ىندەتتىڭ بەتىن ۆاكسينا قايتارا ما؟
سوندىقتان جاھانعا ورتاق بۇل داعدارىسقا قاتىستى الەم ەلدەرىنىڭ ارەكەتتەرىن ءجىتى باقىلاپ كەلەمىز.
ءبىر جىلدان استام ۋاقىت الەم جۇرتىن اۋرەگە سالىپ، ءتۇرلى سالاعا وراسان زيان تيگىزگەن ىندەتپەن كۇرەستە ۆاكسيناعا ماڭىزدى ءرول بەرىلگەنى انىق. ماماندار بۇل قاۋىپ حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى ۆاكسينا سالدىرعاندا عانا جويىلادى دەگەن پىكىر بىلدىرۋدە.
ىندەتتىڭ ەمى تابىلعانىمەن، ونى دەرتكە شيپا ەتۋدىڭ ماسەلەسى شاش ەتەكتەن سەكىلدى. تيىمدىلىگىن راستاعان ۆاكسينالاردىڭ كەرى اسەرى، جەتكىزىلۋى مەن قولجەتىمدىلىگىنە قاتىستى قوسىمشا سۇراق كوپ. ەڭ الدىمەن، حالىقتى ۆاكسينا سالدىرۋدىڭ ماسەلەسى الاڭداتىپ وتىر. ەكپە الۋدان تارتىناتىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىنە كەلگەندە ەكى ۇدايلى ويدا. بۇعان ب ا ق- تا تاراعان كەيبىر شەتەلدىك ۆاكسينالاردىڭ كەرى اسەرلەرى دە سەبەپ بولىپ وتىر.
دەگەنمەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ ماماندارى تۇرعىندارعا ۆاكسينا سالىنباسا، جاھاندىق پاندەميانى وڭايلىقپەن جەڭە المايتىنىمىزدى ايتىپ كەلەدى.
ستاتيستيكاعا سەنسەك، الەم بويىنشا 152 ەلدە 815 ميلليونعا جۋىق ادامعا ۆاكسينا سالىنعان. دەسە دە، ىندەت جۇقتىرعانداردىڭ قارقىنى باسەڭدەمەي تۇر. بۇل تۋرالى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ وكىلدەرى مەن مەملەكەتتەر باسشىلارى ءجيى ايتىپ ءجۇر.
حالىقتى ۆاكسينا سالدىرۋعا ۇندەگەن حابارلارمەن قاتار، ۆاكسينادان كەيىن سىرقاتتانىپ قالعاندار تۋرالى اڭگىمەلەر دە ازايماي تۇر. بۇل ميلليونداعان ادامدا ءبىر كەزدەسەتىن سيرەك جاعداي بولعانىمەن، كوپتىڭ نازارىن بىردەن اۋدارىپ ۇلگەرۋدە. وسىعان دەيىن قاننىڭ ۇيۋىمەن ءبىر عانا - AstraZeneca اعىلشىن- شۆەد ۆاكسيناسى بايلانىستىرىلعان بولسا، جاقىندا امەريكالىق Johnson مەن Johnson ۆاكسيناسى دا تۋرا وسىنداي كۇدىككە ءىلىندى. سيرەك انىقتالعان جاعدايلاردا دارىگەرلەر قاننىڭ ءدال بۇلاي ۇيۋى وزگەشە ەكەنىن بايقاعان.
سيندروم جاستار اراسىندا ءجيى كەزدەسكەن. مۇنداي كەرى اسەرىن بايقاعان كەيبىر ەلدىڭ زەرتتەۋشىلەرى AstraZeneca ۆاكسيناسىن قولدانۋدى تولىعىمەن توقتاتقان نەمەسە جاس بويىنشا شەكتەۋ قويعان. قارسى بولعاندار اراسىندا ەۋروپا ەلدەرى بار. ال ۇلىبريتانيانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ورگاندارى 30 جاسقا تولماعاندارعا باسقا ۆاكسينا سالدىرۋعا كەڭەس بەرەدى. ا ق ش-تا دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرى جاناما اسەردى باعالاۋ جانە دارىگەرلەردىڭ ونى قالاي تانۋعا جانە ەمدەۋگە بولاتىندىعى تۋرالى حاباردارلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن J مەن J ۆاكسيناسىن قولدانۋدى توقتاتا تۇرۋدى ۇسىندى.
