قارا قازان. اڭگىمە

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - كۇن توبەدەن ۇزاماي، ىستىعى شەكەنى شاعىپ تۇرعان شاڭقاي ءتۇس، ءارى- بەرى جۇرگەن سوڭ جاتاعان كولىكتىڭ ءىشى، تەك اق بۋى عانا جەتپەيدى دەمەسەڭ، قىز- قىز قايناعان مونشاعا اينالىپ شىعا كەلدى.

سوڭعى كەزدەرى جانارى لايلانىپ، ءوزى ءجۇرىپ- تۇرۋى مۇڭ بولىپ كىسىگە قاراپ قالعان شەشەمنىڭ جۇزىنەن ءبىر قۋانىش بايقاعىم كەلگەن. ءبىراق ءدال جانىمدا وتىرسا دا جاساۋراي بەرەتىن كارى جاناردان ەشتەڭە اڭعارا المادىم، كولىك شايقاعان سايىن قۇلاعىنداعى اي سىرعاسى تەربەتىلگەن پۇشىق سارى كەمپىر سىر بىلدىرەر ەمەس. جەرمەن- جەكسەن ماشينەنىڭ قۋىس- قۋىسىنان شاڭ كىرىپ، شوقالاقتا ىشەك- قارنىڭنىڭ ورنىن اۋىستىرارداي زىركىلگە باسقان جۇرىسىنە دە، شوپىر بالانىڭ شىلىمى مەن الدىڭعى ورىندىقتاعى جۋان ايەلدىڭ تۇسىنان شىققان قولاڭسا يىسكە دە قاباق كىرجيتپەي- اق كەلەدى. كوپتەن بەرى ءۇي سورىپ، قىر ءيىسىن اڭساي باستاعان كارى كوڭىلدىڭ گۇرىلدەگەن «جيگۋليمەن» قاتار شاۋجايلاسا شابا جونەلگىسى كەلەتىن قۋانىشى سەزىلمەيدى.

ءبىزدىڭ جاقتا الىستان مۇنارتىپ كورىنەتىن، كورىنگەن بويدا ارسا- ارسا سىلەمدەرى مەن تىكىرەيگەن شاتقالدارى «ار جاعىندا نە بار ەكەن؟ « دەگىزىپ قيالىڭدى تەربەي جونەلەتىن تاۋ جوق. تاۋىڭ نە، ەسەيگەن سايىن قىم- قۋىت تىرلىكتە ءار نارسەدەن قاعاجۋ كورىپ تومەنشىكتەگەن كوڭىلىڭدى ءبىر ءسات بولسا دا بەلدەن اسىرا كوتەرىڭكىرەۋگە جارايتىن توبە بولسا- شى! ول دا جوق. اسپانعا كوتەرىلگەن اق شاڭى لەزدە اينالانى تۇتىپ قالاتىن قۋ تاقىر. وسىندايدا قىرداعى ەل ءۇشىن نوسەرلەتىپ توگەتىن جاڭبىر ارمان. قاپىرىق پەن ماشينەنىڭ مايىنىڭ يىسىنەن باسىم اينالدى. وتىز جىلدا ءبىر جوندەۋ كورمەستەن ءارى- بەرى وتكەن كولىكتىڭ استىندا الجا- الجاسى شىعىپ كەمىرىلىپ قالعان جول دا، الا جازداي تامشى تامباي، شاۋ تارتىپ شارشاپ جاتقان دالا دا، شاقىرايعان كۇن دە ەڭسەمدى باسا تۇسەدى.

باياعىدا عوي، جاز بولسا، اڭىزاق ۇرىپ، توپىراق بوراپ تۇراتىن، قىسى دا قىتىمىر، ءبىر- بىرىنە سۇيەنىسكەن ۇيلەرى كوزگە قوراش اۋىلدا تۋعانىما ىشىمنەن وكىنەتىنىم، «نەگە عانا ءبىر ادەمى قالادا تۋمادىم، مىسالى، ماسكەۋدە، بولماسا الماتىدا تۋعان بولسام شە؟ « دەپ قيالعا بەرىلەتىنىم ويىما ورالدى. مەكتەپ پەن اۋىلدىڭ اراسى بەس شاقىرىم ەدى، قىرسىققاندا وقۋ دا مۇنشا ۇزاق بولار ما، سول كەزدە وسى قارا جولدىڭ بويىندا كوكتەم مەن كۇزدە باتپانداي بولىپ بالشىق جابىسقان اياق كيىمىمدى زورعا سۇيرەپ تايعاناقتاپ كەلە جاتىپ، «وسىدان قالاعا وقۋعا تۇسەيىن، وسى اۋىلعا قايتىپ كەلمەسپىن» دەيتىنمىن، ايتەۋىر، ەشكىم ەشقايدا اسىقپايتىن، ادامدارى تىم بەيقام، مال باققاننان باسقا شارۋاعا موينى جار بەرمەيتىن وسى جىم- جىرت اۋىلدى دا، بۇرالاڭ- بۇرالاڭ قارا جولدى دا ۇمىتقىم كەلەتىن.

— باياعىدا «ديەۆيتپەن» اكەڭ ەكەۋمىز وسى جولمەن قايدا بارمادىق، وي، دۇنيە اي، — دەگەن شەشەمنىڭ قارلىعىڭقى داۋسى ويىمدى ءبولىپ جىبەردى. كارى ادام ابدەن توزعان جولدى كوڭىلىمەن- اق كورىپ وتىرسا كەرەك. كۇنىندە بۇل كىسى دە قىدىرىمپاز بولاتىن. كەيدە اۋىل ماڭىنان ۇزاماي قالسا، ءوز ءۇيى وزىنە تارلىق ەتىپ، پىسىرگەن اسىنىڭ دا تۇزى تاتىماۋعا اينالاتىن شەشەم بارىنەن بۇرىن كۇيەۋىنىڭ قارا سۇر «ۋاز» - ىنا ءمىنىپ قىدىرعاندا جانى كىرىپ، جاسارىڭقىراپ كەتەتىن. ءقازىر عوي، توبەسىنەن ۇشار قۇس بولسا — ۇركىتىپ باعاتىن شالى كەتىپ، بالا- شاعاعا قاراپ قالعانى، ءالى دە ءوزى وت جاققان جەرگە جيىرەك كەلگىسى كەلگەنىمەن، جۇمىسباستى بالا- كەلىننىڭ قولى تيە بەرمەيدى. ەندى، مىنە، اعامنىڭ «الداعى ايدا ءوزىم اپارام» دەگەنىنە قاراماي، بىرەۋدىڭ جاماپ- جاسقاپ جۇرگىزىپ جۇرگەن كولىگىنە جارماسىپ كەلە جاتقانى. ءبىر ءتاۋىرى، جاسى توقسانعا تاياسا دا جول كوتەرە بەرەدى.

