اقىن سۆەتقالي نۇرجان بيىل حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىن الدى. ادەبي اينالىمداعى ءداستۇرلى سوزبەن ايتساق، ونى، ارينە، بۇرىن- اق الۋى ءتيىس ەدى. سونىمەن قاتار اقىن وسى جىلى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ قولداۋىمەن ويشىل اقىن يۋنۋس امىرە جىرلارىنا ادەبي- كوركەم اۋدارما جاساپ، حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ «ناۋاي» اتىنداعى التىن مەدالىمەن ماراپاتتالدى. ۇلت پوەزياسىندا الار ورنى ەرەكشە، تالانتى مەن ىزدەنىسى ءبىر توبە اقىندى «جىل اقىنى» دەپ تانىدىق.

جىل شەشىمى

ەلوردانىڭ تورىنە تاشەنوۆ جايعاسسا، ىرگەسىنە ءاليحان بوكەيحان كەلدى بيىل. ولاي دەيتىنىمىز، نۇر- سۇلتاننىڭ ىرگەسىندەگى قاراعاندىنىڭ بۇرىنعى وكتيابر اۋدانىنا ءاليحان بوكەيحان ەسىمى بەرىلدى. جەلتوقساننىڭ 13 ى كۇنى، تاۋەلسىزدىك تويىنىڭ الدىندا، قاراعاندىدا ءاليحان بوكەيحان اۋدانى رەسمي اشىلدى. 13-جەلتوقسانعا نەگە توقتالىپ وتىرمىز؟

ءدال وسى كۇنى 1917 -جىلى ەكىنشى جالپىقازاق سەزىندە ورىنبوردا الاشوردا ۇكىمەتى قۇرىلىپ، ءتوراعاسى بولىپ ءاليحان بابامىز ءبىراۋىزدان سايلانعان-دى تاريحتا. قازاقتىڭ ءوز الدىنا دەربەس ەل بولام دەگەن كۇنى بۇل - 13 جەلتوقسان. بيىل تاريح وسىلاي قايتالاندى. الاش دالاسىندا ءاليحان اتىنا العاش اۋدان بەرىلىپ، قازاق بالاسىنىڭ ايدارىنان جەل ەستى دەسە بولعانداي.

ءاليحان بوكەيحان ەسىمى وكتيابر اۋدانىن «تىراپاي اسىرعانى» جالعىز قاراعاندىلىقتاردىڭ عانا ەمەس، وبلىس تۇرعىندارىنىڭ، جالپى قازاق زيالىلارىنىڭ ەڭبەگى. قازاق رۋحىنىڭ جەڭىسى. قانشاما قوعام بەلسەندىلەرى ات سالىسىپ كەلدى بۇل ىسكە. ازاماتتار كوتەرگەن باستامانى قولداپ الا جونەلگەن جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ قوعامدىق تىڭداۋدى قالاي ۇتقىر ۇيىمداستىرا العانىنا كۋا بولعانبىز كەزىندە. قاراعاندىلىقتار بۇل مەرەيدى 20 جىل كۇتكەن دەسەدى. كومىرلى قالادا ەكى ۇلكەن اۋدان بار دەسەك، سونىڭ ءبىرىن وسىدان 20 جىل بۇرىن قازىبەك بي اتىنا بەرگەندە، قازىرگى ءاليحان اۋدانى وكتيابرسكي بولىپ قالا بەرگەن. سودان بەرى كوتەرىلىپ كەلگەن باستاما بيىل، تاۋەلسىزدىكتىڭ وتىز جىلدىق تويىندا جۇزەگە اسقانى تەگىن ەمەس، ەندەشە. ونىڭ ۇستىنە 13 -جەلتوقساندا سالتاناتتى تۇردە اشىلىپ، رەسمي بەكىسە. قازاق ازاتتىعىنىڭ دا بۇعاناسى بەكىپ، قابىرعاسى قاتتى دەگەن ءسوز. ەلدىڭ مەرەيى اسىپ، داۋلەتى تاسىعاننان ارتىق نە بار؟

الاش مەرەيى اسا بەرسىن!

