ساۋلە سامايەۆا: قابدەش «تاڭعاجايىپ دۇنيەنى» ماعان ارناپ ەدى

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - قازاق ادەبيەتىندە ورنى بولەك جازۋشى قابدەش جۇمادىلوۆتىڭ ارامىزدان اتتانعانىنا دا ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت بولدى.

ۇلت رۋحانياتىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ، ءومىر بويى قالامىن تاستاماعان جازۋشىنىڭ ارتىنا قالدىرعان مول مۇراسى تۋرالى ادەبيەتتانۋشىلار مەن سىنشىلار كوپ جازدى، ناسيحاتتادى. جازۋشىمەن جارتى عاسىردان استام وتاسقان جارى ساۋلە اۋكەن قىزى سامايەۆا بىزگە قالامگەرمەن قالاي كەزدەسكەنى، ونىڭ مىنەز-قۇلقى، شىعارماشىلىق الەمى، بالا تاربيەسى تۋرالى ايتىپ بەرگەن ەدى.

اپتا سايىن ەكى رەت حات جازاتىن

- ءومىر بويى ادەبيەتكە ادال قىزمەت ەتكەن، قالامىنا سەرت بەرىپ، سۇبەلى تۋىندىلار جازعان قابىرعالى جازۋشىمىز قابدەش جۇمادىلوۆتىڭ شىعارماسىن كۇللى وقىرمان قىزىعىپ وقىدى. ءبىز جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىسپىز، ال سىزبەن كەزدەسكەندەگى بوزبالا قابدەش قانداي ەدى؟

- مەن 1963 -جىلى قازاق پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ فيزيكا- ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ فيزيكا بولىمىندە وقىپ جۇرگەنمىن. سول كەزدە ماتەماتيكا بولىمىندە ۇسەن، ماقسۇتقالي دەگەن «اعايلار» وقىدى. ول كىسىلەر ءۇيلى- باراندى ادامدار بولاتىن. جاستارى ۇلكەن. سوندىقتان دا ستۋدەنتتەر ول كىسىلەردى «اعاي» دەيتىن. ءپان ساباقتارىن بولەك وقىعانىمىزبەن، كەيبىر ورتاق لەكتسيالاردى بىرگە تىڭدايتىنبىز. جاتاقحانادا تۇرامىز. جەرلەستىگىمىز بار، اندا- ساندا باس قوساتىنبىز.

سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە، كوكتەمنىڭ ءبىر مەيرامىندا، وسى اعايلار وتە قۋانىشتى ەدى.

- «بۇگىن بىزگە قابدەش كەلەدى» دەپ ءماز- مەيرام بولىپ وتىرعان. - «ول كىم؟» دەپ سۇراعانىمدا، - «شاۋەشەك گيمنازياسىندا بىرگە وقىعان سىنىپتاسىمىز» دەپ جاۋاپ قايتارعان. كەشكە جاقىن سول كىسى دە كەلدى. ول ماعان ءبىر جۇدەۋلەۋ، بۇيرا شاشتى، بايىپتى اعاي بولىپ كورىندى. داستارقان باسىندا سولار بىرىمەن- ءبىرى قاۋىشىپ، وتكەن-كەتكەندەرىن اڭگىمە قىلىپ ۇزاق وتىردى. ارتىنان اعايلاردان - «سىنىپتاسىڭىز وتە جۇدەۋ ەكەن. اۋرۋ ما؟» دەپ سۇرادىم عوي. ولار - «جوق، ويباي! ارعى بەتتەن كوپ قۋعىن- سۇرگىن كورىپ، 1962 -جىلعى كوشتى باستاپ شەكارانى بۇزىپ وتكەن. سودان ەندى-ەندى عانا ەسىن جيناپ جاتىر» دەپ انىعىن ايتقان. ءبىرىنشى رەت قابدەشتى وسىلاي كوردىم.

ءبىراز ۋاقىت ءوتىپ، سول كىسىنى قايتا كەزدەستىردىم. الماتىدا تۇراتىن ءبىر جاقىن تۋىسىمنىڭ ۇيىنە بارعانمىن. قاراسام، قابدەش تە سول ۇيدە وتىر ەكەن. ءۇي يەسى - ءبىر كەزدە ۇرىمجىدە اكەمنىڭ شاكىرتى بولعان ءۋالي بەكەنوۆ دەگەن كىسى، ءبىزدى تاعى دا جاقسىلاپ تانىستىردى. سودان كەيىن قابدەش جاتاقحانامىزداعى سىنىپتاستارىنا ءجيى كەلەتىن بولعان سوڭ ارالاسىپ كەتتىك. ول كەزدە قابدەش بوزبالا ەمەس، جاسى جيىرما بەستەن اسقان، كوپ كورگەن، اقىل توقتاتقان بايسالدى ادام ەدى.

