اڭشىلىق - بايىرعى كاسىپ

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - اڭشىلىق- ساياتشىلىق - قازاقتىڭ بايىرعى دا قوسالقى كاسىبىنىڭ، سونداي- اق كوشپەلىلەر ءۇشىن كۇنكورىستىڭ ءارى كوڭىل كوتەرۋدىڭ ءبىر سالاسى.

اڭشىلىقتىڭ بەينەتى، ەڭبەك شىعىنى از، ءبىراق تابىسى قۇندى - باعالى اڭ تەرىسى، ەتى، قاۋىرسىنى، مامىعى - قاي- قايسىسى دا ادامداردىڭ قاجەتىنە جاراعان. ءيا، مۇنىڭ ءبارى جالپى اتا- بابامىزدىڭ كوشپەلى ءومىرىنىڭ اجىراماس بولشەگىندەي دۇنيە. الايدا كەيىنگى ۋاقىتتا اڭشىلىقتى كاسىپ قىلعانداردىڭ قاراسى ازايىپ بارادى. بۇل دا زاماننىڭ وزىعى نە توزىعى شىعار؟

بۇگىندە مىلتىق اسىنىپ، يت جۇگىرتىپ، قۇس سالاتىن اڭشىلىق پەن ساياتشىلىق كاسىپتەن گورى سپورتتىق ماعىناعا اۋىسقانداي. الەمەتتىك جەلىدەن يت جارىستىرىپ، توبەلەستىرىپ نەمەسە قىران قۇستى اڭعا سالۋدان جارىسقان جاڭالىقتار بىرەن- ساران بولسا دا ۇشىراسىپ جاتادى. ەندى ءبىرى دالا اڭىن قىزىق ءۇشىن باۋداي قىرىپ، ونىمەن بىرگە سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتادى. تابىس ءۇشىن اقبوكەندەردى اياۋسىز اتىپ جاتقاندار قانشاما؟ ءيا، بۇل بولەك اڭگىمە. ءبىزدىڭ جازباعىمىز اڭشىلىقتى اتا جولىمەن ۇستاپ كەلە جاتقان ازاماتتار تۋرالى بولماق.

قازتالوۆ وڭىرىندە اڭشىلىق تۋرالى ءسوز قوزعاساق، ءتىلىمىزدىڭ ۇشىنا شامعون، سەكسەنباي اعالارىمىزدىڭ اتى ەرىكسىز ورالادى. ولاردىڭ اڭعا شىققان كەزدەگى مەرگەندىگى مەن ءىز كەسۋ قاسيەتى تۋرالى ەل اۋزىندا ءبىراز اڭىز اڭگىمە بار. بۇگىندە شامعون اعامىز زەينەتكە شىعىپ، ورال قالاسىندا تۇرىپ جاتسا، سەكسەنباي اعامىز بىرىك اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ ورتالىعى ءاجىباي اۋىلىندا تۇرادى. قازىرگى كۇندە 60 تى القىمداعان سەكسەنباي دۇيسەنعاليەۆ بىلتىردان باستاپ «سۇلتان» شارۋا قوجالىعىن قۇرىپ، اتاكاسىپ - مال وسىرۋمەن اينالىسۋدا. سەكسەنباي اعانىڭ اكەسى مەن اناسى قالاباي كولى ماڭىندا 1971 -جىلدان باستاپ جىلقى باققان. قالاباي قىستاعى اتاقونىس ەسەبىندە. سول اتاقونىس قالابايدان جەر الىپ، ءۇي سالعان. شارۋاشىلىقتا 50-گە تارتا ءىرى قارا 15 شاقتى جىلقى بار. اللا ءساتىن سالىپ، سەكسەنباي اعامىزبەن كەزدەسىپ، اڭگىمە- دۇكەن قۇردىق. اڭگىمەمىزدىڭ توركىنى اڭشىلىق تۋرالى بولدى.

- مەنىڭ اكەم دە، ناعاشىلارىم دا اڭشى بولعان ادامدار. 3-سىنىپ وقىپ جۇرگەندە اڭ اۋلاۋعا الىپ شىعاتىن. مىلتىقتى سول كەزدە اتىپ ۇيرەندىم. سودان كەيىن اڭشىلىققا قۇمارتتىم. مەكتەپ بىتىرگەندە اڭشىلىق كۋالىگىن الدىم. كوبىنەسە ءتۇز تاعىسىن اتۋعا ماشىقتاندىم. وسى كۇنگە دەيىن سانايتىن بولسام، 219 قاسقىر اتىپپىن. العاشقى قاسقىردى دا بالا كۇنىمدە اتىپ الدىم.