قىزىل كىرپىشى ويمىشتانىپ جارىلىپ كەتكەن ءۇيىمىز كورەر كوزگە الاسارىپ قالىپتى. قولىنداعى تاياعىن ەبەدەيسىز ۇستاپ، ءوزى بىرەسە ەسىككە، بىرەسە قابىرعاعا سوعىلىپ، ءسۇرىنىپ- قابىنىپ ىشكە ەنتەلەگەن شەشەم بۇكشيىپ العان كۇيى ءسۇزىپ جىبەرۋگە وقتالعان سيىر سەكىلدى باسىن ەكى جاققا كەزەك شايقاپ بىردەڭە ىزدەيتىندەي. كوزى كورمەي قالعان سوڭعى جىلدارى تاپقان ادەتى، ونىڭ ۇستىنە، كوزىنە ىلگەن جاسىل كوزدى كوزىلدىرىگى دە قاراكولەڭكە جەردە سەپ بولمايتىنداي.

— كىلتى بولاتىن ەدى، مىنا قۋىستى قاراشى، ءاي، قىز. كىلت ءوزىنىڭ وزگەرمەيتىن ورنىندا، سەنەدەگى تابالدىرىققا جالعايتىن تاقتايدىڭ استىنداعى ەسكى كالوشتىڭ ىشىندە ەكەن. مەنىڭ بالا كەزىمدە بۇل ەسىكتە قۇلىپتىڭ ءىزى دە جوق ەدى، توقسانىنشى جىلدارى الاقانداي اۋىلدا تاۋىق تا، تاباق تا قولدى بولا باستاعان كەزدە ءۇيىن قۇلىپتاي باستاعان اۋىل قازاعى سول كىلتتى مۇقياتتاپ كوزدەن تاسا جەرگە جاسىرۋدى اقىرى ۇيرەنبەي كەتتى. شەشەم دۇڭك- دۇڭك باسىپ ۇيگە كىرە سالا تەرەزەلەردەگى كۇنگە ابدەن كۇيگەن گازەتتەردى قاۋدىرلاتىپ جىرتىپ، جابىنداردى ىسىردى دا، بۇرىشتا تۇرعان ەكى ەسىكتى، ورتاسى اينەكتى بۋفەتكە قاراپ ۇزاق تۇردى. كوزى جاساۋرادى ما، نەمەنە…

— مىناۋ باياعىدا، ۇيلەنگەن جىلدارى اكەڭ اتاقتى شەبەرگە ءبىر قۇنان بەرىپ جاساتقان بوپەت ەدى، ىسكە العىسىز بولىپ قالدى اقىرى. سارعىش بۋفەتتىڭ تومەنگى قاقپاقتارىن ايقارا اشىپ، ىشىنە ۇڭىلگەندە بۇكىل دەنەسىمەن انە- مىنە ەنىپ كەتەردەي. كەزىندەگى ەتجەڭدى مول دەنەسى وسىنشالىق كىشىرەيىپ كەتكەنىن ەندى انىق بايقادىم.

— وسى سابەتسكي ىدىستاردىڭ ءبارىن ءوزىم جيناپ ەدىم، ويباي- وۋ، قاراشى، قانشاما تارەلكە، كاسەلەر… وبال- داعى- اي… مىنە، ءبارىنىڭ استىندا «پ» دەپ تۇر، باياعىدا توي جاساعان جۇرتقا بەرگەندە اۋىسىپ كەتپەسىن دەپ جازىپ قويعام لاكپەن. شەشەم «سابەتسكي» كەسەلەردى كوزىنە تاقاپ تۇرىپ، كەسەدەگى گۇلدەرىنە نۇرى تايعان جانارىمەن ءىشىپ- جەپ قارايدى.

— مىنا سەربەزدى باياعىدا اكەڭ يالتا دەگەن جەردەن اكەلگەن، اناۋ تارەلكەنى سوچيدەن بە، جوق، ەي، ماسكىبادان اكەلگەن ەكەن عوي… مىنانى قاراشى، مىنانى… كەرىم قۇمان ەمەس پە؟ جاپ- جاڭا، اپپاعىمەن قاراپ تۇر. وسىنى قازىر دە قولدانۋعا بولادى عوي ءبىزدىڭ كەلىندەرگە. باياعىدا وسى اۋىلدا توي بولسا، جالىنىپ سۇراپ اكەتەتىن، تالاي قۇدانى كۇتكەن قۇتتى شىنى اياقتار عوي. ويبۋۋ، قايران ەسىل دۇنيە- اي… قالدى عوي ءبارى، ەشكىمگە كەرەكسىز بولىپ… وزىڭنەن كۇش پەن بيلىك كەتكەن سوڭ وسى ەكەن عوي…

تۇرا بەرسەم، تارەلكەلەر تاريحىنىڭ سوزىلىپ كەتەرىن ويلاپ كەلەسى بولمەگە شىقتىم.

— مىناۋ باياعى شيپانەر، كىلتىن الىپ شىعىپ ەدىم، قاي قالتاما سالدىم ەكەن، — دەپ ساڭقىلدادى ارتىمنان ەرە كىرىپ. داۋسى جارقىن- جارقىن شىعادى. باياعى شالى بار كەزدەگىدەي. باياعى وسى ۇيگە باسىن كەگجيتىپ الىپ كىرىپ- شىعىپ جۇرگەن جاستاۋ ۋاعىنداعىداي. كوڭىل- كۇيى دە ەرەكشە. بايقايمىن، ول بۇگىن عالامات ءبىر مۋزەيگە كەلگەندەي كۇيدە. جانە ول مۋزەيدىڭ يەسى ءوزى بولسا، كوڭىلى قالاي اسپانداماسىن. اشەيىندە «كوزدەن دىم جوق، بۋالدىر تۇمان بولادى دا تۇرادى» دەيتىن شەشەم اينالى ەسكى شيفونەردىڭ ەسىگىن اشىپ الىپ اقتارىپ، وزىمەن- ءوزى سويلەسىپ كەتتى.

«باياعىدا وسى ماتالاردى كيىتكە سالاتىنبىز، باتا وقىرعا اپاراتىنبىز، قازىر قالدى عوي. قازىرگىلەر ونداي اپارمايدى دەيدى، قۇتىرعان عوي كىلەڭ. مىناۋ باياعى پوم بارقىت، مىناۋ كىرەپدەشين، مىناۋسى… پاھ- پاھ، تازا جىبەك، بۇنى باياعىدا اقتوبەگە قۇدالىققا بارعاندا كيگىزگەن. ەندى جاتىر بوستان- بوسقا… ءشىرىپ…»

— ءاي، قىز، ساعان كەرەك ەمەس پە؟

— كەرەك ەمەس، ونى قايتەم؟

شەشەمنىڭ داۋسى شاڭق ەتتى:

— قايتەمى نەسى؟ كويلەك تىكتىر! قوناققا بارعاندا ۇستاي بار!