- سىزگە عاشىقتىق حاتىن جازعان شىعار؟ نە دەپ جازعانى ەسىڭىزدە مە؟

- ءيا، قابدەش ماعان كوپ حات جازاتىن. ستۋدەنتتەر جازدا وقۋدان بوساپ دەمالىسقا شىعاتىن. مەن دە ۋاقىتىمنىڭ كوبىن اۋىلىمدا وتكىزەتىنمىن. سول كەزدەرى اپتاسىنا ءبىر ەمەس، ەكى حاتتان كەلىپ تۇراتىن قابدەشتەن. ول سالەم حاتتارىن اراب الفاۆيتىنىڭ توتە جازۋىمەن جازاتىن. كۇزدەگى «سەلحوز» جۇمىستارىنا بارعانىمىزدا دا حاتتارى كەلىپ تۇردى. سىنىپتاستارىنا تاپسىرىپ قويعان بولۋ كەرەك، تۇرعان جەرىمىزدىڭ ادرەسىن ءبىلىپ الىپتى. كەيدە ولەڭدەتىپ جىبەرەتىن. مەنىڭ ەسىمدە قالعانى مىنا سوزدەرى:

ۋايىم ءتۇبى - تەڭىز،

باتاسىڭ دا كەتەسىڭ.

تاۋەكەل - جەل قايىق،

مىنەسىڭ دە وتەسىڭ.

- اتاجۇرتقا العاش كەلگەن جىلدارى كوپ قيىندىق كوردىم دەۋشى ەدى، قالاي ەڭسەردىڭىزدەر؟

- قابدەش اتاجۇرتقا 1962 -جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا كەلگەن. مەن قابدەشتى 1963 -جىلدىڭ كوكتەمىنەن، قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتەگى وقۋىن قايتا جالعاستىرعان كەزىنەن باستاپ بىلەمىن. وسى ەكى ارالىقتا قابدەش شەكارا اسىپ اتامەكەنىنە ورالعان ەكى ءجۇز مىڭنان استام ادامنىڭ اۋىل- اۋىلعا ءبولىنىپ ورنالاسۋىنا، كەلگەن جەرلەرىندە قايتا جاڭعىرىپ، جاڭا ءومىر باستاپ كەتۋىنە ارالاسقان ادامداردىڭ ءبىرى ەدى. سول كەزدەگى قيىنشىلىقتار مەن باسىنان وتكەرگەن وقيعالاردى ءوزىنىڭ عۇمىرنامالىق «تاڭعاجايىپ دۇنيە» اتتى رومانىندا ەگجەي- تەگجەيلى سۋرەتتەيدى.

ءبىرىنشى وقىرمانى مەن ەدىم

- ەڭ العاشقى تۋىندىسى جارىق كورگەندە جازۋشى قانداي كوڭىل كۇيدە بولدى؟

- قابدەشتىڭ ۇيلەنۋىمىزگە دەيىن ءبىرتالاي ولەڭدەرى مەن اڭگىمەلەرى گازەت- جۋرنالداردا جارىق كورگەن ەدى. شىعارمالارى بولەك كىتاپتار بولىپ ەكەۋمىز قوسىلعاننان كەيىن عانا باسىلىپ شىعا باستادى. ءبىرىنشى كىتابى - «جاس داۋرەن» دەگەن ولەڭدەر جيناعى دا، ەكىنشىسى - «قازدار قايتىپ بارادى» دەگەن اڭگىمەلەر جيناعى. كىتاپ شىققان كەزدەر قۋانىشقا تولى ەدى، ارينە. اسىرەسە قابدەشتىڭ ءبىرىنشى «كوكەيكەستى» دەگەن رومانى 1968 -جىلى جەكە كىتاپ بولىپ شىققاندا ونىڭ شاتتانىپ قۋانعانى ەسىمدە. اناسىنا كىتابىن كورسەتكەندە قانيپا ەنەمنىڭ دە قۋانىشىندا شەك بولعان جوق. كىتاپتى ءسۇيىپ، قابدەشكە باتاسىن جاۋدىردى. سول كىتاپتان باستاپ قابدەشتىڭ بۇكىل جازعاندارى: اڭگىمەلەرى، پوۆەستەرى، روماندارى مەن ماقالالارى - ءبارىنىڭ ءبىرىنشى وقىرمانى مەن ەدىم. تازاعا كوشىرىپ بەرگەن قولجازبالاردى ماشينكاعا باسىپ بەرەتىنمىن. قابدەشتىڭ جازۋ جازعاندا قانداي كۇي كەشكەنى، ءبارى كوز الدىمدا. تۋىندىلارىنىڭ جارىق كورۋىنىڭ قانشالىقتى قيىن جۇمىس بولعانىنا مەن كۋاگەرمىن.

