نوبەل سىيلىعى اينالاسىنداعى داۋلى وقيعالار
ءبىراق جانجالدار مەن داۋلى وقيعالار بۇل سىيلىقتى دا اينالىپ وتپەدى. ونىڭ تاريحىندا كۇماندى جەڭىمپازدار مەن ساياساتتىڭ تيگىزگەن اسەرى بولدى.
ماراپاتتاۋشى
1888-جىلى فرانسۋز گازەتىندە الفرەد نوبەلدىڭ ولىمىنە بايلانىستى «ءولىم ساۋداگەرى قايتىس بولدى» دەپ اتالاتىن نەكرولوگ جاريالاندى. بۇل قايعىلى حابار ورىنسىز جاريالاندى. ويتكەنى كاننداعى اۋرۋحانالاردىڭ بىرىندە الفرەدتىڭ تۋعان اعاسى ليۋدۆيگ نوبەل دۇنيەدەن وزعان ەدى. ديناميت ونەرتاپقىشى وسى نەكرولوگتى وقىعاننان كەيىن ۇرپاق جادىندا ءومىر بويى «ءولىم ساۋداگەرى» رەتىندە قالعىسى كەلمەدى جانە دۇنيە جۇزىندە عىلىمدا جەتىستىكتەرگە جەتكەندەردى ىنتالاندىراتىن ارنايى قورعا ءوز مۇلكىن وسيەت ەتتى.
تولستويدىڭ نوبەل الماۋى وقىرماندار مەن قالامگەرلەردىڭ نارازىلىعىن تۋدىرعان
1901-جىلى ادەبيەت سالاسىنداعى العاشقى نوبەل سىيلىعىن فرانسۋز اقىنى ارمان سيۋللي- پريۋدوم الدى. بۇل الەمدە شىعارمالارى ەڭ كوپ وقىلاتىن جازۋشى ليەۆ نيكولايەۆيچ تولستويدىڭ اتاعى دۇرىلدەپ، ءونىمدى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ۋاقىتتا بولعان ەدى.
كەيبىر دەرەكتەر ورىس جازۋشىسىنىڭ بۇل سىيلىقتى 1901-جىلى الۋعا ءۇمىتتى بولعانىن، ال 1906-جىلى تاعى ۇسىنىلعاندا ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتقانىن ايتادى.
ءماجبۇرلى تۇردە باس تارتقان اقىن پاستەرناك
1955-جىلى ورىس اقىنى بوريس پاستەرناك «دوكتور جيۆاگو» رومانىن جازىپ بىتىرەدى. كەڭەس سەنزۋراسىنان العاش وتكەن شىعارما باسپاعا ءازىر بولادى، ءبىراق كەيىننەن بۇل تۋىندىنى سوۆەت يدەياسىنا قارسى شىعارما دەپ باسىلۋعا تىيىم سالادى. وسى ۋاقىتتا «دوكتور جيۆاگو» قولجازبا تۇرىندە ەۋروپاعا ءوتىپ كەتەدى. العاش رەت 1958-جىلى يتاليان تىلىندە شىعادى. سول جىلى-اق نوبەل سىيلىعىنا يە بولادى. ءبىراق، پاستەرناك بۇل سىيلىقتى بارىپ الا المايدى. ونى سىيلىقتان ۇكىمەت ادامدارى ءماجبۇرلى تۇردە باس تارتقىزادى. اقىندى وتانىن ساتقان وپاسىز دەپ ايىپتايدى. قۋدالاۋعا ۇشىراعان پاستەرناكتىڭ ءومىرى اش-جالاڭاش كۇيىندە قايعىلى اياقتالادى.
گەندەرلىك تەڭسىزدىك
ماراپاتتاۋ ءراسىمىنىڭ تاريحىندا جەڭىمپازداردىڭ تەك 5 پايىزى ايەلدەر بولدى. ەڭ ۇلكەن جانجال بريتانيالىق استروفيزيك دجوسەلين بەلل بەرنەللگە قاتىستى بولدى. ول 1967-جىلى عارىشتىق ساۋلەلەردىڭ كوزىن انىقتاپ، ەنتوني حيۋمەن بىرگە ماقالانىڭ اۆتورى بولدى. الايدا، 1974-جىلى نوبەل سىيلىعىن ەنتوني حيۋ مەن ونىڭ باسقا ارىپتەستەرى الدى، ال ونەرتاپقىش ايەلدىڭ اتى- ءجونى دە ايتىلمادى.
قاراما-قايشىلىق تۋدىرعان ماراپات
بۇل باعىت ماراپاتتاۋ تاريحىنداعى ەڭ داۋلى باعىتتاردىڭ ءبىرى بولىپ جانە جەڭىمپازدى تاڭداۋداعى قاتەلىكتىڭ جارقىن مىسالى.
ياسير ارافات 1994-جىلى يسااك روبين مەن شيمون پەرەسپەن پالەستينا-يزرايل قاقتىعىسىن رەتتەۋ تۋرالى كەلىسىم بويىنشا جۇمىس ىستەگەنى ءۇشىن سىيلىققا يە بولدى. داۋدىڭ سەبەبى ياسير ارافات حالىقارالىق تەرروريزمنىڭ كورىنىسى دەپ سانالاتىن «پالەستينانى ازات ەتۋ» ۇيىمىنىڭ باسشىسى ەدى.
