جاھاندىق جىلىنۋمەن كۇرەس
ۇلى بريتانيادا وتەتىن ءىس- شارادا ءبىرقاتار ماڭىزدى ماسەلە تالقىلانباق. وسى ورايدا، بىرنەشە ەلدىڭ باسشىسى جاھاندىق جىلىنۋعا قارسى ءىس- قيمىلىنىڭ جوسپارىمەن ءبولىستى.
الەمدەگى مۇنايدى ەڭ كوپ وندىرەتىن ساۋد ارابياسى 2060 -جىلعا تامان مۇلدەم پارنيكتى گاز شىعارماۋعا ۋادە بەردى. بۇل - اتالعان ەلدىڭ بۇعان دەيىنگى وزىنە العان مىندەتتەمەسىنەن ەكى ەسە كوپ.
بۇل اقجولتاي جاڭالىقتى تاق مۇراگەرى حانزادا مۇحاممەد بەن سالمان ءال ساۋد ساۋد ارابياسىنىڭ «جاسىل» باستامالار فورۋمىندا ايتقان سوزىندە مالىمدەدى.
«ساۋد ارابياسى 2060 -جىلعا قاراي قازىرگى كومىرتەگى اينالمالى ەكونوميكاسى باعدارلاماسى اياسىندا پارنيكتى گاز قالدىعىن نولگە ءتۇسىرۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. مۇنداي قادامعا جەتۋ بارىسىندا ساۋد ارابياسىنىڭ جاھاندىق مۇناي نارىعىنداعى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىعىن نىعايتۋداعى جەتەكشى ءرولى ساقتالادى»، دەدى تاق مۇراگەرى.
COP26 ءسامميتىنىڭ پرەزيدەنتى الوك شارما بۇل جاڭالىقتى ىستىق ىقىلاسپەن قابىلدادى. ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي مالىمدەمەلەر باسقا مەملەكەتتەردىڭ كليمات وزگەرۋىنە قارسى كۇرەسۋىنە ىقپال ەتەدى. سونداي- اق ا. شارما ساۋد ارابياسىنىڭ جوسپارىمەن ءجىتى تانىسۋعا نيەتتى ەكەنىن دە جەتكىزدى.
حالىقارالىق ەنەرگەتيكا اگەنتتىگىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى فاتيح بيرول دا بۇل باستامانى قۇپتاپ وتىر.
«ءار مەملەكەت پارنيكتى گاز شىعارىلىمىن ازايتۋعا ءارتۇرلى جولمەن قول جەتكىزۋى مۇمكىن. ءبىراق كليماتتىڭ وزگەرۋى بارشامىزعا ورتاق. وسى ورايدا قازبا وتىنداردى ءوندىرۋشى نەگىزگى مەملەكەتتەردىڭ مۇنداي قادامدارى جانە ونى جۇزەگە اسىرۋى جاھاندىق جىلىنۋدى توقتاتۋدا ماڭىزعا يە»، دەدى ول.
ساۋد ارابياسى ەكونوميكاسى نەگىزىنەن مۇناي مەن گاز ەكسپورتىنا تاۋەلدى. ەل بيلىگى كەيىنگى كەزدە قازبا وتىنعا تاۋەلدىلىكتى ازايتىپ، ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋعا تىرىسىپ جاتىر. ءبىراق ءالى دە مۇناي مەن گازدىڭ ۇلەسى باسىم، ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزىن قۇرايدى.
ەل باسشىلىعى مالىمدەگەن جوسپاردىڭ ءالسىز ءبىر تۇسى بار. ساۋد ارابياسى ىشكى كومىرقىشقىل گازى شىعارىلىمىن ازايتۋدى جوسپارلاعانىمەن، بۇرىنعىداي مۇناي مەن گاز ەكسپورتتاۋدى جالعاستىرا بەرمەك.
ساۋد ارابياسى جىلىنا 600 ميلليون توننا كومىرقىشقىل گازىن شىعارادى. وسىلايشا، الەمدەگى پارنيكتى گازدى كوپ شىعاراتىن 10 ەلدىڭ قاتارىنا كىرەدى. قازىرگى تاڭدا بۇل تىزىمدە كوشتى قىتاي باستاپ تۇر. شارتاراپتا شىعاتىن CO2-نىڭ 28 پايىزى وسى قىتايعا تيەسىلى.
سودان كەيىنگى ورىندا ا ق ش تۇر. امەريكالىقتاردىڭ ۇلەسى 15 پايىزدى قۇرايدى. بۇدان بولەك، ءۇندىستان (7 پايىز) ، رەسەي (5 پايىز) جانە جاپونيا (3 پايىز) دا اۋانى لاستايتىن ەلدەر قاتارىندا.
كليمات ءسامميتى قارساڭىندا ۇلى بريتانيا حانزاداسى ۋيليام دا پىكىر ءبىلدىردى. ول BBC ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا عارىشقا كوممەرتسيالىق ساپارعا شىعۋدى سىنعا الدى. حانزادانىڭ ايتۋىنشا، كليماتتىڭ وزگەرۋى بۇكىل ادامزاتتى الاڭداتۋى ءتيىس ماسەلە. وسى ورايدا عارىشقا قۇمارتۋدىڭ ورنىنا جەردى امان الىپ قالۋدىڭ وزەكتىلىگىنە توقتالدى.
«بىزگە بۇكىل ارەكەتىمىزدى عارىشقا ساپارعا شىعۋعا ەمەس، پلانەتامىزدى ساقتاپ قالۋعا جۇمىلدىراتىن ناعىز اقىلدىلار كەرەك. ەگەر مۇقيات بولماساق، بالالارىمىزدىڭ بولاشاعىنا بالتا شابامىز»، دەدى حانزادا ۋيليام.
قىتاي باسشىسى شي جينپين ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ سامميتىندە بۇدان بىلاي شەتەلدە كومىرمەن جۇمىس ىستەيتىن جاڭا ەنەرگەتيكالىق جوبالاردىڭ قۇرىلىسىن قارجىلاندىرمايتىنىن مالىمدەدى.
«قىتاي باسقا دامۋشى ەلدەرگە كومەك كورسەتۋ بارىسىندا جاسىل جانە كومىرتەگى شىعارىلىمى از ەنەرگيانى دامىتۋعا قولداۋدى كۇشەيتەدى. سونداي- اق شەتەلدە كومىر ارقىلى جۇمىس ىستەيتىن جاڭا جوبالارعا قارجى سالمايدى ، دەدى بەيجىڭ باسشىسى.
ال امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ پرەزيدەنتى دجو بايدەن 2024 -جىلعا قاراي كەدەي ەلدەرگە قارجىلىق كومەكتى ەكى ەسە ۇلعايتۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن مالىمدەدى. بۇل قاراجات پارنيكتى گاز شىعارىلىمىن ازايتۋعا جۇمسالماق.
اباي وتار
egemen.kz