«ءجاھاننام قاقپاسىنىڭ الدىندا تۇنەۋ». نەلىكتەن تۋريستەر جالىندى كراتەر دارۆازاعا ساپار شەگەدى؟ - فوتو

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - جارتى عاسىردان بەرى ايگىلى قاراقۇم ءشولىنىڭ قاق ورتاسىندا قولدان جاسالعان گاز كراتەرى دارۆازادان جالىن اتىپ تۇرادى.

تۋريستەر بۇل جەرگە كەرەمەت اسەر الۋعا جانە ەرەكشە فوتوسۋرەتتەر ءۇشىن كەلەدى، ال عالىمدار ءالى كۇنگە دەيىن بۇل ماڭگىلىك الاۋدىڭ سەبەپتەرىن تۇسىنۋگە تىرىسۋدا. بۇل جەر نەگە ساياحاتشىلار ءۇشىن قىزىقتى ەكەنى تۋرالى Kaz.tengritravel.kz پورتالى Aviata.kz سەرۆيسىمەن بىرگە باياندايدى.

مەملەكەتتەر بىرىنەن سوڭ ءبىرى تۋريستەرگە شەكارالارىن اشىپ جاتىر. كەيبىرەۋلەر ساياحاتىن جوسپارلاۋعا كىرىستى. ءبىز شەكارالار اشىلعاننان كەيىن بارۋعا بولاتىن ورىنداردىڭ تىزىمىنە ەنەتىن ءبىر ەرەكشە جەر - تۇركىمەنستانداعى دارۆازا كراتەرى تۋرالى ماتەريالدى ۇسىنامىز.

دارۆازانىڭ «وتتى شۇڭقىرى» 50 جىل بۇرىن، گەولوگتار قاراقۇمنان ۇلكەن گاز كەن ورنىن تاپقان كەزدە كەزدەيسوق پايدا بولدى. عالىمدار قازىپ، بۇرعىلاۋعا كىرىستى، ءبىراق جەر قۇلاپ، مەتان تولعان ۇلكەن كراتەر پايدا بولدى.

شۇڭقىر تىم ۇلكەن بولدى، ال ودان قىسىم تۇسكەن گاز شىعىپ، جاقىن ماڭداعى بارلىق تىرشىلىكتى ۋلادى. اۋاعا جارىلعىشتار تارادى. اپاتتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جاۋاپتى ادامدار قالعان گازدى جاعۋعا شەشىم قابىلدادى. ال جاقىن تۇرعان دارۆازا اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىن كوشىرۋ كەرەك بولدى.

نەلىكتەن مۇنداي شۇڭقىر پايدا بولدى دەگەن سۇراققا بىرنەشە بولجامدار بار. بىرىنشىدەن، گەولوگتار باسقا جەردى بۇرعىلادى، ەكىنشىدەن، توپىراق قۇرىلىس تەحنيكاسىنىڭ سالماعىن كوتەرە المادى، ۇشىنشىدەن، گاز لاۆاسىنىڭ قاتۋى كەزىندە تاۋ جىنىستارىندا تەسىك پايدا بولدى. ايتپاقشى، بۇرعىلاۋ جۇمىستارىنا قولدانىلاتىن بارلىق جابدىقتار: مۇناي بۇرعىلاۋ قوندىرعىسى، جابدىق، كولىكتەر وسى شۇڭقىرعا ءتۇسىپ كەتتى. قۋانىشقا وراي، ادام ءولىمى بولعان جوق.

كراتەردەگى مەتان ءالى كۇنگە دەيىن جانىپ تۇرادى. وسىلاي قاراقۇمنىڭ ورتاسىندا وتتى كول - دارۆازا پايدا بولدى. بۇل ءسوز تۇركىمەندىك «دەرۆەزە» - «قاقپا» دەگەن سوزدەن شىققان. جەرگىلىكتى تۇرعىندار ونى «جەر استى ەسىگى» نەمەسە ء«جاھاننام قاقپاسى» دەپ اتايدى. دارۆازا ءوزىنىڭ تاڭقالارلىق اتاۋىنا قاراماستان، بۇكىل الەم بويىنشا تۋريستەردى تارتادى. بۇگىنگى تاڭدا بۇل كورىكتى جەرگە بارۋ تۇركىمەنستاننىڭ بارلىق تۋريستىك باعىتتارىنا ەنگىزىلگەن.

كراتەردىڭ ديامەترى شامامەن جارتى فۋتبول الاڭىن قۇرايدى (60 مەتر)، ال تەرەڭدىگى جەتى قاباتتى عيماراتپەن (20 مەتر) تەڭ. مۇندا 50 -جىلدا بىرنەشە ميلليارد تەكشە مەتر تابيعي گاز ورتەنىپ كەتكەن دەپ ەسەپتەلەدى. كراتەردەن وت شوقتارى 10-15 مەترگە جوعارى كوتەرىلەدى.