تۇعىرعا قونعان تۇلعالار

تۇعىرلى تۇلعالار - تاريحتىڭ لەپ بەلگىلەرى دەگەن تاماشا ءتامسىل بار. سانالى عۇمىرلارىن سان ءتۇرلى سالاعا، ءىلىم- بىلىمگە، ادەبيەتكە، مادەنيەتكە، قالامگەرلىكتەرىن قايراتكەرلىككە ۇشتاستىرعان ۇلى تۇلعالارىمىز از ەمەس. كەيبىرى ءتىپتى الاش شەگىنەن اسىپ، تۇتاس ادامزاتقا ورتاق تۇلعا دەڭگەيىنە كوتەرىلگەن كەمەڭگەرلەر. بيىل تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ وردالى وتىز جىلىندا سول الىپتارىمىزدىڭ ءبىرازىن ەڭسەلى ەسكەرتكىشتەرگە اينالدىرىپ ۇلگەردىك.

ارينە، ونىڭ بارلىعىن تىزبەلەپ اتاپ شىعۋعا دا بولادى. الايدا گازەتتىڭ ءوز داستۇرىنە ساي سول تۇعىرى بيىك تۇلعالارىمىزعا قويىلعان ءمىنسىز مۇسىندەردىڭ ىشىنەن «ەگەمەن» ۇزدىك دەپ تانىعان ەڭ عاجاپ ەسكەرتكىشتى ءبولىپ ايتقىمىز كەلەدى.

ءيا، جالپى العاندا نۇر- سۇلتان قالاسىنىڭ تورىندە ۇلى ويشىل، فيلوسوف ءابۋ- ناسىر ءال- فارابي بابامىزعا ورناتىلعان بيىلعى ەسكەرتكىشتىڭ كوركەمدىگى ەش مۇسىننەن كەم دەۋگە كەلمەيدى. قازاق عىلىمىنىڭ قازىعىنداي قانىش ساتبايەۆقا ورناتىلعان ەسكەرتكىش تە عاجاپ تالعاممەن تۇرعىزىلعان. بىلايشا ايتقاندا ساتبايەۆقا قويىلعان ءساتتى ەسكەرتكىشتىڭ ءبىرى ەلوردا تورىندە تۇر. ودان بۇرىن تاعى وسى استانامىزدا الاش ارىستارىنا كومپوزيتسياسى كەرەمەت ەسكەرتكىشتەر ەڭسەلەنە بوي كوتەردى. تاعى سونداي قۇرىلىممەن شىمكەنت قالاسىندا دا الاش قايراتكەرلەرى ارامىزعا ءمۇسىن بولىپ ورالعانداي ەل مەرەيىن اسىردى.

سونداي- اق ەرتە كوكتەمدە شىعىس قازاقستان وبلىسى، جارما اۋدانى، جاڭعىزتوبە اۋىلىنىڭ ازاماتتارى قازاقتىڭ سوڭعى حانى كەنەسارى حانعا ەسكەرتكىش قويدى. ەل رۋحىنان ءنار العان ەڭسەلى تۇعىر قازاقتىڭ كەڭ ساحاراسىندا سول قاسيەتتى جەر مەن ەلدىڭ ازاتتىعى جولىندا مەرت بولعان داڭقتى حان، ۇلى باھادۇرگە قويىلعان تاعى ءبىر تاماشا ەسكەرتكىش رەتىندە تالايدىڭ تالعامىنان شىقتى. سۇستى، باستىسى رۋح بار.

ءبىراق ءبىز وسى عاجايىپ تا عالامات تۋىندىلاردىڭ ىشىنەن ۇلت باتىرى، جەر ءۇشىن جان پيدا دەپ الىپ يمپەرياعا قارسى ءسوز ايتا العان جۇمابەك تاشەنوۆتىڭ ەلوردا تورىندە بوي كوتەرگەن رۋحتى ءمۇسىنىن دە ەرەكشە اتاعىمىز كەلەدى. سەبەبى الدىندا اتاپ كەتكەن تۇلعالارىمىزعا ءار جىلدارى ەلىمىزدىڭ ءتۇرلى قالالارىندا ەسكەرتكىشتەر ورناتىلىپ كەلگەن بولاتىن. ال تاۋەلسىزدىكتىڭ تاڭىمەن بىرگە كەلگەن ەگەمەندىگىمىز تاشەنوۆتەي تۇلعالارىمىزدى ەركىن ناسيحاتتاتۋعا جولدى ەندى اشتى.

