قازاقستاندىقتاردىڭ «جايلى تۇرعىن ءۇي» باسپانا جاعدايىن جاقسارتا الا ما
ال ولاردىڭ ىشىندەگى سۇبەلىسى - بازالىق قىزمەتتەرگە حالىقتىڭ تەڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ، تۇرعىن ءۇي- كوممۋنالدىق جاعدايدى جاقسارتۋ ءارى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن دامىتۋ، سونداي- اق كولىكتىك بايلانىستى قامتاماسىز ەتۋ جانە ەلدىڭ كولىكتىك- ترانزيتتىك الەۋەتىن جوعارىلاتۋ ەسەبىنەن ازاماتتاردىڭ قولايلى ءومىر ءسۇرۋ ورتاسىن قۇرۋ مىندەتتەرى كوزدەلگەن «قۋاتتى وڭىرلەر - ەل دامۋىنىڭ درايۆەرى» ۇلتتىق جوباسى ەكەنى ءسوزسىز.
بەس جىلدىق جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا بولىنەتىن قاراجاتتىڭ كولەمى دە قوماقتى. ناقتىراق ايتار بولساق، 2021-2025 -جىلدارى جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا 7 ميلليارد 567 ميلليون تەڭگە جۇمسالادى. ونىڭ 4 ميلليارد تەڭگەسى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن، 785 ميلليون تەڭگەسى جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن الىنادى. ال قالعان 2 ميلليارد 759 ميلليون تەڭگەسى بيۋدجەتتەن تىس قاراجات ەسەبىنەن بولماق.
ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى ازىرلەگەن ۇلتتىق جوبا نەگىزگى قىزمەتتەرگە تەڭ قولجەتىمدىلىك جانە كولىكتىك بايلانىستى قامتاماسىز ەتۋ سىندى باعىتتا جۇزەگە اسىرىلادى. ال ونىڭ ىسكە اسىرۋىنا جاۋاپتى ۆەدومستۆو - يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى.
جاۋاپتى ۆەدومستۆولار ۇسىنعان مالىمەتتەرگە قاراعاندا، ينفراقۇرىلىمدى كەشەندى دامىتۋ باعىتى 16 مىڭ شاقىرىم سۋمەن جابدىقتاۋ جانە كارىز جەلىسىن سالۋ مەن قايتا قۇرۋدى، 46 توپتىق سۋ قۇبىرىن قايتا قۇرۋدى، 785 شاقىرىم اعىندى كارىز جەلىسىن جانە يرريگاتسيالىق ارىق جۇيەسىن جاڭارتۋدى؛
7,7 مىڭ شاقىرىم ينجەنەرلىك جەلىلەردى جاڭعىرتۋ جانە رەكونسترۋكتسيالاۋدى؛
1163 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇيدى جوندەۋگە بيۋدجەتتىك كرەديت بەرۋدى قامتيدى. وسى كوزدەلگەن ماقساتتار جۇزەگە اسىرىلعان جاعدايدا 2025 -جىلعا قاراي اۋىز سۋمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە، قالالارداعى اعىندى سۋلاردى 100 پايىز تازارتۋعا قول جەتكىزىلەدى. كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ توزۋى 55 پايىزدان 47 پايىزعا دەيىن تومەندەيدى.
ءبىرىنشى باعىت اياسىندا «اۋىل - ەل بەسىگى» جوباسىن ىسكە اسىرۋ جالعاسىپ، اۋىل ىشىندەگى 12 مىڭ شاقىرىم ينجەنەرلىك جەلى، 10 مىڭ شاقىرىم اۋىلىشىلىك جول مەن 1,5 مىڭ الەۋمەتتىك نىسان سالىنادى جانە جوندەلەدى. بۇل تىرەك اۋىلدارداعى جولداردىڭ جاقسى جانە قاناعاتتانارلىق جاعدايىن 100 پايىزعا جەتكىزۋگە، 3,5 مىڭنان استام اۋىلدىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاڭا ايماقتىق ستاندارتتارعا سايكەستەندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي- اق وسى باعىتتىڭ «جايلى تۇرعىن ءۇي» مىندەتىن شەشۋ ءۇشىن ماقساتتى توپقا كىرەتىن 185,1 مىڭ ادامعا جەكە تۇرعىن ءۇي قورىنان تۇرعىن ءۇي جالداۋ شىعىندارىن سۋبسيديالاۋ، 102,3 مىڭ الەۋمەتتىك جالعا بەرىلەتىن جانە كرەديتتىك تۇرعىن ءۇي سالۋ، 25 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالۋ سياقتى قولداۋ ءىس- شارالارى جۇزەگە اسىرىلادى. جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا ارنالعان مىڭ تۇرعىن ءۇي، سونىمەن قاتار اۋىلدىق جەرلەردە ءوز جۇمىسشىلارىنا ءۇي سالعان جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ شىعىندارىن جابۋ كوزدەلەدى.