قىزىق دەرەك

دارۆازا گاز كراتەرى ۋكرايناداعى پريپيات، برازيلياداعى جىلان ارالى جانە انتاركتيداداعى قان سارقىراماسىنىڭ قاتارىنداعى الەمدەگى ەڭ قورقىنىشتى ورىندار تىزىمىنە كىرەدى.

وتتى كراتەردىڭ تۇبىنە ءتۇسۋ

National Geographic بۇل جەردى الەمگە العاشقى جانە وسى ۋاقىتقا دەيىن جالعىز زەرتتەۋشى، كانادالىق ساياحاتشى دجوردج كورونيس كراتەردىڭ تۇبىنە 2013 -جىلى تۇسكەننەن كەيىن اشتى. ول ءۇشىن كوماندا جيناپ، رۇقسات الدى. جورىققا دايىندىق ءۇشىن دجوردج ءتىپتى زەرتتەۋشىنى ورتەپ، سىنايتىن كاسكادەر دا جالدادى.

عالىمنىڭ نەگىزگى مىندەتى توپىراقتى زەرتتەۋ ءۇشىن ۇلگىلەر جيناۋ بولدى. كورونيس تۇبىنە ءتۇسىپ، زەرتتەۋ ءۇشىن توپىراق جيناپ، ودان جەر بەتىندە تىرشىلىك ەتپەيتىن بىرەگەي باكتەريالاردى تاپتى.

زەرتتەۋشى قايتىپ ورالعان سوڭ، ول جەردە بەينە ءبىر مىڭداعان كىشكەنتاي شامدار جانىپ تۇرعانداي، ءبىراق ءتۇتىن كورىنبەيدى، تەك دىبىس ەستىلەدى - رەاكتيۆتى قوزعالتقىشتىڭ گۇرىلىن ەسكە تۇسىرەتىندەي قۋاتتى، قاتتى.

«ءبىزدىڭ كۇن جۇيەسىنىڭ سىرتىندا وتە ىستىق، مەتانعا باي عالامشارلار بار، دارۆازا كراتەرىندەگىگە ۇقساس پلانەتالار بار. دەمەك، ءبىز باسقا عالامشارداعى تىرشىلىكتى جەردەن ىزدەدىك»، - دەدى دجوردج كورونيس National Geographic-كە بەرگەن سۇحباتىندا.

الەۋمەتتىك جەلىدەگى تۋريستتەردىڭ العان اسەرلەرى

تۇركىمەنستاندىق گيد وراز سۋۆحانوۆ دارۆازانى تانىمال Instagram-لوكاتسينىڭ ءبىرى دەپ اتايدى. بۇل جەرگە ادەمى كادر ءۇشىن تۇكپىر- تۇكپىردەن ۇشاقپەن دە، ۆەلوسيپەدپەن دە كەلۋشىلەر كوپ.

«بۇل جەرگە ارينە، تۇندە كەلگەن ءجون، سەبەبى، دارۆازانىڭ سۇلۋلىعىن تەك تۇندە تاماشالاي الاسىز. تۇندە كراتەردەن شىققان وت اينالانى جارىق قىلىپ، ۇستىنەن ۇشقان قۇستار دا كورىنەدى. وت شوقتارى بيىككە كوتەرىلەدى. ونى كورۋ كەرەك. كۇندىز جاقسىلاپ ىزدەسەڭىز، ەجەلگى جانۋارلار، اممونيتتەردىڭ تاسقا اينالعان قابىرشاقتارىن تاۋىپ الۋعا بولادى»، - دەيدى گيد.

مۇنداي سۋرەتتەرگە جەلى قولدانۋشىلارى «ءاي، سەن جانىپ جاتىرسىڭ!»، «بۇل مۇمكىن ەمەس! سەن باسقا عالامشارداسىڭ با؟»، «كەلەسى جولى قولىڭا زەفير الىپ، وتقا قاقتاپ كورشى» «قانداي ادەمى!»، «وتتاعى وت! « دەگەن سياقتى ءارتۇرلى پىكىرلەر قالدىرادى.

كەيبىر تۋريستەر كولەڭكەلەرمەن تاجىريبە جاساپ، قيالعا بەرىلگەندى ۇناتادى.

بۇل جەردە سۋرەتتىڭ سيپاتتاماسىن جازىپ جاتۋدىڭ دا قاجەتى جوق. لوكاتسيا ءوزى ءۇشىن ايتىپ تۇر.

نادەجدا رىمكيەۆيچ - رەسەي تۋماسى، قازىر تۇركىمەنستاندا تۇرادى. ول دارۆازادا ناۋرىز ايىندا بولعان ەكەن، ول كراتەرگە كەلۋ ءۇشىن قولايلى ۋاقىت ناۋرىز ايى دەپ ەسەپتەيدى.

«ايتارلىقتاي جىلى بولدى جانە جورعالاۋشى جاندىكتەر بولعان جوق. شەتىندە وتقا قاراپ تۇرعاندا، كراتەردەن شىققان جىلۋ بويىڭا تاراپ، كەرەمەت ءبىر كۇي كەشەسىڭ!