جىل جاڭالىعى

كەيدە ءوز ەلىندە بەيتانىس جاننىڭ تالانتى الەمدى تاڭعالدىرىپ، جۇلدىزى ءبىر- اق ساتتە جارقىراي تۇسەدى. بيىل قازاقستاندى ءدۇر سىلكىندىرگەن سونداي ونەرپاز - يمانبەك زەيكەنوۆ بولدى.

ەڭ باستى سەبەپ، ارينە، ول Saint JHN ورىندايتىن Roses انىنە جاساعان رەميكسى امەريكالىق دىبىس جازۋ ونەرى جانە عىلىم اكادەمياسى ۇيىمداستىراتىن «گرەممي» سىيلىعىن Best Remixed Recording نوميناتسياسى بويىنشا جەڭىپ الدى. ايتا كەتەيىك، يمانبەك - «گرەممي» العان العاشقى وتانداسىمىز.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ يمانبەكتى اتاۋلى جەڭىسىمەن قۇتتىقتاپ، ونىڭ شىعارماشىلىعى قازاقستاندىق جاستاردىڭ دا ەڭ بيىك شىڭداردى باعىندىرا الاتىنىن دالەلدەگەنىن ايتتى. بۇعان دەيىن Imanbek Rita Ora جانە David Guetta سياقتى الەمگە ايگىلى مۋزىكانتتارمەن بىرگە ءان جازعان. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، ول ءان ارلەۋدى جەرگىلىكتى ديدجەيلەر مەن پروديۋسەرلەردەن جانە Youtube جەلىسىندەگى ۆيدەوساباقتاردان ۇيرەنگەن.

2019 -جىلى يمانبەك رەپەر Saint Jhn-نىڭ Roses دەگەن ءانىن بايقاپ، ونى بيلەۋگە ىقشامداپ رەميكس جاساعان. رەميكس وتە جىلدام قارقىنمەن تانىمال بولا باستادى. دۇنيە جۇزىندەگى ءبىرشاما چارتتاردا بولدى. رەميكس YouTube-تە 145 ميلليوننان اسا قارالىم جيناعان.

21 جاستاعى تالانتتى تانىمال بۇل جەڭىسىنەن كەيىن شىعارماشىلىعىندا وزگەرىستەر مەن جاقسى جاڭالىقتار ورىن الا باستادى. ماسەلەن، Saint JHN- نىڭ Roses انىنە جاساعان رەميكسى ءۇشىن «ۇزدىك ەلەكترون ءان» نوميناتسياسىندا ماراپاتقا يە بولدى. ايتا كەتەيىك، Billboard Music Award - مۋزىكالىق چارتتارداعى ۇزدىك جەتىستىكتەرى ءۇشىن امەريكالىق مۋزىكالىق باسپا Billboard باسىلىمى بەرەتىن مۋزىكالىق سىيلىق.

كەيىنگى جىلدارى ءان ونەرى مەن كينو سالاسىنداعى ەل تالانتتارى الەمدىك ارەنادا ءجيى توپ جارىپ ءجۇر. سونىڭ ءبىرى ءھام بىرەگەيى - جىل جاڭالىعى بولعان يمانبەك زەيكەنوۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا زور تابىس تىلەيمىز.

جىلدىڭ ەڭ جاس ستيپەندياتى

ەۋروپانى مويىنداتقان وتانداستارىمىز كوپ قوي. دەگەنمەن، كيىكتىڭ اسىعىنداي عانا كىشكەنە قارادومالاق ەرجان ماكسيمنىڭ ەرلىگى، بەينەلەپ ايتقاندا، ەۋروپانى سول كەزدە ەسىنەن تاندىرعانداي ەدى.

وسىدان ەكى جىل بۇرىن، پولشادا وتكەن Junior Eurovision - 2019 ءان بايقاۋىندا باق سىناعان قازاقستاندىق ەرجان ماكسيم ەكىنشى ورىن العانى ەسىمىزدە. ەكىنشى ورىن دەگەندى ءبىر جاعىنان شارتتى جۇلدە دەۋىمىزگە دە بولادى. سەبەبى اتالعان بايقاۋدا قازىلاردىڭ بەرگەن باعاسى بويىنشا ەرجان ماكسيم ءبىرىنشى ورىن الدى. ال ونلاين داۋىس بەرۋ قورىتىندىسىمەن 79 ۇپاي جينادى. وسىلايشا، قازاقستاندىق ءانشى جالپى 227 ۇپايمەن ەكىنشى ورىنعا تابان تىرەگەن بولاتىن. تۋرا سول جىلى تالانتتى ءانشى، بولاشاعىنان كۇتەر ءۇمىتىمىز كوپ جاپ- جاس ەرجان رەسەيدەگى اتاقتى شوۋلاردىڭ ءبىرى «گولوس. دەتي» بايقاۋىندا دا توپ جاردى.

