مەملەكەت باسشىسى رەفورمالار جونىندەگى جوعارى كەڭەستىڭ كەزەكتى وتىرىسىن وتكىزدى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن رەفورمالار جونىندەگى جوعارى كەڭەستىڭ كەزەكتى وتىرىسى ءوتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات اقوردانىڭ رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساپ.

كۇن تارتىبىندە ءتورت ماسەلە قاراستىرىلدى. ولار: ۇلتتىق جوبالار، ءتيىمدى تاۋار وتكىزۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ، ەكسپورتتى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى جۇيەلى شارالار جانە اۋماقتىق دامۋ جوسپارىنىڭ جوباسى.

ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگىنىڭ ءتوراعاسى قايرات كەلىمبەتوۆ ۇلتتىق جوبالار بويىنشا اتقارىلعان جۇمىستار تۋرالى بايانداما جاسادى. ۇلتتىق جوبالار جونىندەگى باياندامانى مۇقيات تىڭداعان مەملەكەت باسشىسى كەڭەستىڭ وتكەن وتىرىسىندا ۇلتتىق جوبالاردىڭ ءتىزىمى ماقۇلدانعانىن جانە ولاردى قارجى جاعىنان قامتاماسىز ەتۋ، قورىتىندى ناتيجەلەرىنىڭ شىنايىلىعى، تيىمسىزدىككە جول بەرمەۋ تۇرعىسىنان پىسىقتاۋعا تاپسىرما بەرىلگەنىن ەسكە سالدى.

- بۇل باعىتتا جۇمىس جۇرگىزىلگەنىن كورىپ وتىرمىز. قارجىلاندىرۋ ماسەلەسىنە قاتىستى سۇراق بار. پرەزەنتاتسياعا سايكەس، جەكەلەگەن ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ شىعىنىنىڭ ءبىر بولىگىن كوتەرۋ، ياعني 3,3 تريلليون تەڭگە قارجى ءبولۋ جەرگىلىكتى بيۋجەتكە جۇكتەلىپتى. بۇل از قاراجات ەمەس. جەرگىلىكتى بيۋجەت بۇعان دايىن با؟ ۇلتتىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قاتىستى بيۋجەتارالىق قاتىناستاردىڭ ناقتى مەحانيزمدەرىن انىقتاپ الۋ كەرەك. جەرگىلىكتى جەرلەردە ۇلتتىق جوبالارعا بولەتىن قارجىسىن باقىلاۋ قاجەت. ۇكىمەت اتالعان ماسەلەنى مۇقيات پىسىقتاۋى كەرەك، - دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ جەكە ينۆەستيتسيالارعا قاتىستى ماسەلەنى دە قوزعادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق جوبالاردى قارجىلاندىرۋعا قاجەتتى 49 تريلليون تەڭگەنىڭ 33 تريلليونى نەمەسە جالپى سومانىڭ 67 پايىزى بيۋجەتتەن تىس قاراجاتقا تيەسىلى.

- بۇل قارجىلار ەگجەي-تەگجەيلى پىسىقتالىپ، ناقتى جوبالارعا باعىتتالعان جانە قارجىلاندىرۋ كوزدەرى انىقتالعان دەپ ويلايمىن. جەكە ينۆەستورلارمەن اراداعى شالا جۇرگىزىلگەن جۇمىستاردىڭ كەسىرىنەن ۇلتتىق جوبالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلماي قالۋىنا جول بەرمەۋ قاجەت. جەكە ينۆەستيتسيالاردى ءتيىمدى تارتۋ ماسەلەسى بيۋجەت قارجىسىن اقىلعا قونىمدى پايدالانۋ سياقتى ماڭىزدى ەكەنىن ەستەرىڭىزگە سالامىن، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇگىنگى تالقىلاۋلار مەن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ ەسكەرتپەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، جالپى ۇسىنىلعان ۇلتتىق جوبالاردى ماقۇلداۋدى ۇسىندى. ۇكىمەتكە بەكىتۋ تۋرالى ءتيىستى قاۋلىنى ەكى اپتا ىشىندە قابىلداۋعا تاپسىرما بەرىلدى.