— قويشى، كەرەك ەمەس، مودادان قالعان عوي بۇلار، ەل كۇلەر.

— ءوي، قارا قاسقالار، انە، بۇلار سويتەدى! الگى ءبىزدىڭ كەلىن دە سويدەيدى، وتكەندە قۇدالىقتا كيىتكە سالايىن دەسەم، «ەسكى زاماندىكى، ۇيات بولار» ، — دەپ جولاتپاي قويدى عوي. «قازىر مۇنداي سالمايدى، التىن بىلەزىك كيگىزەدى» دەپ. مەن عوي وسىلاردى ءومىر بويى جينادىم.

— بەكەر جيناعانسىز، سول كەزدە وزىڭىزگە كويلەك تىكتىرىپ قىزىعىن كورمەدىڭىز بە؟

كەمپىر شانشىلا قارادى. وتى قايتقان سۇر كوزدەرىنە ءاپ- ساتتە اشۋ تۇنا قالعان.

— پو، شىركىن! اقىل ۇيرەتەدى تاعى! ءيا، سەندەر اقىلدىسىڭدار عوي! مىنا ءبىز عوي اقىماق بولعان… ءومىر بويى جينادىق، وزىمىزدەن اياپ… اقشا جينادىق ىزبەركاسسىگە سالىپ، ونىسى جانىپ كەتتى دەدى مە، كۇيدى دەدى مە، جوق قىلدى، كيىتكە دەپ قانشاما جاعالى كيىمدى ساندىقتا ساقتاپ ەدىك، بىرەۋى پايداعا اسپادى، ايتەۋىر، بىزدىكىنىڭ ءبارى قيسىق بولىپ شىقتى اقىرىندا… ەسىل دۇنيە… سوڭعى جاعىندا شەشەمنىڭ داۋسى جاسىپ شىقتى.

گوي- گوي ۇزاققا سوزىلارىن شامالاپ باسقا بولمەگە جىلجىدىم، اياق استىندا جاتقان اۋىر قىزىل كىلەم دە باياعىسىنشا قاراپ تۇر، كىلەمنىڭ استىنا جىبەرگەن تەكەمەت تە سىنىن جوعالتپاي جاتىر- اۋ. وسى اۋىلدىڭ ايەلدەرىنىڭ شۋاش ساسىپ ءجۇندى ءپىسىرىپ، اق تەر، كوك تەر بولىپ قارپىپ، ءجۇندى بوياپ، ويۋ سالىپ، تەكەمەتتەردى قالاي باسقانى، اس جەپ، شاي ءىشىپ وتىرىپ تالاي اڭگىمەنىڭ باسىنا سۋ قۇيعانى ەسىمدە. ءجۇز شاقتى قويى بار ۇيدە ونداي مەرەكە جيىرەك بولاتىن. قازىر ونى ەسكە سالساڭ، ءوزى دە ءىشى تولىپ، ەرنەۋىنەن اسىپ توگىلە جازداپ جۇرگەن كارى ادام اقتارىلىپ كەشكە دەيىن سارناپ توقتاماسى انىق. ونسىز دا اعا- جەڭگەم قالاعا كوشكەندە جاڭا ۇيگە ءبارىن جاڭادان الىپ، اۋىلداعى ۇيدەن ەشتەڭە تاسىماعانىن، ءسويتىپ قارايعان دۇنيەنىڭ ءراسۋا بولعانىن قىرىق رەت ايتقان شىعار. كۇنۇزاققا جول بويىندا باسى ارتىق ءتىل قاتپاعان شەشەم بار ءسوزىن وسى ساتكە ارنايى ساقتاعانداي ءار زاتتى قولىنا ۇستاپ، ءار دۇنيەسىن بىرتيعان قىسقا ساۋساقتارىمەن نۇقىپ، مەنىڭ كوزىمە شۇقىپ تۇرىپ كورسەتەدى.

— مىنا كىلەمدى الۋ ءۇشىن، انا ىستەنكىنى الۋ ءۇشىن قانشا جۇردىك؟ ول زاماندا اعاش الۋ دا ءبىر اقىرەت ەدى عوي.

ءىشىم ءوز- وزىنەن سالقىن تارتىپ، كوپتەن يەسىز تۇرعان ۇيدە بويىم توڭازىدى ما، سول كەزدەرمەن بىرگە قايتىپ ورالمايتىن بالالىق شاعىمنىڭ ەلەسى جانىمدى شىمشىپ ءوتتى مە، قالتىراي باستادىم با- اۋ، تۇسىنىكسىز ءبىر سەزىم. بەس بولمەنىڭ قايسىسىنا كىرسەم دە، جىلىلىق جوعالعان. اكەمنىڭ مازاسىن ماي ىشكەندەي ەتىپ، قۇلاعىنا قىسى- جازى قۇيىپ ءجۇرىپ قول جەتكىزگەن قىزىل اعاشتان جاسالعان جيھاز ءتوردى تۇگەل الىپ ءۇنسىز مەلشيەدى.

— مىنا تەلەبەزىردى ايتسايشى، قۇداي بىلەدى، ءالى جاساپ تۇرعان شىعار- اۋ. قالتاسىنان قول ورامالىن الىپ، ءتور الدىنداعى ساندىق سەكىلدى ەسكى ءتۇرلى- ءتۇستى تەلەديداردىڭ شاڭىن ءسۇرتتى.

— شىعايىق، — دەيمىن.

ول ەستىمەگەن تۇرمەن ءار بولمەگە ءبىر كىرىپ، تەرەزەگە تۇتقان جابىندى بەتىنە تاقاپ، كىلەمدەرىن قولىمەن ايالاي سيپالاپ، تۇرتىنەكتەپ ءجۇرىپ الدى. قولىنداعى تاياعىن و جەر، بۇ جەرگە تۇيرەپ، تەڭسەلە باسىپ، ءوزى كورمەيتىن كوزىن ودان ارمەن كولەگەيلەپ ءجۇرىپ ءتامپىش سارى كەمپىر ەسكى- قۇسقى جينالعان ساراي، قۇلاپ جاتقان قورا، وتىن قوراعا دەيىن قالدىرماي ارالاپ شىقتى. ويپىرماي، بۇ كىسىنىڭ دۇنيەقورلاۋ ەكەنىن بىلەتىنمىن، ءبىراق بىرەۋلەر ءۇشىن تۇككە تۇرمايتىن كاكىر- شۇكىردى وسىنشالىق جاقسى كورەتىنىن… ەرتە قالا كورىپ ساياقسىپ كەتكەننەن بە، بولماسا و باستان قاتتىلاۋ جارالدىم با ەكەن، شەشەمدى وسىنشا تولقىتقان زاتتارعا جانىم سەلت ەتپەدى، قاتتى سۇيەنسەڭ قۇلاپ كەتكەلى تۇرعان، توزعان، ەسكىرگەن، كونەتوز، شاڭ- شاڭ دۇنيەدەن بەزىپ جوعالعىم بار.