- «سوڭعى كوشتىڭ» جازىلعانىنا دا جارتى عاسىردان استى، ارينە، بۇل شىعارما باعاسىن الدى. ءبىراق وسى رومانىنا جازۋشىنىڭ ءوز كوڭىلى تولدى ما؟ «اناۋ جەرىنە وزگەرىس ەنگىزسەم» دەگەن اتتەگەن- ايلارى بولمادى ما؟

- ونداي سۇراقتى مەن دە قويعانمىن. قابدەش وتكەن جىلدان بەرى، اسىرەسە بيىلعى 2021 -جىلدىڭ قىسىندا، جيناقتار دايىنداي وتىرىپ ءوز قالامىنان تۋعان كىتاپتارىن تۇگەلدەي قايتا وقىپ شىققان. - «قالاي، وزگەرىس ەنگىزەم دەگەن جەرلەرى بار ما ەكەن؟» دەپ سۇراعانىمدا، - «جوق. ءبارى دە شەتىنەن شەديەۆر. شىعارمالارىمنىڭ ءبىر ءسوزىن دە وزگەرتپەيمىن. قۇداي قۇلاعىما قالاي سىبىرلاسا، سول كۇيىندە قالادى»، دەپ كۇلىپ جاۋاپ بەرگەن ەدى.

- ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا قارا قىلدى قاق جارىپ ءادىل سويلەيتىن، شىندىقتى ايتۋدان جاسقانبايتىن ءور مىنەزدى جۇمادىلوۆتىڭ بەينەسى قالدى. باتىل ايتا بىلەتىن مىنەزىنەن «تاياق» جەگەن ساتتەرى بولدى ما؟

- قابدەش ءارقاشاندا كوركەم شىعارمالارىندا دا، ماقالا- سۇحباتتارىندا دا اقيقات پەن ادىلدىكتى تۋ ەتكەن. تاريحتى بۇرمالاۋ، ۇرلىق- قارلىق، جازىقسىز بىرەۋدى جابىرلەۋ، ەل بايلىعىن تالان- تاراجعا سالۋ سياقتى قوعامداعى ءارتۇرلى جاعىمسىز قۇبىلىستاردى بايقاعاندا شىداي الماي اۋىر- اۋىر تاقىرىپتاردى ءبىرىنشى بولىپ كوتەرەتىن ەدى. سول ءۇشىن ءوزىن قولداعان قالامداستار ونى «ءبىزدىڭ مۇزجارعىش كەمەمىز» دەپ تە اتايتىن. ونداي تاباندىلىقتى ۇناتپاعاندار دا بولدى، ارينە. بيلىك باسىنداعىلار دا بولدى اراسىندا. ءبىراق قالىڭ وقىرمانى قولداعان، حالقىنا بەدەلى اسىپ تۇرعان قابدەشكە «تاياق جەگىزەتىندەي» ەشنارسە ىستەي المادى. وندايدا شەنەۋنىكتەر كوتەرىلگەن ماسەلەنى مويىنداۋعا اسىقپاي، ادەتتەگىنشە ۇندەمەي قۇتىلۋعا تىرىساتىن. بيلىك باسىنداعىلاردىڭ تاعى ءبىر ادەتى - ايتىلعان سوزدەرى، بولىسكەن وي- تولعامدارى، ساياسي پوزيتسيالارى وزدەرىنە ۇنامايتىن قايراتكەرلەردىڭ قالتاسىنان ۇرۋ. مىسالى، سوڭعى جەتى- سەگىز جىلدا قابدەش پرەزيدەنت تاعايىنداعان ستيپەنديانى الماي ءجۇردى.