مەنىڭ بالالىق شاعىم كەڭەس زامانىندا وتكەندىكتەن، ءتۇز تاعىلارى اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنا كوپ زيانىن تيگىزەتىن. ول كەزدە مال دا، قاسقىر دا كوپ ەدى. ىلكىدە اكەمىز بەن انامىز 1969-1970 -جىلدارى بەرشىمباي سورى ماڭىنداعى تۇيەقۇدىق قىستاعىندا قوي باقتى. اكە- شەشەمىز ءارتۇرلى شارۋامەن قويدى بىزگە تاستاپ كەتە بەرەتىن. ءبىر كۇنى اتا- انامىز ءبىر شارۋالارىمەن اۋدانعا كەتتى. وزىمنەن كەيىنگى جۇماق ەسىمدى ءىنىمىز ەكەۋمىز قوي باعىپ ءجۇرمىز. ءبىر كەزدە قىردىڭ قاباعىنان بەس يت ءتۇسىپ كەلە جاتىر. ءتۇسى كوك، نەمىستىڭ وۆچاركاسى سەكىلدى، بىرىنەن- ءبىرى اۋمايدى. ءىنىم يت دەپ ويلاپ: - كا، كا، - دەپ ايقايلاپ شاقىرىپ، الدارىنان جۇگىرە جونەلدى. ال مەن ول يتتەرگە ءىشىم جىلىماي، قاراپ وتىرمىن. ءبىر ۋاقىتتا قويدىڭ شەتى دۇرلىگە ءتۇسىپ، جينالىپ قالدى. الگى يتتەر قويدى قورشاي ءار جەرگە وتىرىپ الدى. شاۋىپ بارعان ءىنىم دە قاشا جونەلدى. ءيتتىڭ بىرەۋى قويعا قاراي تىكە شاپتى. مەنىڭ قولىمدا اكەمنىڭ مىلتىعى بار بولاتىن. ول كەزدە شوپاندارعا 16 كاليبرلى دارا اۋىز مىلتىق بەرەدى. يت قويعا جاقىنداي بەرگەن كەزدە مىلتىقپەن كوزدەپ تۇرىپ، شۇرىپپەنى باسىپ كەپ قالدىم. مىلتىق گۇرس ەتتى. وق تيگەن يت قىڭسىلاپ، توڭقالاڭ اسا قۇلادى.

اكەم كەلگەن سوڭ: - اكە، قويعا يت شاۋىپ، مەن اتىپ الدىم، - دەدىم. اتقان ءيتىمدى كورگەن اكەم: - بەرشىمباي سورىنداعى توقال ارالى - قاسقىرلاردىڭ مەكەنى. بۇل يت ەمەس، قاسقىر. قاسقىردىڭ قانشىعى ەكەن، - دەمەسى بار ما؟ بۇل 1970 -جىل بولاتىن. ەڭ العاشقى اتىپ العان قاسقىرىم سول ەدى.

اعامىزدىڭ ۇيىندە قاتىرىلعان ءتۇز تاعىسىنىڭ ءمۇسىنى بار. بۇل قاسقىر تۋرالى سۇراعانىمىزدا ول: - 2008 -جىلى قالاباي قىستاعىنىڭ مالشىلارىنا قاسقىرلار مازا بەرمەدى. سول قاسقىردى اۋىزدىقتاۋ ءۇشىن ءبىر كۇن ءجۇردىم. اقىرى تۇزاققا ءتۇسىردىم. اڭشىلىقتان ءبىر ەسكەرتكىش بولىپ قالسىن دەپ تەرىسىن ەش جەرگە تاپسىرماي، تورگە قويعانىم عوي، - دەدى اعامىز.

جالپى، ول كىسىنىڭ ايتۋىنان اڭعارعانىمىز، دالانىڭ جازىقسىز اڭ- قۇستارىن رەتسىز اتۋعا تىيىم سالعان دۇرىس. كوبىنە وبلىستان ارنايى كەلگەن اڭشىلار اعامىزدى جەر جاعدايىن بىلەسىڭ دەپ بىرگە الىپ شىعادى ەكەن. الايدا جەر جاعدايىن كورسەتكەن اعامىز دالا زاڭدارىنىڭ ءجون- جوباسىن دا قالالىقتارعا كورسەتىپ وتىرۋعا تىرىسادى.

اعامىزدىڭ تاعى ءبىر قاسيەتى - مەرگەندىگى. مەرگەن بولعاندا كوزدەپ ەمەس، قولمەن اتاتىن قولمەرگەن. بۇل دا ءبىر اڭشىلىقتا كەرەك ەرەكشەلىك. ءىز كەسۋدە دە سەكسەنباي اعادان اسقان شەبەر جوق. اعانىڭ اڭشىلىق تۋرالى اڭگىمەسىن ساعاتتاپ، جالىقپاي تىڭداي بەرۋگە بولادى.

تەكتى تەگىنە تارتىپ تۋادى» دەمەكشى، اعامەن اڭگىمە سوعىپ وتىرعانىمىزدا قاسىمىزعا نەمەرەسى جۇگىرىپ كەلىپ: - اتا، اسپاندا قۇستار ۇشىپ بارادى. قاز با، ۇيرەك پە؟ اتىپ الايىق، - دەپ قىران- توپان كۇلكىگە باتتىق. راسىمەن، ۇيدەن شىعىپ قاراساق، قازدار ۇشىپ بارا جاتىر ەكەن.

اڭگىمە سوڭىن اعامىز: - اڭشى تەك اڭ اتۋشى عانا ەمەس، ول جان- جانۋاردى سۋىق قولداردان قورعاۋشى دا بولۋى كەرەك، - دەپ ءتۇيدى. شىنىمەن دە دالانىڭ سۇلۋ جانە ءور جانۋارلارىن ءار كەز قورعاپ ءجۇرۋ - ءارقايسىمىزدىڭ پارىزىمىز بولسا كەرەك.

قايرات جاقىپ

Egemen.kz