— كەتەمىز بە؟

شەشەمنىڭ قۇلاعى ءبىتىپ قالعانداي.

— مىنا قازاندى الىپ كەتەيىك دەپ قۇدايدىڭ زارىن قىلدىم، — دەدى وشاققا كىرىپ.

— مىنانى قاراشى، بىرەۋى ەمەس، ەكەۋى بىردەي قالدى، جاپ- جاڭا قازان، قۇداي- اۋ، كۇنىندە وسى قازانعا توي مەن ساداقاعا اس پىسىرەمىز دەپ بۇكىل اۋىل جالىنىپ سۇراپ جۇرەتىن.

— جارايدى، كەلەسىدە كەلگەندە الىپ كەتەرسىز. شىعامىز با؟

— تۇرا تۇرشى، ءاي قىز، دىگىرلەمەي. جانالقىمعا الىپ بولدىڭ عوي! مىنا كورشىلەرگە قازان كەرەك ەمەس پە ەكەن، بارىپ كەلشى؟

— قاي كورشىنى ايتاسىز؟ اينالادا ءۇي بار ما؟

شەشەم ءبىر ءسات بوگەلىپ قالدى دا، ءتۇرى بۇزىلىپ كەتتى.

— قۇداي- اۋ، ەكى جاقتا دا ەشكىم جوق ەكەن عوي. قاراڭ قالعىرلار، ءبىرى قالماي كوشىپ كەتكەندەرى نەسى؟ كورشىلەردىڭ كوشىپ كەتكەنىن تاپ قازىر ەستىگەندەي ءتۇرى بۇزىلىپ جىلارمان بولعان كارى ادامدى اياپ كەتتىم.

— انا كوشەدە 2-3 ءۇي قالعان سياقتى عوي. جاڭا زيرات باسىندا تۇرعاندا بايقادىم.

— وي، دۇنيە- اي، كۇنىندە قانداي اۋىل ەدى! شەشەم تاڭدايىن تاقىلداتىپ، باسىن شايقادى.

— قولىڭ سىڭعىر كارباشوۆ، قۇرتتى عوي ءبارىن! قيت ەتسە باياعى گورباچيەۆتى قارعاپ- سىلەيتىن شەشەمنىڭ ادەتى. ۇنەمى وسى. سول جالتىرباسىڭ وسى اۋىلعا ادەيىلەپ كەلىپ، اسىلتۇقىمدى سيىرلاردى ءتۇن ىشىندە تۇركيا اسىرىپ، شاعۋ ماي شىعاراتىن سەحتىڭ، ناۋبايحانانىڭ قوسالقى بولشەكتەرىن ۇلكەن كاماز- دارمەن قوسىپ الدەكىمدەرگە ساتىپ جىبەرىپ، دىمسىز قالعان ەلدى تەنتىرەتىپ قالاعا قۋعانداي. شەشەم سول جالتىرباسىڭدى قارعاي جونەلگەندە بار ەمەس پە، مومىن جۇرتتى پايسىز قالدىرىپ، وزدەرى ءۇش جۇك ماشينەمەن كوشىپ قاراسىن باتىرعان سوۆحوز ديرەكتورلارى مەن ۇلكەندى- كىشىلى باسشىلار وزىنەن- ءوزى كىناسىز بولىپ، اقتالىپ كەتەتىن.

— قازاندى الىپ كەتسەك قايتەدى؟ شەشەم مەنەن ءبىر ءجون ءسوز كۇتەدى. ءتۇبى كۇيەلەش- كۇيەلەش قارا قازاندارىن قيماي تۇر.

— ەكەۋىن دە مە؟

— ەندى ءبولىپ- جارىپ قايتەمىز؟ بىرەۋ ءتىپتى جاڭا، اشتارحاننان ارنايى الدىرعام. مىناۋ باياعىدا اكەمنىڭ ۇيىنەن كەلگەن قازان ەدى. اكەم كولحوزدىڭ باسشىسى بولىپ تۇرعاندا تالاي جاقسىلار مەن جايساڭدار وسى قازاننان اس ءىشىپ ەدى، ەندى ونى ايتىپ كىمدى سەندىرەرسىڭ؟ ىشىندە وت تۇتانعانداي جالىن اتا كۇرسىنەدى.

— يي، قايتەسىڭ… قارا قازاننىڭ يەسىز قالعانىءقايبىر جاقسىلىق دەيسىڭ… قارا قازانىن تاستاي قاشقاننىڭ… قايدان بىلەيىن ەندى…

شەشەمنىڭ پۇشايمان بولعان ءتۇرىن كورىپ قازاندى قالايدا اكەتەمىز دەيىن دەسەم، مىناۋ تىم ۇلكەن اباجاداي دۇنيە. ءتىپتى جۇك سالعىشقا سيا قالعاننىڭ وزىندە اكەتۋگە شوپىر بالا كەلىسسە جاقسى. كوز الدىما مانا ءوزىمىز ءمىنىپ كەلگەن جيگۋليدىڭ يەسى كەلدى. قىسى- جازى كىسى تاسىپ دىڭكەلەپ، قالاعا بارعاندا شارۋاسى تەز بىتە قويمايتىن اۋىل ادامىنىڭ ءارقايسىسىنا مۇرىن استىنان كۇڭكىلدەپ جۇرگەننەن بە، بەتى تىرجيىڭقىراپ كەتكەن شوپىر بالانىڭ كەسپىرى ودان ءارى بۇزىلادى- اۋ دەپ ويلادىم. بايقايمىن، تايدىڭ ەتى سيارلىق قازاندى بىرەۋدىڭ كولىگىمەن قالاعا اكەتەم دەۋى ونشا قيسىندى ەمەسىن شەشەمنىڭ ءىشى دە ءبىلىپ تۇردى. ونىڭ ۇستىنە، قالاعا اپارعاندا قايدا قوياتىنى تاعى بەلگىسىز، «كەلىنبالا نە دەيدى؟ « دەگەن سۇراقتار ول كىسىنى ەندى- ەندى توڭىرەكتەي باستاعانداي.