- قابەڭ جازۋدان شارشاعاندا قالاي دەمالۋشى ەدى؟

- قالامى ءجۇرىپ جاتقان كەزدە قابدەش شارشاۋ دەگەندى بىلمەيتىن، ايلاپ كۇنى- ءتۇنى جۇمىس ىستەپ جازۋ ستولىندا وتىراتىن. كەڭەس زامانىندا ءار ەكى- ءۇش جىل سايىن ءبارىمىزدى تەڭىزگە اپارىپ دەمالدىراتىن. سونىڭ ارقاسىندا قارا تەڭىزدىڭ قىرىم مەن كاۆكاز جاعالاۋلارىن، بالتىق تەڭىزىن اجەپتاۋىر ارالادىق. قاتار تۇرعان ەكى جازۋشىلار ۇيلەرى عوي - ءبىزدىڭ تۇراتىنىمىز. بۇرىنىراقتا اۋلامىز تولعان اقىن- جازۋشى كورشىلەر، ءارقايسىسى بولەك ءبىر جارتاس. جاي كۇندەرى دەمالىس رەتىندە قابدەش سول كورشىلەرىمەن ءار نارسەنى تالقىلاپ ۋاقىت وتكىزەتىن، شاحمات، بيليارد وينايتىن. تاعى ءبىر جاقسى كورەتىن دەمالىسى - وتباسىمىزبەن مەدەۋ مەن المااراسان جاقتاعى تابيعاتقا شىعاتىنبىز، تۋعان- تۋىستارىن ارالايتىن. نەمەرە- شوبەرەلەرىمەن ويناۋدان شارشامايتىن.

ۋاقىتتان تىس ازامات

- كوپ جىلدىڭ الدىندا جاركەن بودەش ۇلى ەكەۋى تۋعان توپىراعى شاۋەشەككە بارىپ قايتتى. سول ساپارى تۋرالى سىزگە نەلەردى ايتتى؟

- سول ساپارىن قابەڭ الماتىعا قالىڭ قار جاۋعان سايىن ءجيى ەسىنە الاتىن. 2002 -جىلدىڭ اياعىندا، قىتايداعى تارباعاتاي ايماعى ءۋاليىنىڭ شاقىرۋىمەن، جاركەن ەكەۋى ون شاقتى كۇن شاۋەشەك قالاسىنىڭ قۇرمەتتى قوناقتارى بولىپ قايتقان. ايتىپ كەتەيىن، ودان بۇرىن قابدەش 1962 -جىلى قازاقستانعا كەلگەلى ءوزىنىڭ تۋىپ- وسكەن سىبەتى، ءدوربىلجىن، شاۋەشەك، ۇرىمجىلەردى ءبىر- اق رەت كورگەن. «ساياسي» جاعىنان وسى ەكى ساپاردىڭ ايىرماشىلىعى جەر مەن كوكتەي دەيتىن. بۇرىن بارعانىندا قىتاي ۇكىمەتى قابدەشتى سۋىق قابىلداپ، رەسمي كەزدەسۋلەرگە بارىنشا تىيىم سالىپ، سوڭىنا تىڭشىلار قويىپ، ءجۇرىس- تۇرىسىن باقىلاپ تۇرعان. سونىڭ سالدارىنان جەرگىلىكتى ادەبيەتشىلەر مەن سىنىپتاس- تاعدىرلاس تانىستارى ارالاسۋدان قاشقالاقتاعان كورىنەدى. ال وسى جولى قابەڭنىڭ بۇرىنعى وكپە- رەنىشتەرىن تارقاتىپ، قۇرمەتتى قوناقتارىن قالايدا ريزا قىلامىز دەگەن جەرگىلىكتى ۇكىمەت ايماقتارىن كەڭىنەن ارالاتىپ، رەسمي كەزدەسۋلەر مەن مازمۇندى سۇحباتتاردىڭ ۇستىنە قوناقاسىلارىن بەرىپ، شاپاندارىن جاۋىپ، اتتارىن مىنگىزىپ دەگەندەي، كەرەمەت كۇتىم كورسەتكەن ەكەن. ارينە، قابدەش شاۋەشەكتەگى ءوزى كورگەن كوپ وزگەرىستەردى، بۇرىنعى تانىس جەرلەردىڭ باسقاشا اتالاتىنىن ءسوز قىلاتىن. ءبىراق سول ساپاردان اكەلگەن وزىنە قاتتى اسەر قالدىرعان باستى اڭگىمەسى - اراسى ەلۋ- اق شاقىرىم شەكارانىڭ ار جاعى مەن بەر جاعىنداعى ەكى قالاداعى ءتارتىپ پەن ەڭبەككە دەگەن كوزقاراستاعى ايىرماشىلىقتار. سونىڭ ءبىر مىسالىن - قار كۇرەۋ مەن كوشە- جولداردى تازالاۋدى ءوزىنىڭ «سىزىقتىڭ ارعى جاعى» دەگەن ماقالاسىندا كەلتىرگەن دە. سوندا، ءبىزدىڭ جاق بۋلدوزەر تابا الماي كولىك مىنۋدەن قالعاندا، ارعى جاقتاعى حالىق قولدارىنا ءبىر-ءبىر كۇرەك الىپ، جولدارىن ءبىر- ەكى ساعاتتا تاپ- تۇيناقتاي قىلىپ تازالاپ قويادى ەكەن. سول ساپارلارىن جاركەن دە ولەڭدەتىپ سۋرەتتەگەن.