ەڭ قىزىعى، بۇل بايقاۋدا دا ەرجان ماكسيمدى ءادىلقازىلار قولداپ، جەڭىسكە جەتۋگە لايىق دەپ تاپقان بولاتىن.

قازاق «بولار بالانىڭ بەتىن قاقپا، بەلىن بۋ» دەمەي مە؟ بيىل سول كىشكەنتاي ەرجان ەل ابىزدارىمەن بىرگە ەڭ ۇلكەن زيالىلارىمىزدىڭ قاتارىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسىنىڭ مادەنيەت سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ستيپەندياسىنىڭ يەگەرى اتاندى. نەبارى 14 جاستاعى ۇلاننىڭ بۇنداي ماراپات الۋى، بىرىنشىدەن، ونەر ادامىنا دەگەن ۇلكەن قولداۋ بولسا، ەكىنشى جاعىنان بيبىگۇل تولەگەنوۆا، ءاسانالى ءاشىموۆ، ولجاس سۇلەيمەنوۆ سىندى اڭىز تۇلعالارمەن بىرگە ماراپاتتاۋ ارقىلى الدىڭعى بۋىن اعا- اپالارىنىڭ ونەگەلى جولى مەن اسقاق داڭقىڭ بەرسىن دەگەن جاقسى ىرىم دەۋىمىز ءتيىس.

جىل پرەمەراسى

تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ وتىز جىلدىق مەرەكەسىنە تاماشا تارتۋ رەتىندە ەلورداداعى «استانا وپەرا» قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، كورنەكتى كومپوزيتور ەركەعالي راحماديەۆتىڭ «الپامىس»، قازاق ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترى الماتىدا «جامبىل جىراۋ» وپەرالارىنىڭ پرەمەراسىن قويدى. بۇل تۋىندىلاردى شەتەلدىك جانە وتاندىق تەاتر سىنشىلارى عانا ەمەس، جالپى جۇرتشىلىق جىلى قابىلدادى.

بيىل ۇلتتىق وپەراعا جاڭاشا لەپ اكەلگەن تۋىندىنىڭ ءبىرى - «جامبىل جىراۋ» وپەراسى. جىل باسىندا نۇر- سۇلتان قالاسىندا باستاۋ العان جامبىل جابايەۆتىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى جەلتوقسان ايىندا الماتىداعى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىندا مەملەكەتتىك حاتشى قىرىمبەك كوشەربايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن قورىتىندىلانىپ، سوندا جيىلعان قاۋىمعا جاڭا وپەرانىڭ پرەمەراسى ۇسىنىلدى.

ەرتە داۋىردەن جالعاسقان جىراۋلىق ءداستۇردى جيىرماسىنشى عاسىرعا دەيىن اكەپ، جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا سىڭىرگەن جامبىل بابامىزدىڭ مازمۇندى ءومىرى مەن ەرلىك پەن ورلىككە تولى جىرلارىن ارقاۋ ەتكەن قويىلىمنىڭ ليبرەتتوسىن وزگەشە ورنەكپەن اق پاراققا تۇسىرگەن بەلگىلى ادەبيەتشى، تۇركىتانۋشى عالىمدار دارحان ءقىدىرالى مەن اقەدىل تويان جانە مۋزىكاسىن جازعان تانىمال كومپوزيتور ءالقۋات قازاقبايەۆتىڭ ەڭبەگىن ەرەكشە ايتۋعا بولادى. پرەمەرانىڭ قويۋشى رەجيسسەرى - ديانا اكيمبايەۆا.