— زيرات باسىنا تاعى بارايىق، — دەدى شەشەم داۋسى قۇمىعىپ شىققانداي بولىپ. «تۇسكەن بويدا ساپارىمىزدى زيرات باسىنان باستاعان جوقپىز با؟» دەگەندى ايتا المادىم. وتكەن كۇننىڭ بەلگىسى وسى- اۋ دەگەننىڭ ءارقايسىسىنا ءبىر جارماسىپ، جانىنا جالاۋ ەتىپ، كوڭىلىندەگى ەستەلىكتەرىن جاڭعىرتپاق بولعان جارتىكەشتەۋ كوڭىلىن كورىپ ءوزىمنىڭ دە ءىشىم ىلجىراپ تۇرعان.

— جاڭا تەك اكەڭنىڭ باسىنا باردىق تا كەتتىك، اقىرى كەلگەسىن كۇنىندە بىرگە جۇرگەن كەلىنشەكتەردىڭ باسىنا دا سوعا كەتەيىك. كەلىپ تۇرىپ قاسىمىزعا كىدىرمەدى دەيدى عوي، — دەدى ول اقتالعان داۋىسپەن. قيراعان ۇيىندىلەردەن تۇراتىن كوشەنىڭ ورتاسىندا كەلە جاتىپ تا شەشەم كۇرسىنە بەردى.

— مىنانىڭ ءبارى تولعان ءۇي ەدى. ەگىنىن ەگىپ، مالىن ءوسىرىپ وتىرعان اۋىلدى قيراتىپ… وڭباعان… كارباشوۆتى ايتام دا…

ەرتەگىدەگى ايداھاردىڭ دەمىنە بەرگىسىز ىستىقتان جۋساننىڭ باسى بۇرىسە تۇسكەن. ماناعىداي ەمەس، كولەڭكە باسى دا ۇزارىپتى. بىرەۋدىڭ كوڭىل- كۇيىنىڭ اۋانى قاسىنداعىعا دا اسەر ەتكىش پە، ەندى مەن دە اينالانى شەشەمنىڭ كوزىمەن شولىپ، شەشەم بولىپ ويلاي باستادىم. باياعى وتقا باس قويعان مىڭعىرعان مالدى جەر جۇتىپ العانداي. الىستان ءار جەر- ءار جەرگە شاشىراي جايىلعان ۇساق جاندىق قاراڭدايدى. شاماسى، مىنا بەتتە وتىرعان ەكى- ءۇش ءۇي ءبىر اۋقاتتىنىڭ مالىن باعىپ وتىرعان بولسا كەرەك. سوناۋ شەتتەن كادىمگىدەي بايتەرەككە اينالعان اعاش كوزگە تۇسەدى، بۇل قامان اعايدىڭ ءۇيىنىڭ ماڭى بولار- اۋ. ون ەكى بالاسى بار اقارلى- شاقارلى ءۇيدىڭ يەسى پوشتا تاسيتىن. بەس شاقىرىم ءارى، بەس شاقىرىم بەرى جاياۋ جەلدىرتىپ وتە شىققاندا كورشىسىنىڭ اياعىنا جەم تۇسكەندەي ءجۇرىسى ماندىمايتىن شابان اتى ءىلبي ءجۇرىپ، كوزى موليگەن كۇيى سالەم ايتىپ قالاتىن كورىنەدى. ون ەكى بالانى اسىراۋ ول زاماندا دا وڭاي ەمەس، قاشان كورسەڭ دە تورشا سەتكىسى قولىنان تۇسپەيتىن، سوۆحوزدان پوشتامەن قوسىپ تورشا سەتكىگە سالىپ مالدىڭ ىشەك- قارنىن تاسيتىن، ال ايەلى قاشان كورسەڭ دە اۋلادا كىر جۋىپ وتىرادى نە كۇنىنە بىرنەشە رەت نان اشىتادى. قاشان كورسەڭ دە، وشاققا تەزەك قالاپ نە كيىم جاماپ وتىرعانى.

باسقا جۇرت ول ۇيمەن ارالاسپايتىن، پوشتابايدىڭ قولىنىڭ سۇعاناعى بار دەيتىن. مالى جوعالعاندار سول ءۇيدىڭ قورا جاعىنا قاراپ تىستەنىپ وتەتىن. ءبىر كۇنى شىدامى تاۋسىلعان اۋىل ادامدارى ەلدە جوقتى شىعارىپ ميليتسيا اكەلىپ ءومىرى كىلتتەنىپ تۇراتىن پوشتابايدىڭ سارايىن اشتىرعاندا، ءۇش قابىرعاعا مۇقيات تىزىلگەن نەشەتۇرلى قۇرال- سايماننىڭ اراسىنان ءبىرى ءوزىنىڭ سۇيمەنىن، ءبىرى بالتاسىن، ءبىرى قايلاسىن تاۋىپتى دەسە- ءدى. كوپ ۇزاماي ول كىسى كوشىپ كەتتى.

مىنا جازىقتا الپىسباي دەگەن اعاي شەشەسىمەن تۇراتىن. ەكى بەتى شيقانداي، دومالانعان كەمپىر سول كەزدىڭ وزىندە قىرىققا كەپ قالعان بالاسىن كوزىنەن تاسا قىلمايتىن. ومىرىندە ۇيلەنبەگەن اعامىز دا ماماسىنا ەكى ايتقىزبايتىن. ەرىككەن جۇرت نە دەمەيدى، جەل اۋىزدار شەشەسى قارتايعاندا تاپقان جالعىز ۇلىن ايەلدەردەن سۇمدىق قىزعانادى ەكەن، ۇيلەنبەي ءسۇر بويداق بولىپ قالعانى سودان دەپ ءسوز قىلاتىن. ءبىر قىزىعى — ەتىگىنە سۋ كىرگەن بالا ەڭ اۋەلى سول الپىسباي اعايدىڭ ۇيىنە بارىپ كيىمىن كەپتىرىپ الاتىن، ونىمەن قوسا قالتاسىنا كامپيت سالىپ، ۇرتى دا تومپايىپ شىعاتىن. ويناپ ءجۇرىپ كيىمىن جىرتقاندار دا سول ۇيگە كىرىپ، اعاي ونىسىن ەرىنبەي كوكتەپ تىگىپ بەرەتىن. بالا بىتكەنگە قالتاسىنان ساعىز بەن كامپيت الىپ ۇلەستىرەتىن سول اعايدىڭ ەلدىڭ بالاسىنا ەلجىرەپ جۇرەتىن بالاجاندىعىنا ول كەزدە ءمان بەرىپ جاتتىق پا… ءار بالانى قۋانتقان سايىن ءوزىن مەيىربان اكە سەكىلدى ەلەستەتكەن دە شىعار- اۋ. بولماسا وسى ءبىر كەكىلى جالبىراعان بالا مەنىڭ بالام بولسا عوي دەپ ارماندادى ما ەكەن…

زيراتقا بارعانشا دا شەشەمنىڭ اۋزىنا دامىل بولمادى، جاساۋراعان كوزدەرىن سىعىرايتىپ تۇرىپ قولىمەن نۇسقايدى.