ۇلى بريتانيادا AstraZeneca ۆاكسيناسىنىڭ 20 م م دوزاسىن ەنگىزگەننەن كەيىن 31-ناۋرىزعا دەيىن 79 ادامنىڭ ترومبوتسيتتەر سانى تومەندەپ، قانى ۇيىعانى تىركەلگەن. ال قايتىس بولعان 19 ادامنىڭ ۇشەۋى 30 جاسقا دا تولماعان ەكەن. دەگەنمەن ماماندار بۇل ادامداردىڭ ولىمىنە قانىنىڭ ۇيۋى سەبەپ بولماۋى مۇمكىن ەكەنىن جەتكىزگەن. كەيبىر پىكىرلەر بۇل جاعدايدى تولىق زەرتتەمەي جاتىپ ۆاكسينا سالۋدى تولىعىمەن توقتاتۋعا بولمايتىنىن العا تارتادى.
ۇلى بريتانيادا جالپى 32 ميلليوننان استام ادام كەم دەگەندە ءبىر دوزا ۆاكسينا الىپ ۇلگەرگەن. بۇل - ەلدە بۇرىن- سوڭدى بولماعان ەڭ ۇلكەن ۆاكسينالاۋ باعدارلاماسىنىڭ بولىگى. تەك اعىلشىندار ءۇشىن ەمەس، بۇل بۇكىل الەمدەگى ەڭ ءىرى ۆاكسينالاۋ ناۋقانى دەۋگە بولادى.
جوعارىدا ايتقان قوس ۆاكسينانىڭ قانداي بايلانىسى بار دەگەنگە كەلسەك، ەكەۋى دە ۇقساس جولمەن جاسالعان. زەرتتەۋشىلەر تۇماۋ ۆيرۋسىنىڭ ءالسىز ءتۇرىن نەمەسە ادەنوۆيرۋس قولدانعان. كوروناۆيرۋسقا ورتاق گەنەتيكالىق ماتەريالدى ەنگىزۋ ءۇشىن وزگەرىسكە ۇشىراعان ۆيرۋس اعزاعا تۇسكەندە ىندەتتى تۋدىرا المايدى. ۇلى بريتانيانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرى ۆاكسينا سالۋدان كەيىن پايدا بولعان سيندرومدى قان سۇيىلتاتىن انتيكواگۋليانت پرەپاراتتاردىڭ ءبىرى گەپاريننىڭ كەرى اسەرىنە ۇقساس ەكەنىن بايقاعان.
ۆاكسينانىڭ بۇر پروتسەسكە قالاي اسەر ەتكەنى ءالى دە زەرتتەلىپ جاتىر. زەرتتەۋشىلەر بۇل كەرى اسەردىڭ J مەن J جانە AstraZeneca ەكپەلەرىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن ادەنوۆيرۋستىڭ نە سۋىق ۆيرۋستىڭ زيانسىز نۇسقاسىمەن بايلانىسى بار نە جوعىن قارايدى.
رەسەيلىك Sputnik V مەن قىتايلىق CanSino Biologics ۆاكسيناسى دا وسى ادەنوۆيرۋستى قولدانعان. ۇلى بريتانيا مەن ا ق ش Covid ۆاكسيناسىنىڭ كەز كەلگەن كومپونەنتىنە اللەرگياسى بار ادامدارعا ونى الماۋعا كەڭەس بەرىپ وتىر. امەريكالىق اۋرۋلاردى باقىلاۋ جانە الدىن الۋ ورتالىقتارى مەن ازىق-تۇلىك جانە ءدارى- دارمەكتەر باسقارماسى J مەن J ۆاكسيناسىن العان 6 ايەلدىڭ جاعدايىن باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرعانىن ايتىپ، ازىرگە ەكپەنى توقتاتا تۇرۋدى شەشكەن.