سپەكتاكلدە جامبىل ءومىر سۇرگەن ءداۋىردىڭ بەينەسى سول كەزەڭدەگى اقىنمەن جاقىن ارالاسقان تۇلعالار - ءسۇيىنباي، توقتاعۇل، ءتىلماش، بۇرىم سەكىلدى نەگىزگى كەيىپكەرلەر ارقىلى جان- جاقتى اشىلىپ، ولاردىڭ وبرازىن بەينەلەگەن ارتىستەردىڭ ونەرى كورەرمەندەردى شىنايىلىعىمەن ءتانتى ەتتى. سونىمەن قاتار تەاتردىڭ ءار بۋىنداعى ونەرپازدارىن قامتىعان قويىلىم فولكلورلىق ءداستۇر ساحنالارىمەن تارتىمدى دەكوراتسيا قۇرىپ، تەاتر تەحنولوگياسىنىڭ مۇمكىندىگىمەن اسەم بەزەندىرىلىپ، شىعارماعا ادەمى مازمۇن بەردى.

جىل كينو كارتينالارى

بيىل قازاق كينوسىنىڭ قازىناسى ءوز كورەرمەندەرىن ءتانتى ەتكەن جاڭا تۋىندىلارمەن تولىقتى. اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسى تۇسىرگەن «جاڭگىر حان. ساراي سىرى»، «احمەت. ۇلت ۇستازى»، «دومالاق انا»، «تاشەنوۆ. تايتالاس»، «قانىش. قازىنا»، «مۇقاعالي. بۇل عاسىردان ەمەسپىن» اتتى تاريحي تەلەحيكايالاردىڭ تانىستىرىلىمى ءوتىپ، ولار ۇلتتىق ارنادان كورسەتىلە باستادى.


سونىڭ ىشىندە الداعى جىلى 150 جىلدىعى كەڭ كولەمدە اتاپ وتىلەتىن ۇلى احاڭا ارنالعان «احمەت. ۇلت ۇستازى» تەلەسەريالىن كورەرمەندەر تاۋەلسىزدىك كۇنى مەرەكەسىندە ەكى كۇن قاتارىنان تاماشالادى. جاڭا تۋىندىنىڭ رەجيسسەرى - مۇرات ەسجان. سەناريىن رەجيسسەرمەن بىرىگىپ ۇلاربەك نۇرعالىم جازعان. تاريحي شىعارمادا ۇلت ۇستازىنىڭ بەينەسىن بايعالي ەسەناليەۆ سومدادى. وندا ⅩⅩ عاسىر باسىنداعى قازاق زيالىلارىنىڭ، ونىڭ ىشىندە كورنەكتى تۇلعانىڭ باسىنان كەشكەن قيىن قىستاۋ تاعدىرى باياندالا وتىرىپ، ۇلت مۇراتى جولىنداعى جانقيارلىق ەرلىكتەرى مەن ەڭبەكتەرى ايشىقتى كوركەمدەلگەن.

سونداي-اق اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ 90 جىلدىعىنا وراي بەلگىلى رەجيسسەر بولات قالىمبەتوۆ تۇسىرگەن «مۇقاعالي» فيلمىن وسى قاتاردا ايتۋعا بولادى.

مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا شاكەن ايمانوۆ اتىنداعى «قازاق فيلم» ا ق جارىققا شىعارعان كينوتۋىندى اقىن ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى تۋرالى سىر شەرتەدى. فيلمنىڭ ستسەنارييىن بەلگىلى جازۋشى جۇسىپبەك قورعاسبەك، رەجيسسەر بولات قالىمبەتوۆ جانە عازيز ناسىروۆپەن بىرلەسىپ جازعان.

جاقىندا اتالعان تۋىندى «تەمنىە نوچي» اتتى 25-تاللين كينوفەستيۆلىندە (PضFF) ەكۋمەنيكالىق قازىلار القاسىنىڭ ارنايى جۇلدەسىنە يە بولدى.

جىل ءانشىسى

ءان ونەرىندە ءار جىل سايىن تابىستالاتىن ءداستۇرلى سىيلىقتىڭ ءبىرى - «سلاۆيان بازارى» حالىقارالىق ونەر فەستيۆالى. بۇعان دەيىن بۇل دودادا قازاقستاندىق ونەرپازدار بىرنەشە رەت جەڭىسكە جەتتى. ايتالىق، «سلاۆيان بازارى-2015» حالىقارالىق فەستيۆالىندە ديماش قۇدايبەرگەن تۇڭعىش رەت گران- ءپريدى جەڭىپ العان ەدى. ودان كەيىن بۇل بيىكتى 2019 -جىلى ءادىلحان ماكين باعىندىردى. ال بيىل اتالعان ماراپات رۋحيا بايدۇكەنوۆاعا بۇيىردى.

