قونايەۆ قارقارا وزەنىن ىستىقكولگە بۇرۋدان قالاي ساقتاپ قالدى؟
30 -جىلداردان كەيىنگى جاعداي كوپشىلىككە ءمالىم. الەمدە سوعىس ءورتى تۇتانىپ، الىپ قۇرىلىس سالماق تۇگىلى جۇرت باسىمەن قايعى بولىپ كەتتى. سوعىستان كەيىن كەڭەستەر وداعىنىڭ اۋماعىندا كراسنويارسك، براتسك، كەيىننەن سايان- شۋشەنسك گ ە س- تەرى سالىنىپ، ماسكەۋدىڭ شارىنعا مويىن بۇراتىنداي مۇرشاسى بولمادى.
«مويناق» س ە س- ءىن سالۋ تۋرالى شەشىمنىڭ قالاي تۋىندادى؟
70- جىلداردىڭ باسىندا ىستىقكولدەگى سۋ دەڭگەيى تومەن ءتۇسىپ، ايىر قالپاقتى اعايىندار كەگەن اۋدانىنداعى (قازىرگى رايىمبەك اۋدانى) قارقارا وزەنىن ىستىقكولگە بۇرۋ تۋراسىندا جوعارىعا ۇسىنىس ايتتى.
ول كەزدە قىرعىز- قازاق دەپ بولىنبەۋشى ەدىك. جۇرتتىڭ ءبارى ماسكەۋگە باعىناتىن. وسىلايشا كورشىلەر شارىنعا قۇياتىن نەگىزگى قارقارا وزەنى بۇرۋعا ارەكەت جاساي باستادى. بۇل باعىتتا ارنايى جوبا دا ازىرلەندى.
كەيىننەن ىسكە دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ ءوزى ارالاسىپ، سول كەزدەگى ك س ر و مينيسترلەر كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى زيا نۋريەۆتىڭ جەكە قابىلداۋىندا بولدى. وندا ديمەكەڭ بۇل قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق احۋالىنا كەرى اسەر ەتەتىنىن دالەلدەپ، قارقارا وزەنىنىڭ ارناسىن ىستىقكولگە قاراي بۇرۋدان ساقتاپ قالدى. سونىمەن قاتار، دىنمۇحامەد احمەت ۇلى شارىن شاتقالى ايماعىندا بەستوبە سۋ قويماسىنىڭ قۇرىلىسىن باستاۋعا ماسكەۋدەن ارنايى قارجى بولگىزگەندە ءبارىمىز قۋاندىق. بۇل «مويناق» س ە س- ءىن سالۋعا جاسالىنعان العاشقى قادام ەدى.
قىرعىزداردا قاراپ قالمادى، ولار قارقارا وزەنىنىڭ سۋىن ىستىقكولگە بۇرۋعا بارىن سالدى. سول كەزدە بۇل ىسكە قىرعىزدىڭ ماڭدايىنا بىتكەن ۇلكەن جازۋشىسى شىعىس ايتماتوۆ تا ارالاسىپ، 1977 -جىلى «ىستىق كولدەن ماڭىزدى شارۋا بار ما؟» دەپ كولەمدى ماقالا جازىپ، ماسكەۋدەگى مارعاسقالاردىڭ نازارىن اۋدارعان. وسىلايشا قىرعىزداردا بۇل ىستە وڭاي بەرىلە سالمايتىنىن بايقاتتى. ءبىراق ماڭىزدى دالەلدەردى العا تارتقان دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قىرعىزدارعا ىرىق بەرگەن جوق.
ول كەزدە دە ىستىق كولدىڭ ماڭىزى زور بولدى. كەڭەستەر وداعىنىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىنەن كەلىپ دەمالۋشىلاردىڭ قاتارى كوپ ەدى. ىستىقكول ورتالىق ازياداعى - ەڭ ءىرى كۋرورتتىق شيپاجايلاردىڭ ءبىرى. ول تۋريستەر ءۇشىن جايلى ءارى جۇمساق كليماتىمەن ءارى كەرەمەت سۇلۋلىعىمەن تارتىمدى بولاتىن. وسىنداي ايدىن كولدى سۋسىز قالدىرۋ كەڭەستىك باسشىلارعا ۇلكەن سىن ەدى.
ءبىراق اقىر سوڭىندا دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ ىقپالىنىڭ ارقاسىندا بۇل ماسەلە قازاقستاننىڭ پايداسىنا شەشىلدى. سوندىقتان «مويناق» س ە س- ءى جايىندا اڭگىمە قوزعاعاندا قونايەۆ جايىندا ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. ول كىسى بولاشاقتى كۇنىبۇرىن ويلايتىن كەمەڭگەر باسشى بولدى عوي.
جالپى، قونايەۆ ءداۋىرىنىڭ سىر- مۇڭى مەن جاي- جاپسارى تۋرالى ءسوز قوزعاۋ جاس ۇرپاققا اسا قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن. ول زاماننىڭ بارى مەن جوعىن باعالاپ، ەل مۇددەسى جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتتى.
كەڭەس اۋحاديەۆ، قوعام قايراتكەرى. 2017
www.dalanews.kz/22807