— مىنا جەردە مونشا بولدى، وي، ەندى كەرىم مونشا ەدى! قانشا مونشا كوردىم، سونداي مونشا كەزدەسكەن ەمەس! — دەپ تاڭدايىن تاقىلداتتى. شەشەمنىڭ ايتىپ تۇرعان مونشاسىن مەن دە كورگەم. ەسكىدەگى كونەتوز ەستەلىككە ويشا جارماستىم. ەسىك الدىندا وتتى كوسەپ قويىپ، كەلگەندەردەن تيىن الىپ، بيلەت بەرىپ جۇرەتىن ساۋلە اپايدىڭ اۋزى دا جالپ- جالپ، ءوزى دە وتىن جارىپ، تەمىر بوشكەگە قۇدىقتان سۋ تاسىپ قۇيىپ، ءبىر تىنىم تاپپايتىن. قۇداۋاندا، مىنا ومىردە وسىنداي جۇپىنى شاعىن اۋىل بولىپ، ول اۋىلدا ساماننان تۇرعىزىپ، توبەسىنە لاي قۇيعان وسىنداي ۇسقىنسىز مونشا سالىنىپ، سول مونشاعا وت جاعۋعا وسى باكەنە بويلى ايەل عانا لايىق سەكىلدى كورىنەتىن.

— ءاي، تۇگەنشە، تار جەرگە تاراقان بولماي سىرتتا وتىرىپ كۇتسەڭشى، تۇگە. مەنىڭ وتتى كوسەگەنىمدى باقىلاۋعا كەلگەن كاماسيا قۇساماي.

— ءاي، بالەنشە، قازىر سەن كىرەمىسىڭ، وتكەندەگىدەي تال تۇستە كىرگەننەن مال كەلگەنشە ءجۇرىپ الماي، تەزىرەك جۋىنىپ- شايىنىپ شىق. اكەڭ پالەنشە قىسى- جازى كۇس- كۇس بولىپ جۇرسە دە ايىنا- جىلىنا ءبىر ارقاسىن سۋعا توسپايتىن ەدى، كىمگە تارتقانسىڭ ءوزىڭ؟ ءوز سوزىنە ىرقىلداي كۇلگەن مونشاشى ەندى ىشتەگىلەرگە ايقايلايدى.

— ءاي، سەندەردەن كەيىن دە ءبىر قورا كىسى تۇر، سۋدى قۇر اعىزا بەرمەڭدەر، تۇگە! بۇل اۋىلدىڭ ەركەك- ايەلى مونشاشىنىڭ بىرەسە سۋدى قاراۋ ءۇشىن، بىرەسە سالقىن سۋ كىرگىزۋ ءۇشىن قالاعانىنشا كىرىپ- شىعىپ جۇرە بەرەتىنىنە ابدەن ۇيرەنىپ كەتكەن. مونشانىڭ الدى جەكسەنبى كۇندەرى كىشىگىرىم بالىق بازارىنداي ۋ- دۋ بولىپ جاتاتىن. بىرەۋلەر شومىلۋدى ماقسات ەتسە، بىرەۋلەر ادەيى اڭگىمە تىڭداۋ ءۇشىن وسى جەرگە ايالدايتىن. جانە شۇيكەلەگەن ءجۇن، ءيىرىپ وتىرعان ۇرشىعى نە توقىماسىن قىستىرا كەلەتىن. قۇر وسەك ايتىپ وتىرماي، باسىنىڭ سىركەسىن سىقتىرىپ، شارۋا مەن قاناعاتتى قاتار اتقارىپ وتىراتىن ايەلدەر ءبىر كوزىمەن ارىرەكتەگى كانالدىڭ سۋىنا ەنتەلەگەن سيىرلاردى دا كوزدەپ وتىراتىن.

— اناۋ ءبىزدىڭ سيىر ەمەس پە، تال تۇستە كىرگىزگەنى نەسى- ەي اۋىلعا؟

— ءاي، بالا، ءاي، سامات، مارات، قانات، سيىر كەپ قالدى. سيىر! ويىن قىزىعىنا تۇسكەن بالادا قۇلاق بار ما؟ ەندى شەشەلەرى شىڭعىرۋعا كوشەدى.

— قاپ، ويىندا باسىڭ قالعىر، بۇزاۋدى قارا دەيمىن.

وسى كەزدە بارىپ «سيىر كەلىپ قالدى» دەگەندى «جاۋ كەلىپ قالدى» دەپ ەستىگەن بالا بىتكەن كۇس- كۇس تابانىمەن ويدى- قىردى شالا زىر قاعىپ ارقانداۋلى تۇرعان بۇزاۋىنا قاراي ءتىپ- تىكە اعىزار ەدى. بالشىقتان دولبارلاپ سالعان مونشا ىرگەسىندە لاس سۋى جايىلىپ جاتسا دا قۇلامادى، كۇندەردىڭ كۇنىندە جاعىلماۋعا اينالدى. ۇزاق جىل مونشا دەگەن اتىن ساقتاپ تۇردى.

«بۇل مونشاعا ەل ورىنعا جاتقان كەزدە پەرىنىڭ قىزى كەلىپ قونادى ەكەن، تۇگەنشەنى سوققان سول پەرى كورىنەدى، كورشى اۋىلدان قايتىپ كەلە جاتقان ماكونگە جولىعىپ قالىپتى، مىڭىشتىڭ سەمبايى تۇندە مالىن ىزدەپ جۇرگەندە مونشانىڭ جارىعى سامالاداي بولىپ جانىپ تۇرعانىن كورىپتى» دەگەن اڭگىمەلەر، اسىرەسە، ءبىزدىڭ ۇيقىمىزدى قاشىراتىن. بىردە اۋىلداعى ءبىر جىگىت ەكى بوتەلكە اراق قۇيىپ مونشانى بۇزدىرىپ، سامان تاسىن قوراعا پايدالانىپتى دەپ ەستىدىك. ءبىراق پەرىنىڭ قىزىنا مەكەن بولعان ەسكى مونشانىڭ تاسىنان سالىنعان قورادا تۇرعان مال بىتكەن شوشىنىپ ەسى اۋىسىپتى دەگەن اڭگىمە ەستىلگەن ەمەس.