ول كونكۋرستىڭ فينالدىق كەزەڭىندە امەريكالىق اتاقتى ءانشى مەرايا كەريدىڭ ورىنداۋىنداعى Emotions ءانىن شىرقادى. رۋحيانىڭ 5 وكتاۆالى داۋسى مەن ورىنداۋ شەبەرلىگى قازىلار القاسىن بەي- جاي قالدىرمادى. دودانىڭ العاشقى كەزەڭىندە-اق ءانشى «زوزۋليا» كومپوزيتسياسىمەن ەڭ كوپ ۇپاي جيناعان ەدى.

گران-پري يەگەرى «سلاۆيان بازارى» بايقاۋىنا بۇعان دەيىن ەكى رەت قاتىسقان. دەگەنمەن، العاشقى ەكى مۇمكىندىكتە دە جەڭىس تۇعىرىنا جەتە المادى. ياعني رۋحيا بايدۇكەنوۆانىڭ بيىلعى جەڭىسى كوپ ۋاقىتتان بەرگى ىشكى دايىندىق پەن شەبەرلىكتىڭ ناتيجەسى بولعانداي.

ءانشىنىڭ جەتىستىگىن پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆ قۇتتىقتاپ، ىزگى تىلەگىن جولدادى. «الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىنىڭ كىل مىقتى تالانتتارى قاتىسقان وسىناۋ ايتۋلى بايقاۋدا كورسەتكەن ونەرىڭىز - ءسىزدىڭ كاسىبي دارالىعىڭىزدىڭ، تابيعي دارىنىڭىز بەن ارتىستىك شەبەرلىگىڭىزدىڭ ايقىن دالەلى»، دەدى مەملەكەت باسشىسى. اتاۋلى جەڭىسىنەن سوڭ «قازاق كونسەرت» سوليسى اتانعان ءانشى الداعى ۋاقىتتا دا الەمدىك ونەر دودالارىندا باق سىناماق.

P. S.: بيىل ەلدىڭ ادەبي- مادەني ومىرىندە مەرەيتويلىق داتالارعا وراي كوپتەگەن جيىن وتكىزىلىپ، جاڭا جيناقتار جارىق كوردى. جىر ءدۇلدۇلى جامبىلدىڭ، داۋىلپاز قاسىمنىڭ، مۇقاعالي مەن سايىننىڭ مەرەيتويى قارساڭىندا، جوعارىدا اتاپ وتكەنىمىزدەي، ءتۇرلى يگى باستاما قولعا الىندى. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى جاريالاعان «بالالار ادەبيەتى جىلى» اياسىندا دا جىل بويى ءتۇرلى ادەبي ءىس- شارالار ۇيىمداستىرىلدى. بۇل وسى جىلى، سالىستىرمالى تۇردە ايتقاندا، بالالارعا ارنالعان جاڭا شىعارمالار كوپتەپ جازىلعانىن كورسەتەدى. جۋىردا عانا «اتامۇرا» باسپاسىنان «بالالار پوەزياسى انتولوگياسى» باسىلىپ شىققانىن دا ايتا كەتەيىك.

سونداي-اق مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن دە بالالارعا ارنالعان جيناقتار جارىق كوردى. بۇل باستاما بالالارعا ارنالعان قازاق ءتىلدى كىتاپتاردىڭ كونتەنتىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەرى انىق. بۇدان بولەك بيىل ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا اقىن-جازۋشىلاردىڭ جەكە كىتاپتارى جىلداعىدان كوپ جاريالاندى. مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن ىسكە اسىرىلعان بۇل جوبا، ەڭ الدىمەن، قازاق رۋحانياتىنا كورسەتىلگەن قامقورلىق بولسا، ودان كەيىن ادەبيەتتى ءھام جاس تالانتتاردى قولداۋ ماقساتىندا جاسالىپ وتىر. ەل ەگەمەندىگىنىڭ وردالى وتىز جىلدىعىنان اسقان كەزەڭدە قازاق مادەنيەتى مەن ادەبيەتى مەملەكەتتىڭ رۋحاني كۇشى بولا الادى دەپ سەنەمىز. سونداي- اق ەلىمىزدىڭ شىعارماشىل وكىلدەرىنە زور تابىس تىلەيمىز.

دايىنداعاندار: ميراس اسان، ازامات ەسەنجول، مارجان ءابىش، جانىبەك ءاليمان،

Egemen Qazaqstan


سوڭعى جاڭالىقتار