ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى بەنزين باعاسىنا قاتىستى دەپۋتاتتار ساۋالىنا جاۋاپ بەردى
قازاقستاندا ىشكى نارىقتاعى بەنزيننىڭ بولشەك ساۋدا باعاسىن نارىق رەتتەيدى. دەپۋتاتتاردىڭ ساۋالىنا ق ر ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى وسىلاي جاۋاپ بەردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.
«بۇگىنگى كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مۇناي ونىمدەرىنىڭ ىشكى نارىعىندا ج ق س- تا بەنزيندەردىڭ بولشەك ساۋدا باعاسىنىڭ ءوسۋى بايقالادى. بۇل رەتتە مۇناي ونىمدەرىنە باعانى مەملەكەت ەمەس (بەنزينگە 2015-جىلدان باستاپ، ديزەلگە 2016-جىلدان باستاپ) نارىق رەتتەيتىنىن اتاپ وتەمىز. مۇناي ونىمدەرىنىڭ نارىعى وتە قۇبىلمالى، قازاقستاننىڭ ىشكى نارىعىندا دا، كورشىلەس ەلدەردە دە سالىق سالۋ، باعا بەلگىلەۋ جۇيەسى جانە ججم- مەن قامتاماسىز ەتىلۋى (باقىلانبايتىن اعىن) ، سۇرانىستىڭ ماۋسىمدىلىعى، م ءو ز- دەگى تەحنولوگيالىق ىركىلىستەر نەمەسە كۇردەلى جوندەۋلەر تۋرالى اقپارات سياقتى كوپتەگەن فاكتورلاردىڭ اسەرىنە بايلانىستى»، دەلىنگەن جاۋاپتا.
ۆەدومستۆونىڭ مالىمدەۋىنشە، جوعارىدا اتالعان جاعدايلار مۇناي ونىمدەرىنە باعا «تەپە-تەڭدىگىن» ۇنەمى ىزدەۋدى تالاپ ەتەدى. ىشكى نارىقتا باعا تومەن بولعان جاعدايدا وتاندىق ءونىمنىڭ كورشى نارىقتارعا اۋىسۋىنا بايلانىستى تاپشىلىق قاۋپى تۋىندايدى، ال جوعارى باعالار بولعان جاعدايدا يمپورتتىق بەنزيننىڭ ءپروفيتسيتى جانە سونىڭ سالدارىنان ق ر م ءو ز- دە قايتا وڭدەۋ كولەمىنىڭ كەيىننەن تومەندەۋىمەن قازاقستاندىق قويمالاردىڭ وتاندىق وتىنمەن تولىپ كەتۋى مۇمكىن.
«اتاپ ايتقاندا، سوڭعى اپتالاردا شەكارالاس ايماقتاردا بەنزيندى بولشەك ساۋدادا ساتۋدىڭ ايتارلىقتاي ءوسۋى بايقالادى. ج ج م- عا تومەن باعا ءدالىزىن جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار وڭدەلەتىن شيكىزاتقا نەعۇرلىم تومەن باعا بەرۋ ارقىلى ءاردايىم سۋبسيديالاعان. مۇنايدىڭ ەكسپورتتىق باعاسىنىڭ ايىرماشىلىعى 1 توننا ءۇشىن $50 شاماسىندا بولدى، قازىر ول مۇناي جەتكىزۋ باعىتىنا بايلانىستى 1 توننا مۇناي ءۇشىن $80-130 دەيىن ءوستى. بۇگىنگى كۇنى ءا م و ز- گە وڭدەۋگە جەتكىزىلەتىن مۇناي باعاسى تونناسىنا 20-45 مىڭ تەڭگە دەڭگەيىندە اۋىتقيدى، بۇل قايتا ەسەپتەگەندە باررەلىنە $6,5-15,2 قۇرايدى. بۇل رەتتە مۇنايدىڭ نارىقتىق باعالارى بۇگىندە باررەلىنە $60 استى. قازىرگى ۋاقىتتا جەكەلەگەن وڭىرلەر بويىنشا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار وندىرىلەتىن شيكىزاتتىڭ شامامەن %75-80 ىشكى نارىققا جەتكىزەدى، بۇل رەتتە كەلىسىمشارتتىق مىندەتتەمەلەر ايتارلىقتاي از»، دەلىنگەن جاۋاپتا.
مينيسترلىكتىڭ تۇسىندىرۋىنشە، تاجىريبە كورسەتكەندەي باعالاردى مەملەكەتتىك رەتتەۋ سىرتقى فاكتورلارعا جەدەل دەن قويۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى - مەملەكەتتىك ورگاندار وبەكتيۆتى جاعدايلارعا قاراماستان باعالاردى قايتا قاراۋعا قۇلىقسىز. سونىمەن قاتار، ءار ناقتى جانارماي بەكەتتەرىنىڭ بارلىق ناقتى جاعدايىن ەسكەرۋ مۇمكىن ەمەس، ولاردىڭ اراسىنداعى دۇرىس باسەكەلەستىك جاعدايى جوعالادى.