دارۆازا تۇندە. فوتو نادەجدا رىمكيەۆيچ

ءبىز ول جاققا گيدپەن بىرگە باردىق. ول بىزگە شاتىردا تۇنەۋدى ۇسىندى. ءبىراق كىشكەنتاي بالالارمەن ءبىز ءبىر كۇنگە عانا قالدىق. تاڭەرتەڭ شىعىپ، جول- جونەكەي تاعى دا ەكى كراتەردى تاماشالادىق. سۋلى جانە بالشىقتى. ولار دا تابيعي گاز ىزدەۋ بارىسىندا تابىلعان ەكەن.

دارۆازا ماڭىنداعى سۋ تولى كراتەر. فوتو نادەجدا رىمكيەۆيچ

ەگەر ءبىر كۇنگە كەلسەڭىز، قاراڭعى تۇسكەنشە كۇتۋىڭىز كەرەك. دارۆازا اسىرەسە تۇندە ەرەكشە ادەمى! ناۋرىزدا ءىس جۇزىندە بىردە- ءبىر تۋريست بولعان جوق. ول جەردە كيىز ۇيدە نەمەسە شاتىردا تۇنەۋگە بولادى. ولار شاتىردى قاۋىپسىز دەپ سانايدى. قاۋىپتى جىلاندار، شاياندار مەن ورمەكشىلەر جىلۋ باستالعان كەزدە پايدا بولادى (مامىر ايىندا) . ۇلكەن كەسىرتكەلەر دە جەتكىلىكتى. مۇنداي جەرلەرگە تەزىرەك بارۋ كەرەك. جالىن باياۋ سونەدى. ورتالىق جالىننىڭ بيىكتىگى 50 جىل بۇرىنعىدان ەكى ەسە تومەن»، - دەپ ءبولىستى نادەجدا رىمكيەۆيچ.

گيد بۇل جەر تۋرالى نە دەيدى؟

دارۆازاعا تۋريستەردى اكەلىپ جۇرگەن گيد وراز سۋۆحانوۆ مۇندا تۇنەگەن ابزال دەيدى.

«تۋريستەرگە «ۋايلد- كەمپينگ« ۇسىنىلادى، ياعني شاتىردا تۇنەۋ. ءبىز ۇيىقتايتىن قاپتارمەن قامتاماسىز ەتەمىز. بىرەۋگە كيىز ۇيدە تۇنەۋ ۇسىنىلادى، ءبىراق بۇل شۇڭقىردىڭ ءدال شەتىندەگى شاتىرداعىداي قىزىق ەمەس. دارۆادادا تۇنەۋ، جولعا كەتكەن ۋاقىتپەن 24 ساعاتتى قۇرايدى. سىزگە تۇسكى 12-دە شىعۋ كەرەك، جول ءتورت ساعاتقا سوزىلادى. ول جول تالعامايتىن كولىك بولۋى كەرەك. قاراپايىم ماشينانىڭ بۇل جەرگە جەتۋى قيىن بولادى.

ءبىز تەك ءبىر ورىندى عانا كورسەتپەيمىز. ءبىز دارۆازانى باسقا دا تاريحي ورىندارمەن قاتار كورسەتەمىز. ءبىز ەربەنت اۋىلىنا اپارامىز، وندا جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءومىرىن جانە اۋىل ءومىرىنىڭ ۇلگىسىن - قويلاردى قالاي جايۋ، تاعام دايىنداۋ، سەكسەۋىلدى جيناۋدى كورسەتەمىز. سونىمەن قاتار، كۇكىرتتى سۋتەگى بار كوگىلدىر كولدى جانە بالشىق كراتەرىنە بارامىز، ول جاقىندا ازداپ جانا باستادى - مۇندا ءسىز كوپىرشىكتەردىڭ دىبىسىن ەستيسىز، تاماشا.

كەلگەننەن كەيىن ءبىز ءاردايىم تۋريستەرگە قاۋىپسىزدىك تۋرالى نۇسقاۋلار بەرەمىز. بۇل - ءبىز نازار اۋداراتىن ءبىرىنشى نارسە. اشحابادتان مۇنداي تۋردىڭ باعاسى 150 دوللاردان (64000 تەڭگە) باستالادى»، - دەيدى گيد.

قالاي جەتۋگە بولادى؟

دارۆازا كراتەرى اشحابادتان سولتۇستىككە قاراي 266 شاقىرىم جانە ەربەنت اۋىلىنان سولتۇستىككە قاراي 90 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان. دارۆازا تۇركىمەنستاننىڭ سولتۇستىك- باتىسىندا زاۋنگۋز قاراقۇم شولىندە، داشوگۇز (تاشاۋز) جانە احال ءۋالاياتتارىنىڭ شەكاراسىندا ورنالاسقان. كارتاداعى نۇكتە مىنا جەردە ورنالاسقان.