- جازۋشى «تاڭعاجايىپ دۇنيە» اتتى تۋىندىسىن سىزگە ارناپ جازدى، وسى كىتاپ تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز...

- «تاڭعاجايىپ دۇنيە» دەگەن كىتابى - عۇمىرنامالىق رومان عوي، وندا قابەڭ ءوزىنىڭ ەس بىلگەننەن باستاپ كورگەن- بىلگەنىن، تۋعان- تۋىستارىن، ارالاسقان ادامدارىن، زامانداستارىن، قالامداستارىن، قوعامداعى باستى وقيعالار مەن قۇبىلىستاردى ەگجەي- تەگجەيلى سۋرەتتەيدى. بۇكىل ءومىر شىندىعىن، كورگەن قيىنشىلىقتارىن، بولعان وقيعالاردىڭ جاعىمدى- جاعىمسىز كەيىپكەرلەرىن تۇگەل جاسىرماي اشىق جازدى. سول كەيىپكەرلەردىڭ ءبىرازىن مەن دە كوردىم، وقيعالاردىڭ كۋاسى بولدىم. مەن قابەڭنىڭ كىتاپقا كىرگىزگەن، كىرگىزبەگەن قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ وتكەنىن، توزىمدىلىگىن، تاباندىلىعىن ءبارىن كوردىم. ونىڭ زامان- قوعامنان ەرەكشە بىلىمدىلىگىنە، ەڭبەكقورلىعىنا، شىعارماشىلىق تالانتىنا، ادامگەرشىلىگىنە تاڭدانىپ، قابەڭنىڭ ۋاقىتتان تىس ازامات ەكەندىگىنە كوزىم تالاي رەت جەتكەن. الدىما قويعان ماقساتىم - ول كىسىگە بارىنشا قولداۋ كورسەتىپ، ءۇي تۇرمىسىنداعى بولىپ تۇراتىن ماسەلەلەرگە الاڭداتپاۋ. كىتابىنىڭ ءبىرىنشى بەتىندە «بۇل كىتابىمدى جارلى- جاقىباي كەزىمدە ەتەگىمنەن ۇستاعان، التىنداي بەس بالا سۇيگىزىپ، وتباسىن باقىتقا كەنەلتكەن، الا قاعازدىڭ ازابىن، تۇرمىستىڭ اشىسى مەن تۇشىسىن ۇزاق جىل بىرگە تاتقان ومىرلىك سەرىگىم ساۋلەگە ارنايمىن!» دەپ «تاڭعاجايىپ دۇنيەنى» ماعان ارناعان ەدى. مەنىڭ ەڭبەگىمدى باعالاعان بولۋى كەرەك.