- ۇكىمەت پەن اگەنتتىك ساراپتاما قوعامداستىعى مەن حالىق اراسىندا ءتيىمدى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەنى ءجون. ايتىلۋى مۇمكىن سىندارعا ناقتى ءارى جەدەل جاۋاپ بەرۋ قاجەت. ۇندەمەي قالۋعا بولمايدى. كونسترۋكتيۆتى ديالوگ جۇرگىزۋ كەرەك. ۇلتتىق جوبالار بەكىتىلگەننەن كەيىن بىردەن جۇزەگە اسىرۋعا كىرىسىڭىزدەر. ۇكىمەتتىڭ جوبالىق وفيسىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ ماڭىزدى. ول شۇعىل مونيتورينگ جاساۋدى جانە ءاربىر ۇلتتىق جوبانىڭ جۇزەگە اسىرىلعانى جونىندە بەرىلەتىن ەسەپتى قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس. ۇلتتىق جوبالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىنا قاراي ولاردىڭ ورىندالۋ بارىسىن قاراستىرىپ، قاجەتتى شەشىمدەر قابىلدايمىن، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

كەڭەستە ءتيىمدى تاۋار وتكىزۋ جۇيەسىنە قاتىستى ماسەلە دە قاراستىرىلدى. بۇل باعىت بويىنشا ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆ بايانداما جاسادى. مەملەكەت باسشىسى بيىلعى جىل ءوندىرىس، ونىمدەردى ساقتاۋ جانە وتكىزۋ سالاسىندا قوردالانعان پروبلەمالار بار ەكەنىن كورسەتكەنىن ايتتى. ينفلياتسيا، اسىرەسە ازىق-تۇلىك باعاسىنىڭ قۇبىلۋى بەكىتىلگەن مەجەدەن الدەقاشان شىعىپ كەتكەن.

- شۇعىل شارالار، باعاعا قويىلعان باقىلاۋ نارىقتىق ەكونوميكانىڭ ىرگەلى قاعيداتتارىن الماستىرا المايتىنى بەلگىلى. جۇيەلى شارالار كەرەك. سوندىقتان ۇلتتىق تاۋار وتكىزۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ اتالعان جۇمىستىڭ ماڭىزدى قۇراۋشى بولىگى بولىپ تابىلادى. كوتەرمە-تاراتۋ ورتالىقتارى جانە ولاردىڭ ستاندارتتاۋ، تاۋاردىڭ تۇراقتى جەتكىزىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جۇمىستارى وندىرۋشىلەردىڭ، سونىڭ ىشىندە شاعىن بيزنەس وكىلدەرى كووپەراتسياسىنىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتتەرىنىڭ ءبىرى بولۋعا ءتيىس. بۇل اۋىلدا تۇرىپ، جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقپەن اينالىساتىن ادامدار ءۇشىن اسا ماڭىزدى. بۇگىندە مۇنداي كاسىپ يەلەرىن ەكونوميكالىق اينالىمعا تارتۋ جۇمىستارى ماردىمسىز جۇرگىزىلۋدە. سونىمەن قاتار ولار ءوز ونىمدەرىن ەگىن باسىنان ساتۋعا ءماجبۇر بولىپ وتىر. كوتەرمە-تاراتۋ ورتالىقتارىنىڭ تاعى ءبىر مىندەتى - «ەگىس باسىنان سورەگە» دەيىنگى جولداعى قاجەتسىز دەلدالداردى جويۋ. حالىق ءۇشىن ازىق-تۇلىكتىڭ قولجەتىمدى باعادا بولۋىن ءىس جۇزىندە رەتكە كەلتىرۋ قاجەت، - دەدى پرەزيدەنت.

كۇن تارتىبىندەگى ءۇشىنشى ماسەلە - ەكسپورتتى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى جۇيەلى شارالار تۋرالى باقىت سۇلتانوۆ بايانداما جاسادى.

