كاسپي تەڭىزى ارالدىڭ كەبىن كيە مە؟

اقتاۋ. قازاقپارات - كاسپي تەڭىزى تارتىلىپ بارادى. ەكولوگتار قارت كاسپي ارالدىڭ كۇنىن كەشە مە دەپ الاڭداپ وتىر.

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى 13 جىلدا تەڭىزدىڭ سولتۇستىك بولىگىندەگى سۋ دەڭگەيى 1,5 مەترگە تومەندەپ، جاعالاۋ 22 مىڭ شارشى مەترگە قىسقارعان. كوك ايدىننىڭ تارتىلۋىنا نە سەبەپ؟

قازاقپارات ءتىلشىسى ەكولوگ، عالىمدار مەن تۇرعىنداردىڭ پىكىرىن ءبىلدى.

سەرگەي كۋلكين اقتاۋدا تۋىپ-وسكەن. ەس بىلگەلى قولدان قايىق جاسايدى. بۇگىنگە دەيىن ول سۇيىكتى ىسىنەن قول ۇزگەن ەمەس. 40 جىل بۇرىنعى كاسپيدىڭ كورىنىسىن قازىر ساعىنىشپەن ەسكە الادى.

ونىڭ ايتۋىنشا، 1977-جىلدان باستاپ كاسپيدىڭ سۋى تولا باستاعان. سول كەزدەرى ءوزى باسقارعان ياحتا ورتالىعىنىڭ جاعالاۋىن سۋ باسىپ قالعان. سوندىقتان بەتوننان ايلاق جاساۋعا تۋرا كەلىپتى.

«بۇرىن وسى جەردە فەتيس ايلاعى بولعان. قازىر ەشتەڭە جوق، تەك تەمىرلەرىنىڭ قالدىعى كورىنىپ تۇر. سۋ تولعاندا ەسكىرىپ، قيراپ قالعان. ايلاقتىڭ ۇستىنە ارنايى اسفالت سالىپ، ادامدار كەلەتىن ەدى. ۇستىندە ءتىپتى توي دا جاسايتىن. 2000-جىلعا دەيىن سۋ دەڭگەيى كوتەرىلدى. كەيىن قايتادان تۇسە باستادى. بۇل ارنايى ماۋسىمدىق قۇبىلىس دەپ ويلايمىن. اراسىنا ۋاقىت سالىپ، سۋى بىردە تولىپ، بىردە تارتىلىپ وتىرادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ياحتا ورتالىق باسشىسى سەرگەي كۋلكين.

جاعالاۋداعى سۋ دەڭگەيىنىڭ ءتۇسىپ كەتۋى ۇلكەن كەمەلەرگە دە كەرى اسەرىن تيگىزگەن. بۇگىندە ولار ءۇشىن ايلاققا كىرۋ قيىن. تەك شوگىمى 60 سانتيمەتردەن اسپايتىن شاعىن قايىقتار عانا ايلاققا كىرە الادى.

ال ەكولوگ كيريلل وسيننىڭ مالىمەتىنشە، تەڭىز دەڭگەيى 2006-جىلى تومەندەي باستاعان. وسى كۇنگە دەيىن 1,5 مەتر ءتۇسىپ كەتكەن. بۇل بالتىق جۇيەسى بويىنشا مينۋس 28,23 مەترگە جەتىپ قالدى.

ماماندار بۇل كورسەتكىش تەڭىزدىڭ ەكوجۇيەسى ءۇشىن قاتەرلى سانالادى دەيدى. بۇل جايت كاسپي تەڭىزىنىڭ اسىرەسە، قازاقستاندىق سەكتورىنداعى جاعالاۋ بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋىنە الىپ كەلۋى مۇمكىن دەگەن بولجام بار.

«بۇعان ەدىل وزەنىنەن قۇيىلاتىن سۋدىڭ ازايۋى جانە كليماتتىڭ جىلىنۋى سەبەپ بولدى. كۇننىڭ جىلىنۋىنان قۇرعاقشىلىق جايلاپ بارادى. سوندىقتان اۋاعا بۋدىڭ كوتەرىلۋى ازايدى. ايتا كەتەيىك، كاسپيگە 140 وزەن قۇيادى، باستىسى - ەدىل مەن جايىق. قازىر وزەندەردىڭ ءوزى قۇرعاپ قالعان. ەدىل سۋى دا ازايىپ كەلەدى»، - دەيدى تاۋەلسىز ەكولوگ كيريلل وسين.

جىل وتكەن سايىن كاسپيدىڭ تابانى قۇمعا، جيەگى قايراڭعا اينالىپ بارادى. جاعالاۋى سۋالىپ، تەرەڭدەگى تاستارى شىعىپ جاتىر. عالىمدار تەڭىزدىڭ تارتىلۋ قاۋپى بار دەپ وتىر.

«سۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى، جوعارىلاۋى - تابيعي پروتسەسس. بۇعان دەيىن دە سولاي بولعان. ماسەلەن، 1930-جىلدارى اۋىتقۋدىڭ ۇلكەن كولەمى بايقالدى. 1977-جىلعا دەيىن 3 مەترگە تومەندەگەن. ال 1978-جىلدان باستاپ كوتەرىلە باستادى. وسىلايشا، 1995-جىلى تەڭىزدەگى سۋ دەڭگەيى 2,5+ مەترگە دەيىن كوتەرىلگەن. ءبىراق 2005-جىلدان باستاپ قايتادان تومەندەۋ پروتسەسى باستالدى»، - دەيدى ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ وكىلى الىشەر ءومىرزاق.

ماماندار تەز ارادا ناقتى شارالار قولعا الىنباسا، ەكولوگيالىق احۋال قيىنداي تۇسپەك دەگەندى العا تارتىپ وتىر.