- مىنا جۇرت اقىنعا جار بولۋ قيىننىڭ قيىنى دەپ جاتادى. ال كوسەم ءسوزدى، دالا مىنەزدى جازۋشىعا جار بولۋدىڭ قيىندىعى بار ما ەكەن؟

- قابدەشتىڭ مىنەزى قيىن، اشۋشاڭ كەزدەرى دە بولاتىن. مەن ۇيدەگى تىنىشتىققا كوپ كوڭىل ءبولدىم. اقىنعا دا، جازۋشىعا دا، اسىرەسە قابەڭدەي قوعامدىق كوزقاراستارى بار قايراتكەرگە جار بولۋ وڭاي ەمەس-تى. ونىڭ شىعارماشىلىق شابىتىنىڭ كوككە شارىقتاپ كوتەرىلگەن كەزدەرى مەن تۇڭعيىق زەرتتەۋ جۇمىستارىنا سۇڭگىگەن كەزدەرىندە وعان ەرەكشە جاعداي جاساۋ كەرەك ەدى. سونداي-اق قابەڭنىڭ كوڭىلى تولمايتىن قوعامىمىزدىڭ كوپتەگەن سالاسىنداعى ءارتۇرلى قۇبىلىس جەتكىلىكتى ەدى، وندايلاردى كۇندەلىكتى داستارقان باسىندا تالقىلاپ جۇيكەسىن جايلاندىرۋ دا مەنىڭ مىندەتىم. ەڭ قاراپايىم دەڭگەيدە - وتىرعان جۇمىس ورنى تازا بولۋى كەرەك. تاماعىن ۋاقىتىندا بەرۋ، كوڭىل كۇيىن بۇزباۋ، مازالاماۋ، جۇيكە جۇيەسىنە تيمەۋ سياقتى قاعيدالاردى ساقتاۋ كەرەك.


ۇزاعىراق ءومىر سۇرسە ەكەن دەپ تىلەدىم


- وقىرماندار قابدەش جۇمادىلوۆتىڭ ءومىربايانىن جاقسى بىلەدى، ال ول كىسىنىڭ ومىرلىك جارى بولعان ءسىزدىڭ تۋعان دالاڭىز قاي جاقتا؟ قانداي ماماندىق يەسىسىز؟

- 1943 -جىلى 20-قىركۇيەكتە ارعى بەتتەگى ءۇرىمجى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەنمىن. سونداعى №17-مەكتەپتىڭ باستاۋىش ءتورت جىل وقۋىن بىتىرگەنمىن. اكەمنىڭ اتى - اۋكەن، 1917 -جىلى سەمەي وبلىسىنىڭ اقسۋات اۋىلىندا ومىرگە كەلگەن. ۇزاق جىل مۇعالىم بولعان، ءۇرىمجى اۋدانىنىڭ اكىمى بولعان. شەشەمنىڭ اتى - ءساليماش. سەمەي وبلىسىنىڭ ءۇرجار دەگەن اۋىلىندا تۋعان. 1955 -جىلى اۋلەتىمىز ەل قاتارلى اتاجۇرتىمىزعا ورالعان ەدى. ورتا مەكتەپتى ۇڭگىرتاس مەكتەپ- ينتەرناتىندا اياقتادىم. 1967 -جىلى قاز پ ي-دىڭ فيزيكا فاكۋلتەتىن ءبىتىردىم. ماماندىعىم سول فيزيك. ۇزاق جىل فيزيكا فاكۋلتەتىندە «سپەتسپراكتيكۋم پو سپەكتروسكوپي» دەگەن لابوراتوريادا قىزمەت ىستەدىم.

- سىزدەر بالا تاربيەسىنە دە دەن قويعان وتباسىنىڭ بىرىسىزدەر، وتباسىنداعى اكەنىڭ ءرولى قانداي بولۋى كەرەك دەپ ويلايسىز؟

- ءبىزدىڭ ءتورت ۇل، ءبىر قىزىمىز بار. ۇلداردى باعۋ وڭاي ەمەس. كىشكەنتاي كەزدەرىندە مەكتەپتە دە، دالادا دا، ۇيدە دە ءارتۇرلى وقيعاعا ۇرىنىپ جۇرەدى عوي. بالالاردى تارتىپكە سالعاندا قابەڭ: «ادىلدىك ءۇشىن قاتالدىققا باردىم» دەيتىن. بالالارعا دۇنيەتانىمدىق قۇندىلىقتاردى تۇسىندىرەتىن. شەجىرەمىزدى ۇقتىراتىن. ەڭ باستىسى، تاربيەلەۋ تاقىرىپتارى - ادىلدىك، وتىرىك ايتپاۋ، ەڭبەككە باۋلۋ، ءبىلىم الۋ، ۋاقىتپەن ساناسۋ. وسى تاقىرىپتارعا ومىردەن، تاريحتان كەرەمەت مىسالدار كەلتىرەتىن. وسىندايدا قابەڭنىڭ ءرولى ءبىلىنىپ تۇراتىن. اسىرەسە، ۇلدار جوعارى كلاستارعا كەلگەندە، مەنىڭ ءسوزىم ونشا وتپەگەن كەزدەردە، اكەلەرى وسىلاي كوزدەرىن جەتكىزىپ يلاندىراتىن.