باياندامانى تىڭداعان قاسىم-جومارت توقايەۆ شيكىزات ەكسپورتىن ۇلعايتۋ ۇكىمەتتىڭ كۇن تارتىبىندەگى وتە ماڭىزدى ماسەلە ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، ەكسپورتقا قاتىستى كەدەرگىلەردى جويۋ، ەكسپورتتىڭ گەوگرافياسى مەن نومەنكلاتۋراسىن كەڭەيتۋ، ۇلتتىق ەكونوميكالىق مۇددەلەردى قورعاۋ ءۇشىن بۇكىل ۇكىمەتتىڭ كۇش- جىگەرىن جۇمىلدىرۋ كەرەك.

سونىمەن قاتار سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن ونىڭ شەتەلدەگى مەكەمەلەرى ەكسپورتتى ىلگەرىلەتۋ، نارىقتارعا جول اشۋ جانە كەدەرگىلەردى جويۋ جونىندەگى جۇمىستارعا بەلسەندى اتسالىسۋى قاجەت.

- قازاقستاننان قىتايعا جۇك اكەلۋگە قويىلعان شەكتەۋلەرگە قاتىستى قوردالانعان ماسەلە ۇزاق ۋاقىتتان بەرى شەشىلمەي كەلەدى. ترانزيتتىك جۇكتەر وتەدى، ال ءبىزدىڭ جۇكتەرىمىز شەكارادا قالىپ قويادى. قازاقستاندىق تاۋارلار تيەلگەن مىڭداعان ۆاگون بەكەتتەردە تۇر. بيزنەس تىكەلەي پرەزيدەنتتەن كومەك سۇرايدى. مۇنداي جاعدايلاردا ۇكىمەت جەدەل ارەكەت ەتىپ، سەرىكتەستەرمەن اراداعى بارلىق ماسەلەنى رەتتەۋى ءتيىس، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

اۋماقتىق دامۋ جوسپارىنىڭ جوباسى تۋرالى اسەت ەرعالييەۆ ەسەپ بەردى. ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ بايانداماسىن تىڭداعان قاسىم-جومارت توقايەۆ پىسىقتالۋى كەرەك ماسەلەلەردى كورسەتىپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا، جوسپاردا بۇكىل ەلىمىزدەگى ءتيىمدى اۋماقتىق ۇيىمداستىرۋدىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى مەن تاسىلدەرى عانا ەمەس، ءاربىر ءوڭىردى دامىتۋدىڭ نەگىزگى ولشەمدەرى قامتىلۋعا ءتيىس.

- ءبىزدىڭ گەوگرافيالىق، دەموگرافيالىق، ەكونوميكالىق ەرەكشەلىكتەرىمىزدى ەسكەرە وتىرىپ، اۋماقتىق دامۋ جوسپارى مەملەكەتتىك جوسپارلاۋدىڭ ماڭىزدى قۇجاتى بولىپ تابىلادى. جەرگىلىكتى جەرلەردە وسى جۇمىستى دۇرىس، جۇيەلى جانە جوسپارلى ۇيىمداستىرۋ قوعامنىڭ بيلىككە، بيلىك تاراپىنان قابىلداناتىن شارالار مەن رەفورمالارعا دەگەن سەنىمنىڭ وزەگىنە اينالادى. سوندىقتان جوسپار مەملەكەتتىك ورگاننىڭ باسقا مەملەكەتتىك ورگاندارعا جازعان جاي قۇجاتى عانا بولماۋى كەرەك. جوسپار ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى ءۇشىن تۇسىنىكتى بولىپ، دۇرىس قابىلدانۋى قاجەت. سونداي- اق اتالعان قۇجات بيزنەس پەن ينۆەستورلاردىڭ باعدارىنا اينالۋى كەرەك. ولار ءبىزدىڭ ايماقتاردى قالاي دامىتىپ جاتقانىمىزدى، قانداي سالالارعا باسىمدىق بەرىلەتىنىن انىق ءتۇسىنۋى قاجەت، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

سونداي-اق جيىندا «اتامەكەن» ۇ ك پ ءتورالقا ءتوراعاسى تيمۋر قۇلىبايەۆ پەن پرەزيدەنتتىڭ ەكونوميكالىق دامۋ جونىندەگى شتاتتان تىس كەڭەسشىسى، رەفورمالار جونىندەگى كەڭەس ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى سەر سۋما چاكرابارتي ءسوز سويلەدى.