ەلباسىنىڭ كورەگەندىگىنىڭ ارقاسىندا شەكارانى دەليميتاتسيالاۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىنەن الىندى
بۇل تۋرالى مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ەركىن ءابىل ايتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
«ابايدىڭ جانە ونىڭ شاكىرتتەرى مەن ءىزباسارلارىنىڭ ءىس- ارەكەتىنەن تۋىنداعان قوعامدىق سانانىڭ جاڭارۋى مۇنداي قۇبىلىستى ۇلتتىق دەڭگەيدە جاڭاشا تۇسىنۋگە جول اشتى. بۇل تۇجىرىمدامانى تەوريالىق جانە پراكتيكالىق تۇرعىدان نەگىزدەۋدى الاش يدەيالارىمەن بىرىكتىرىلگەن جاس قازاق زيالىلارى قولعا الدى. بۇل ۇعىم 1917 -جىلعى جەلتوقسانداعى جالپى قازاق سەزىنىڭ شەشىمدەرىندە ءوزىنىڭ زاڭدى كورىنىسىن تاپتى. ءدال سول كەزدە الاش رەسپۋبليكاسىنىڭ تەرريتورياسى، ونىڭ ىشىندە بوكەي ورداسى، ورال، تورعاي، اقمولا، سەمەي، جەتىسۋ، سىرداريا وبلىستارى، سامارقاند، فەرعانا جانە زاكاسپيي وبلىستارىنىڭ قازاق وكرۋگتەرى، ءامۋداريا جەرلەرى، التاي گۋبەرنياسىنىڭ قازاق بولىستارى بىرىكتىرىلدى. ءدال وسى تۇسىنىك كەڭەستىك قازاقستاننىڭ الاش اۆتونومياسى جويىلعاننان كەيىنگى سولتۇستىك شەكاراسىنىڭ نەگىزىن قالادى. 1920 -جىلى تامىزدا قازريەۆۆوەنسوۆەتتىڭ ارنايى كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا قازاق شەكاراسىنىڭ ورنى تۋرالى كەلىسىم دايىندالدى. بۇل كەلىسىم 1920 -جىلى 26 - تامىزدا لەنين مەن كالينين قول قويعان «قازاق اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىن قۇرۋ تۋرالى» دەكرەتكە نەگىز بولدى»، - دەدى ول «ەلباسى اماناتى: ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» ساراپتامالىق دوڭگەك ۇستەل وتىرىسىندا.
ونىڭ اتاپ وتۋىنشە، سوعان قاراماستان، كەڭەستىك كەزەڭدە پارتيالىق ەليتا ۇلتتىق رەسپۋبليكالاردىڭ، ونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ بۇرىنعى شەكارالارىن ۇنەمى قايتا قاراۋعا تىرىستى. ول تازا كوممەرتسيالىق مۇددەلەردىڭ جەتەگىندە بولدى. كونستيتۋتسيالىق نورمالاردا بەلگىلەنگەن ۇلتتىق ەگەمەندىككە ءمان بەرمەدى. جۇماباي شاياحمەتوۆ، جۇمابەك تاشەنيەۆ، شاحماردان ەسەنوۆ سىندى حالىق ۇلدارىنىڭ قازاق جەرى ءۇشىن جانقيارلىق كۇرەسى عانا قازاقستاننىڭ ءوز جەرىن ساقتاپ قالۋىنا مۇمكىندىك بەردى.
«ال، تاۋەلسىزدىك العان كەزدە عانا قازاقستان شەكاراسىن قۇقىقتىق تۇرعىدان بەكىتۋگە ءبىرجولا نۇكتە قويۋعا مۇمكىندىك تۋدى. شەشىلمەگەن اۋماقتىق ماسەلەلەر جاس مەملەكەتكە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن، بۇل ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتى ورتالىق ازياداعى كورشىلەرىمەن دە، رەسەي مەن قىتاي سياقتى ءىرى ايماقتىق ويىنشىلارمەن دە شەكارا ماسەلەلەرى بويىنشا ءوزارا قولايلى ىمىراعا كەلۋگە يتەرمەلەدى. شەشىلمەگەن اۋماقتىق پروبلەمالارى جوق ەلدىڭ كەلەشەك ۇرپاعىنا مۇرا قالدىرۋ ءۇشىن ەلباسى ءوزىنىڭ بار ديپلوماتيالىق قابىلەتىن جۇمسادى. 21 - عاسىردىڭ باسىنداعى تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ساياسي كورەگەندىگىنىڭ ارقاسىندا قازاقستان مەملەكەتتىك شەكارالاردى دەليميتاتسيالاۋ ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنەن الىپ تاستادى.
«ەندى اتا- بابا اماناتىنا ادال بولىپ، ۇلان- عايىر جەرىمىزدى قورعاۋ، ونى بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن ميراس ەتۋ - ءبىزدىڭ ورتاق بورىشىمىز» - دەيدى ەلباسى.
«ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» اتتى قاعيداتتاردىڭ ورىندالۋىن ەلباسىمىز تىكەلەي جاستارعا سەنىپ تاپسىرىپ وتىر. ەل ەرتەڭى جاستار بولعاندىقتان، قاعيداتتاردا ءسوز ەتىلگەن تاۋەلسىزدىگىمىزدى ساقتاۋ، ونى قورعاۋ ءبىزدىڭ ەرەن ەڭبەك ەتۋىمىزگە بايلانىستى. جاستارىمىزعا قولداۋ كورسەتسەك، جاستارىمىز ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ات سالىسسا بارلىق ۇسىنىلعان «ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» قاعيداتتارى % 100 ورىندالارى ءسوزسىز. بىرلىك پەن تاتۋلىقتى ساقتاۋ، تاريحىمىزدى قاستەرلەۋ، جەرىمىزدى قورعاۋ، وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىزدى ارتتىرۋ، مادەنيەتىمىزدى تەرەڭنەن تانۋ، رۋحاني جاھاندانۋدى ارتتىرۋ، ءبىلىم الۋ، باسەكەگە قابىلەتتىلىگىمىزدى وركەندەتۋ - ۇلتتىق قۇندىلىقتار جۇيەسىنىڭ نەگىزى دەپ تانۋعا بولادى»، - دەدى ەركىن ءابىل.
اۆتور: مارلان جيەمباي