235 مىڭ جەر ۋچاسكەسى جاڭا تۇرعىن ۇيمەن جانە ينفراقۇرىلىممەن قامتاماسىز ەتىلەدى. جالپى، الداعى 5 جىلدىڭ ىشىندە بارلىق قارجىلاندىرۋ كوزدەرى ەسەبىنەن 103 ميلليون شارشى مەتر باسپانا سالۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇل رەتتە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ ءبىرىڭعاي وپەراتورى اكىمدىكتەرمەن بىرگە الەۋمەتتىك كرەديتتىك باسپانا سالۋدى قارجىلاندىرۋدى جالعاستىرادى. ناتيجەسىندە 2025 -جىلعا قاراي ەلىمىزدە كەزەكتە تۇرعان ازاماتتار ءۇشىن 86 مىڭنان استام باسپانا سالىنادى.
وتباسى بانكى ارقىلى حالىققا 2 جانە 5 پايىزدىق جەڭىلدىكپەن نەسيە بەرۋ دە جالعاسادى. ول ءۇشىن اتالعان ۇلتتىق جوبا اياسىندا 400 ميلليارد تەڭگە ءبولۋ جوسپارلانعان. بۇل قاراجات كىرىسى 1 ەڭ تومەنگى كۇنكورىسكە جەتپەيتىن 63 مىڭنان استام كەزەكتە تۇرعان ازاماتتى قولداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ايتا كەتەرلىگى، الداعى ۋاقىتتا ەلىمىزدە كرەديت بەرۋدىڭ ءبىرىڭعاي ەڭ جوعارى سوماسى 15-18 ميلليون تەڭگە شەگىندە بەكىتىلمەك. بۇل رەتتە الدىن الا تۇرعىن ءۇي زاەمىنىڭ ەڭ تومەنگى جارناسى 10 پايىز مولشەرىندە بەكىتىلمەك. بۇعان قوسا، جەڭىلدىك باعدارلاماسىنا قاتىسۋشىلار ءتىزىمى كەڭەيتىلىپ، ەڭ تومەنگى كۇكورىستىڭ شەكتى مولشەرى ۇلعايتىلماق. سونىمەن قاتار وتباسى بانكىنە ۇلتتىق قولداۋ ينستيتۋتى مارتەبەسىن بەرۋ ماسەلەسى دە پىسىقتالىپ جاتىر.
ۇلتتىق جوبانىڭ ەكىنشى باعىتى ىشكى كولىك جەلىسىن دامىتۋدى جانە اۋماقتاردىڭ سىرتقى بايلانىسىن ارتتىرۋدى قامتيدى. ول 11 مىڭ شاقىرىم رەسپۋبليكالىق جولداردى جانە 27 مىڭ شاقىرىم جەرگىلىكتى ماڭىزى بار اۆتوموبيل جولدارىن سالۋ جانە قايتا جاڭارتۋ ەسەبىنەن قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇل جاقسى جانە قاناعاتتانارلىق جاعدايداعى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار اۆتوموبيل جولدارىنىڭ ۇلەسىن 100 پايىزعا دەيىن جانە جەرگىلىكتى ماڭىزى بار اۆتوموبيل جولدارىنىڭ ۇلەسىن 95 پايىزعا دەيىن ارتتىرادى.
ۇلتتىق جوبانى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە 2025 -جىلى استانانىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جەرگىلىكتى وڭىرلىك ءوسىمىن جىل سايىن 3,9 پايىزعا ۇلعايتۋ؛
ترانزيتتىك جۇك لەگىن 22,7-دەن 30 ميلليون تونناعا دەيىن ارتتىرۋ كوزدەلەدى. سونداي- اق قازاقستاننىڭ دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك رەيتينگىندەگى پوزيتسياسىن «ينفراقۇرىلىم» كورسەتكىشى بويىنشا 62-دەن 49-عا دەيىن؛
دۇنيەجۇزىلىك بانك رەيتينگىندە «لوگيستيكا تيىمدىلىگى» كورسەتكىشى (LPI) بويىنشا 71-دەن 50-گە دەيىن جاقسارتۋ كۇتىلەدى.
مۇنان بولەك 491,1 مىڭ جۇمىس ورنى، ونىڭ ىشىندە 15,7 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى؛ 475,4 مىڭ ۋاقىتشا جۇمىس ورنى قۇرىلماق. ۋرباندالۋ دەڭگەيى 59,1 پايىزدان 62,6 پايىزعا دەيىن ۇلعايتىلىپ، وبلىس ورتالىقتارىنداعى حالىق سانى جىل سايىن 1,7 پايىزعا ارتىپ وتىراتىن بولادى.