ال وسىعان دەيىن امەريكالىقتارعا بارلىعى 6,8 ميلليون J مەن J ۆاكسيناسىنىڭ دوزاسى سالىنىپ قويعان. FDA (ا ق ش-تىڭ ازىق-تۇلىك جانە ءدارى- دارمەكتەر باسقارماسى) بۇل قادامدى ساقتىق شارالارىن ۇستانۋ ءۇشىن ماڭىزدى دەپ مالىمدەدى. سەبەبى ۆاكسينانىڭ كەرى اسەرىنەن ءبىر ادامنىڭ قايتىس بولعانى جانە بىرەۋىنىڭ اۋىر جاعدايدا جاتقانى بەلگىلى بولعان.
جوعارىدا ايتقان 6 ناۋقاستىڭ جاسى 18-48 ارالىعىندا، بارلىعى دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىن ۆاكسينا العان سوڭ 6-13 كۇن ىشىندە بايقاعان. وسى وقيعادان دەيىن ا ق ش-تاعى بارلىق فەدەرالدى سايتتار ۆاكسينانىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى قوسىمشا زەرتتەۋلەر اياقتالعانعا دەيىن ونى قولدانۋدى توقتاتتى.
گونكونگ، گەرمانيا، نورۆەگيا سەكىلدى ەلدەردە ۆاكسينا سالدىرعان ادامداردىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى بىرنەشە وقيعا تىركەگەن. الايدا زەرتتەۋدىڭ ازدىعىنا بايلانىستى بۇل ادامداردىڭ ولىمىنە ەكپە سەبەپ بولدى دەپ ناقتى ايتۋ مۇمكىن بولماي تۇرعان كورىنەدى. اسىرەسە ەگدە جاستاعى سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامداردىڭ دەنساۋلىعى نەگە كۇرت تومەندەگەنى بەلگىسىز. بۇل الداعى ۋاقىتتا تاعى دا زەرتتەۋدى قاجەت ەتپەك. دەسە دە مەديتسيناسى ورتاشا دامىعان تابىسى تومەن ەلدەردە بۇل كورسەتكىش ءتىپتى بەلگىسىز بولۋى مۇمكىن.
ودان بولەك، جاقىندا قىتايدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى وكىلدەرىنىڭ وتاندىق ۆاكسيناعا قاتىستى پىكىرى الەمدى ەلەڭ ەتكىزدى. چەندۋ قالاسىنىڭ وڭتۇستىك-باتىسىندا وتكەن ۆاكسينالار مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ جونىندەگى ۇلتتىق كونفەرەنتسيادا قىتايدىڭ اۋرۋلاردى باقىلاۋ جانە الدىن الۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى گاو فۋ قولدانىستاعى ۆاكسينالاردىڭ قورعاۋ دەڭگەيى تومەن دەپ مالىمدەگەن. شەتەلدىك ب ا ق، اسىرەسە امەريكالىق CNN قىتاي شەنەۋنىكتەرىنىڭ ءوز ۆاكسينالارى جايلى سىن ايتۋىن وتە سيرەك قۇبىلىس دەپ باعالاپ وتىر. قىتاي ءوزىن COVID-19 ۆاكسينالارىن ازىرلەۋ مەن بۇكىل الەمگە تاراتۋدا كوشباسشى رەتىندە كورسەتىپ جۇرگەنى بەلگىلى. كورشىلەس ەلدىڭ ءونىمىن يندونەزيا، زيمبابۆە، تۇركيا جانە برازيليا سەكىلدى ەلدەر تاڭداعان- دى. ودان بولەك 60 ەلدە قولدانۋعا رۇقسات العان.
الەمدەگى بۇل جاعدايلار پاندەمياعا قارسى ۆاكسيناعا دەگەن جاپپاي تەرىس پىكىر تۋدىرۋعا ەمەس، ىندەتتى توقتاتۋدا ەكپە العىسى كەلەتىن حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىنەن حاباردار بولۋىنا، زەرتتەۋ جۇمىستارىن ءجىتى باقىلاپ وتىرۋىنا سەپ بولسا دەيمىز.