— مىنا جەردە ساعىن جەزدەڭدەر تۇردى. وي، ول دا ۋپراۆ بولىپ دۇركىرەدى- اۋ، وسى اۋىلداعى ەڭ ادەمى ءۇي سونىكى ەدى، ءۇيى — ءۇيىم- اق ەدى، شىركىن، ءبالدۋبالدۋ ءبارى وتىرىك وسى كۇنى. ەندى قاراشى، ورنى تىپ- تيپىل. شەشەم سويلەگەن سايىن ۇحىلەيدى. ءىشىن كۇيدىرگەن الدەنەنىڭ ۋىتى كۇشەيگەندەي مە… دانەل اپاي رۋلاس بولعاندىقتان ساعىندى «جەزدە» دەۋشى ەك، ءوزى ازىلكەش، جىلتىراعان باسىندا ءبىر قىلتاناق جوق، ال ماڭدايىنىڭ جارتىسىن العان جۋان قارا قاسى تازعا اجەپتاۋىر شاش بولعانداي ءتۇرىنىڭ ءوزى كۇلكى شاقىرىپ تۇراتىن. قارنى قامپيعان جەزدەمىز كارتا ويىن بولعان ۇيدەن نە ۇتپاي، نە ۇتىلماي شىقپايتىن. ەسىمە بالا كەزدە ءوزىم كۋا بولعان ءبىر وقيعا ءتۇستى. شەشەم جاسىندا كوپ سويلەمەيتىن، ءبىراق ايتسا — قاتتىراق كەتەتىن توڭمويىنداۋ ادام ەدى. ۇرىستىڭ نەدەن باستالعانى بەلگىسىز، اپاق- ساپاقتا ەكى ايەل سوزگە كەلىپ، شاڭ- شۇڭ شىققان. قالماق بەت، قىسىق كوز دانەل اپاي دا اشۋدى ابدەن ەرتتەپ مىنگەن، جەڭگەسىنە شۇيلىگە تۇسەدى.

— سەن قاتىن، وسى سەن نەمەنەڭە الدەعانداي بولاسىڭ، ەلدەن جيناپ العان بالالارىڭ ءوسىپ العاسىن جۇرتقا تاستاپ كەتكەندە كورەرمىن. سوندا سەن راحات كورەمىن دەپ وتىرمىسىڭ؟ كورگەندە مەن كورەرمىن، ون بالام بار، مەن كورمەگەندە كىم كورەدى دەيسىڭ؟ سەن سياقتى ەرتە سۋالعان پاقىر ەمەسپىز! بەدەۋ قار!

سول كەزدە شەشەم سارعىش جۇزىنە لىپ ەتىپ قان ويناپ جاقىنداپ كەلدى دە، ارىرەكتە جاتقان كوسەۋدى جۇلىپ الىپ دانەلدىڭ وتىنىڭ الدىن بۇرقىلداتىپ تۇرىپ سابالاپ- سابالاپ جىبەردى.

— وسى ءسوزىڭدى ۇمىتپا! قايىر ازدان با، كوپتەن بە، ونى كورەرمىز، اۋزىڭدى اشقان سايىن ماقتاناتىن ون بالاڭ ۇشپاققا شىعارسا، سەن دە كەلىپ مەنىڭ وتىمنىڭ كۇلىن سابالارسىڭ! وتتىڭ كۇلى بۇرق- بۇرق ەتتى دە، كوسەۋ اناداي جەرگە بارىپ اينالاسىن سولق ەتكىزىپ ۇشىپ ءتۇستى. كوزى باقىرايىپ تۇرعان مەنى جولاي ىلە كەتكەن شەشەمنىڭ سول جولى دولىلىقتان جىلاعان- جىلاماعانى ەسىمدە جوق، ونىڭ جۇزىنە قاراۋعا قورىققانىم ەسىمدە.

وسى ەشكىمگە كەرەكسىز بولىپ قالعان اۋىلدىڭ يەسىز كوشەسىنە وكشەمنىڭ ءىزىن مىقتاپ قالدىرايىن دەگەندەي، اياعىن نىعارلاي باسقان شەشەمە ۇرلانا قاراپ قويام. ءالسىز جانارىمەن جان- جاعىن قارمالايدى. «نەگىزى وسى كىسىنىڭ ءناتى قاتتى بولار، تەگىن ادام ەمەس شىعار- اۋ ءوزى دە؟ « دەپ ويلادىم ءبىر ءسات. ولاي ويلايتىنىم — شەشەمدى قارعاعان دانەل اپاي ءبىر كۇنى قۇلاپ، ءبىر قول، ءبىر اياعى سال بوپ قالدى. ون بالاسىنىڭ بەسەۋى ۇل، بەسەۋى قىز ەدى، ءبارى ءۇيلى- باراندى، ءبىراق اۋرۋ ادامدى شالى عانا اتتاي ون ەكى جىل باقتى. ون ەكى جىل بويى ءعارىپ ادامدى قاراپ، تاماقتى قولدان بەرىپ، استىن تازالاۋ ەر ادامعا اۋىر بەينەت ەكەنى تۇسىنىكتى، قاجىعان جەزدەمىز دە جەڭىلگەن. ال شەشەمىز «ەلدەن جيناپ العان» بالاسىنىڭ قولىندا جاقسى كۇتىمدە وتىر. بۇل — ءسوزدىڭ قۇدىرەتى مە، الدە باسقا ما… ول جۇمباق مەنىڭ ميىما ءالى دە اۋىرلاۋ.

و باستا ادامعا تاۋسىلماستاي كورىنەتىن ءدۇنيانىڭ بازار تارقاعان سايىن ىستىق كورىنە بەرەتىنى تۋرالى ۇلكەندەر ايتاتىن، عۇمىر قونالقىعا تاقاعاندا ادامدى مۇڭعا بوككەن ويدىڭ ءجيى يەكتەپ الاتىنىن دا سولار ءبىلىپ ايتقان شىعار- اۋ، كەزىندە تارى پىسكەندە بىرگە كەلدەككە بارعان، قوي قىرقىمدا قاسىنان تابىلعان، شىلدەحانالاردا قاتار وتىرىپ بىرگە ءان سالعان قۇربىلارىنىڭ قۇلپىتاسىنىڭ باسىندا تۇرىپ، ءارقايسىسىنا جاقسى ءسوزىن ارناعان شەشەم كوزىن ءسۇرتىپ ءجۇرىپ وزىمەن الا شىققان كۇرىشتى شاشىپ جاتتى.

— كۇرىشتى نەگە شاشادى؟

— قۋ تاقىر بوپ جاتقانشا باستارىندا جايقالىپ كۇرىش ءوسىپ تۇرسىن دا.

— بۇل وڭدەلگەن كۇرىش قوي، تۇقىم ەمەس، وسپەيتىن شىعار.