- قابدەش جۇمادىلوۆ اتىنداعى قوعامدىق قور قۇرىلدى دەپ ەستىدىك، بۇل قوردىڭ ماقساتى قانداي؟

- قوردىڭ ماقساتى - قابەڭنىڭ ءومىر جولىن شىعارماشىلىق، ازاماتتىق تۇرعىدان ناسيحاتتاۋ، اتىن وشپەستەي ەلىمىزدىڭ تاريحىندا قالدىرۋ. ونداي جوسپارلانعان ءىس- شارالار كوپ. كەسەنەسىنە كۇمبەز كوتەرۋدەن باستاپ، قالا مەن اۋدان ورتالىقتارىندا ەسكەرتكىشتەر ورناتۋ، مۇراجاي اشۋ، شىعارمالارىن ورىس، اعىلشىن تىلدەرىنە اۋدارۋ، 20 تومدىق تولىق شىعارمالار جيناعىن شىعارىپ وقىرماندارعا، كىتاپحانالارعا تاراتۋ، قابەڭنىڭ قازاق ادەبيەتى مەن قوعامىمىزدىڭ وركەندەۋىنە قوسقان ۇلەسىنە ءادىل باعا بەرەتىن زەرتتەۋ جۇمىستارى مەن عىلىمي كونفەرەنتسيالار وتكىزۋ - وسى سياقتى باستامالارعا قابدەش جۇمادىلوۆ اتىنداعى قور ۇيتقى بولادى.

ايتا كەتەيىن، قوردىڭ ءتوراعاسى - كوپ جىلدان بەرى ىنىسىندەي بولىپ كەتكەن، تالاي ءىس- شارالاردى اتقارىسىپ قاسىندا جۇرگەن كورنەكتى عالىم، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ۇلىقپان ەسىلحان ۇلى سىدىقوۆ.

- قابەڭنىڭ ورىندالماعان ارمانى بار ما؟ جاريالانباعان شىعارمالارى شە؟

- قابەڭنىڭ ءوزى سوڭعى سۇحباتتارىندا جازامىن دەپ جۇرگەن شىعارمالارىن جازىپ بىتىرگەنىن ايتقان. ءبىراق ادامدا ارمان دەگەن بىتپەيدى عوي. قابەڭ حالىق مۇددەسى ءۇشىن ءومىر ءسۇردى، قوعامىمىزدىڭ تۇزەلۋىن، وركەندەۋىن كورگىسى كەلەتىن.

قابدەش ەكەۋىمىز 56 جىلعا جۋىق ومىرلىك سەرىك بولدىق. ومىردە قيىندىقتى دا، جاقسىلىقتى دا ءبارىن- ءبارىن كوردىك. مەن قولىمنان كەلگەنشە كومەكتەستىم. قابەڭ امان بولسا ەكەن، ۇزاعىراق ءومىر سۇرسە ەكەن دەپ تىلەۋىن تىلەدىم. جاقسى ادام ەدى. ويلاماعان جەردەن ءبىزدى تاستاپ كەتە باردى. قابدەش تىڭ ەدى. ءبارى اللانىڭ قولىندا عوي. قابەڭ مەنىڭ اسقار تاۋىم ەدى. قورعانىم، جاناشىرىم ەدى. قاباڭنىڭ بولمىسى كوز الدىمدا. داۋىسى، سويلەگەن ءسوزى قۇلاعىمدا. وتىرعان ورنى، ۇيدەگى ءجۇرىس-تۇرىسى ءبارى كوز الدىمدا تۇرادى. نە ايتام. «جاتقان جەرىڭ جايلى، جارىق بولسىن. يمانىڭ جولداس بولسىن. جانى ءجانناتتا بولسىن» دەيمىن.

اڭگىمەلەسكەن دۇيسەنالى ءالىماقىن،

egemen.kz


سوڭعى جاڭالىقتار