ءساتسىز ءازىل
1939-جىلى ادولف گيتلەر نوبەل سىيلىعىنا ۇسىنىلدى. وسىدان سوڭ نوبەل كوميتەتى كوپشىلىكتىڭ نارازىلىعىنا ۇشىرادى. كەيىننەن ونىڭ كانديداتۋراسى قايتارىلىپ الىندى جانە گيتلەردىڭ كانديداتۋراسى «ءساتسىز ءازىل» دەپ جاريالاندى.
مەنىڭ باس تارتۋعا قۇقىعىم بار
نوبەل سىيلىعىن الۋ وتە بەدەلدى جانە ماڭىزدى بولعانىمەن، بۇل اتاقتان باس تارتقاندار بولدى. مىسالى، فرانسۋز فيلوسوفى جان-پول-سارتر ەشقاشان، ەشقانداي جاعدايدا دا رەسمي سىيلىق العان ەمەس. ول 1964-جىلعى ادەبيەت بويىنشا نوبەل سىيلىعىنان باس تارتتى.
1974-جىلى ۆەتنامدا بەيبىتشىلىك ورناتۋعا ەڭبەك سىڭىرگەن ساياساتكەر لە ديك تحو بۇل ەلدە بەيبىتشىلىك ورناۋعا ءالى كوپ ۋاقىت بار ەكەنىن ايتىپ، سىيلىقتان باس تارتتى.
مۇددەلەر قاقتىعىسى
2008-جىلى پاپيللوما ۆيرۋسىنىڭ قاتەرلى ىسىكپەن بايلانىسى بار ەكەنىن انىقتاعان حارالد تسۋر حاۋزەنگە سىيلىقتىڭ تابىستالۋىنا بايلانىستى كوپتەگەن داۋلار بولدى. ۆاكسينا شىعارۋشى AstraZeneca نوبەل سىيلىعىنىڭ سايتىنا دەمەۋشى بولىپ شىقتى. سونىمەن قاتار، وسى عالىمنىڭ كانديداتۋراسىنا داۋىس بەرگەندەردىڭ ەكەۋى دە بۇل كومپانيامەن بايلانىسى بار ەكەن. كەيىنگى تەكسەرۋلەردە زاڭ بۇزۋشىلىقتار انىقتالمادى. ءبىراق ماراپاتتاۋ ءراسىمى سىنعا ۇشىرادى.
***
جىل سايىنعى نوبەل سىيلىعىن تاپسىرۋ ءراسىمى ستوكگولمدە وتەدى. بەيبىتشىلىك سىيلىعىن قوسپاعاندا، بارلىق ماراپاتتى شۆەتسيا كورولى ۇسىنادى جانە ماراپاتتاۋ راسىمىنەن كەيىن جەڭىمپازدار مەن ولاردىڭ قوناقتارى ارنايى بانكەتكە شاقىرىلادى. 1901-جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان بانكەت مازىرى ەشقاشان قايتالانباعان، بۇكىل پروتسەسس ءار سەكۋندىنا دەيىن ەسەپتەلگەن جانە ونىڭ ۋاقىتى بۇزىلعان ەمەس.
بيىل پاندەمياعا بايلانىستى سىيلىقتىڭ ماراپاتتاۋ ءراسىمى ەكىنشى رەت وتپەدى.
4- قازاندا مەديتسينا سالاسىنداعى بەدەلدى ماراپات كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى دەۆيد دجليۋس پەن ا ق ش - تاعى Scrips زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى اردەم پاتاپۋتيانعا بەرىلدى.
5 قازاندا دجوردجيو پاريزي، كلاۋس حاسسەلمان جانە سيۋكۋرو مانابە 2021-جىلعى فيزيكا بويىنشا نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتتارى اتاندى.
6- قازاندا بەندجامين ليست پەن دەۆيد ماكميللان حيميا بويىنشا اسيممەتريالىق ورگانوكاتاليزاتوردى دامىتقانى ءۇشىن 2021-جىلعى نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتتارى اتاندى.
7- قازاندا ۇلىبريتانيا جازۋشىسى، تەگى تانزانيالىق ابدۋلرازاك گۋرنا ادەبيەت سالاسى بويىنشا نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى.
8- قازاندا بەيبىتشىلىك سالاسى بويىنشا نوبەل سىيلىعى رەسەيدىڭ «نوۆايا گازەتاسىنىڭ» باس رەداكتورى دميتري مۇراتوۆ پەن فيليپپيندىك زەرتتەۋشى جۋرناليست ماريا رەسساعا ءسوز بوستاندىعىن، دەموكراتيا مەن ءمولدىر الەمنىڭ نەگىزىن قورعاۋعا كۇش سالعانى ءۇشىن بەرىلدى.
11- قازاندا ەكونوميكا سالاسىنداعى الفرەد نوبەل سىيلىعى امەريكالىق عالىمدار دەۆيد كاردقا «ەڭبەك ەكونوميكاسىنا ەمپيريكالىق ۇلەس قوسقانى ءۇشىن»، دجوشۋا انگريست پەن گۆيدو يمبەنسكە «سەبەپ-سالدارلىق قاتىناستاردى تالداۋداعى ادىستەمەلىك ۇلەسى ءۇشىن» بەرىلدى.
massaget.kz