— ە، مەيلى، وسپەسە — تورعاي جەم قىلار، ايتەۋىر، ءبىر ءدان جەگەن سايىن ريزا بولىپ دۇعا قىلسا جاقسى ەمەس پە؟

«تورعايلار دۇعا جاساي ما؟ .. « دەگەن سۇراعىمدى جۇتىپ قويدىم. مەنىڭ قولتىعىمنان الىپ سالماعىمەن باسا تەڭسەلە جۇرگەن شەشەم ءالى دە باياعى باستان كەشكەن، كورگەن- باققانىن ويىندا قايتا اقتارىپ، اۋدارىپ- توڭكەرىپ كەلە جاتتى.

— مىنا شامادا زيعانىڭ ءۇيى وتىردى، دۇكەن ۇستادى عوي ۋاعىندا! ءبىر ەزۋىنەن شىلىمى تۇسپەيتىن تارامىس قارا كەمپىر كوز الدىما كەلدى.

— اناۋ جەردە وتىرعىشتا ءاسيرا ەكەۋمىز ۇرشىق ءيىرىپ وتىراتىنبىز. سەن كۇيەۋگە كەتكەندە كورپە تىگۋگە كومەكتەسكەن ەدى، ارتىنان قايتتى عوي. كەرىم شەبەر ەدى! «ون ءۇش جاسىمدا كۇيەۋگە شىقتىم، ءبارى جوقشىلىقتان عوي» دەپ سىقسىڭداپ جىلايتىن شۇيكەدەي كەمپىر كورگەن جەردە بەتىمنەن ءسۇيىپ سىلەكەيلەپ تاستايتىنىن قايدان ۇمىتايىن.

— وسى اۋىلدى ۇلكەن اۋىل بولدى، قاق ورتادا سۋ اعار بولدى، مىنا جەردە بيىك اعاشتار ءوسىپ اۋىلعا كورىك بەرىپ تۇردى دەگەنگە سەنەسىڭ بە؟ سەنەسىڭ بە، جوق پا؟

وسىنى ايتقان شەشەمنىڭ داۋسى قاتقىلدانىپ، باعجاڭ- باعجاڭ ەتىپ ماعان ۇرسۋعا اينالعانداي. اپىر- اي، مىنا كىسى بۇگىن وزگەشە. سول اعاشتاردى تۇبىرىمەن جۇلىپ الىپ وتقا جاققان، سۋدىڭ قۇبىرىن قازىپ الىپ ساتىپ جىبەرگەن مىنا مەن سەكىلدى، سونشاما قادالعانى نەسى؟ مەنىڭ وسى ارادان تەزىرەك كەتكىم كەلدى. ءوزىمنىڭ ۋ- دۋى مول قالاما، جەردىڭ ءبىر شەتىندەگى استاناما تەزىرەك ورالسام ەكەن. مىنا كوزىڭ توقتامايتىن قۇلادۇزدە مەن قىزىعاتىن نە بار دەيسىڭ. شەشەم عانا كوزىنىڭ جاسى سىرعىپ اعىپ جىلاپ كەلە جاتتى. ول ماعان ءوزىنىڭ وت جاققان جەرىمەن قوشتاسىپ كەلە جاتقانداي كورىندى. وعان قاراماۋعا تىرىستىم.

نەگە ەكەنىن، وسى كەزدە شەشەممەن بىرگە قۇراق كورپە تىگەتىن ءاسيرا شەشەي، زاۋدە ۇيىنە بارىپ نەمەرە قىزىمەن ويناي قالسام، تالقانعا قايماق قۇيىپ «اينالايىن، قارنىڭ اشادى، جەي قويشى» دەپ جالىناتىن ءساريا شەشەي، ءۇي جاعىنان شىجعىرىلعان قۇيرىق مايدىڭ ءيىسى شىعىپ، توعىز ۇلىن تويدىرام دەپ كۇن ارا قازانعا بيداي قۋىراتىن زەرە اپاي، بالا كورسە، سوڭىنان ەلجىرەي قاراپ تۇراتىن الپىسباي اعاي، ونىڭ ەكى بەتى شيقانداي بولىپ قاسىنان ءبىر ەلى قالمايتىن بۇكىر شەشەسى وپىرايىپ قالعان تومپەشىكتەر اراسىنان ءبىر ساتتە زورايىپ ءوسىپ شىعىپ، بىزگە قاراپ كۇلىمسىرەپ قول بۇلعاپ تۇرعانداي كورىندى. بويىمنان توق ءجۇرىپ وتكەندەي، وزىمنەن ءوزىم قاراداي سەكەمدەنىپ، ارتىما قاراعانىمدا… كوز ۇشىندا سوزىلعان قۇلادۇزدە جەلدەن باسقا ەشكىم مازاسىن قاشىرماعان، ۇلى تىنىشتىقتىڭ قولتىعىندا قاپەرسىز قالعىعان ەسكى قونىستى عانا كوردىم. سىنى قاشقان وسى كونەتوز دۇنيەدەن جەرىپ تۇرىپ، كەۋدەمدە اتى- ءجونى جوق الدەبىر مۇڭ مەلدەكتەپ تۇرعانىن بىلدىرگىم كەلمەدى. ءبىز اياڭداپ زيراتتىڭ قاسىنداعى بۇرىش- بۇرىشىنا تىرەۋ قويعان تاپال ۇيگە جاقىندادىق.

— بارىپ شىقشى، بۇرىن ءعادىلحاننىڭ قىستاۋى ەدى، قازىر كىم وتىر ەكەن، قازاندى بەرىپ كەتەيىك، ءبىر پايداسىنا اسار.

— بىزگە قازان كەرەك ەمەس، اۋىلعا گاز كەلگەن، ونى قايتەمىز؟ قازىر قازاندى ەشكىم قولدانبايدى! — دەدى ومىراۋ تۇسى ەرەپەيسىز ويىلعان قىسقا كويلەككە ارەڭ سيىپ تۇرعان قارا كەلىنشەك. ول مەنى، مەن ونى تانىمادىق. كەلىنشەكتىڭ اياق استىنا كەپ تىعىلعان، ساتال- ساتال، ۇيپا- تۇيپا ءجۇنىنىڭ سىرتىنان قابىرعاسى انىق كورىنىپ تۇرعان القا- سالقا ارىق يت اناداي جەردەگى يتاياعىنا كوڭىلسىز كوز تاستايدى. كەۋىپ جاتقان يتاياق ءبىر جاعىنا قاراي قيسايىپ قالىپتى. ماعان ءيتتىڭ ءوزى ەمەس، ونىڭ كوڭىل- كۇيى ابدەن تانىس بولىپ كورىندى. ءبىز قالاعا قازانسىز ورالدىق.

اۆتور: جادىرا شامۇراتوۆا