«تيىسىنشە، مەملەكەتتىك رەتتەۋدى ەنگىزۋ كەزىندە وبەكتيۆتى جاعدايدان الشاق بولۋى مۇمكىن تومەن باعالاردى بەلگىلەۋدى كۇتۋ كەرەك. قىسقا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا بۇل جەتكىزۋ تىزبەگىندەگى جەرگىلىكتى دە، اۋقىمدى دا ىركىلىستەرگە، مۇناي ونىمدەرىن جەتكىزۋدەگى ىركىلىستەرگە اكەلۋى مۇمكىن. ۇزاق مەرزىمدى وسىنداي جاعداي ىشكى نارىققا مۇنايدى جەتكىزۋ كولەمىنىڭ ىلەسپە ۇلعايۋى كەزىندە مۇناي وتكىزۋدەن تۇسەتىن تابىستان ايىرىلۋدىڭ تەرىس سالدارى بولۋى مۇمكىن - سالانىڭ ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىعىنىڭ تومەندەۋى جانە جۇمىس ىستەپ تۇرعان كەن ورىندارىنىڭ سارقىلۋىنا قاراي تيىسىنشە مۇناي ءوندىرۋ، مۇناي ەكسپورتى مەن مۇناي سەرۆيستىك جۇمىستار كولەمىنىڭ تومەندەۋى»، دەلىنگەن حابارلامادا.
مينيسترلىك وعان مىناداي مىسال كەلتىردى. ەگەر ديناميكادا قارايتىن بولساق، باعانىڭ ۇقساس دەڭگەيى قازاقستاندا ءۇش جىل بۇرىن 2018-جىلعى ناۋرىزدا قالىپتاستى. ول كەزدە ول ليترىنە 155 تەن 172 تەڭگەگە دەيىنگى باعا دياپازونىندا ورتا ەسەپپەن ليترىنە 162,6 تەڭگەنى قۇرادى.
«باعالاردى رەتتەۋ جانە «ارزانداتىلعان» مۇناي ونىمدەرىن تاراتۋ بويىنشا جۇيەنى قۇرۋ ءتيىمسىز جانە شىعىنى كوپ شارا دەپ سانايمىز:
1) تومەن باعانىڭ پايداسىن مۇقتاج ازاماتتار عانا ەمەس، شەكارالاس جاتقان كورشى ەلدەردىڭ تۇرعىندارى دا پايدالانۋى مۇمكىن؛
2) ءار ءتۇرلى ادىستەردى قولدانۋ ارقىلى مۇناي ونىمدەرىن ەكسپورتقا «كولەڭكەلى» تۇرمەن شىعارۋعا جول بەرىلەدى؛
3) مۇناي-گاز ءوندىرۋ سالاسىن تۇراقتى دامىتۋعا كەدەرگى بولاتىن تاۋەكەلدەر تۋىندايدى»، دەلىنگەن حابارلامادا.
قولدانىستاعى مەملەكەتتىڭ تابىس الۋ جانە حالىقتىڭ الەۋمەتتىك-وسال توپتارىن قورعاۋ جۇيەلەرىن ەسەپكە العاندا، ونىڭ ىشىندە ج ج م ساتۋ سەكتورىندا نارىقتىق قارىم-قاتىناستى قۇرۋدا باسقا بالاما ءتۇرى جوق دەپ پايىمدايمىز، دەدى ۆەدومستۆو وكىلدەرى.
«ياعني، سالاعا نارىقتىق مەحانيزمدەر ارقىلى ينۆەستيتسيا تارتۋدى، مۇناي وندىرۋشىلەردىڭ تابىسىن ارتتىرۋ، حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ، قورىتا كەلگەندە بيۋدجەتكە سالىقتىق ءتۇسىمدى قامتاماسىز ەتۋ. سالىقتىق تۇسىمدەر ارقاسىندا ادرەستىك الەۋمەتتىك كومەك بويىنشا شىعىنداردى ءوسىرۋ. ارينە، نارىقتاعى باعانى قالىپتاستىرۋدا ترانسپارەنتتى جاعدايدى جاقسارتۋ بويىنشا جۇمىستاردى جالعاساتىرۋ قاجەت»، دەلىنگەن جاۋاپتا.
ۆەدومستۆو ءبىرقاتار فاكتوردى ەسكەرە وتىرىپ نارىقتاعى باعانىڭ تۇراقتانۋى مۇمكىن دەگەن بولجام جاسادى.
«وتىن نارىعىنىڭ جوعارى قۇبىلمالىلىعى، ونىڭ سەزىمتالدىعى تۋرالى ماسەلەگە قايتا ورالا وتىرىپ، اتىراۋ م ءو ز- ىندە اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارى جانە شىمكەنت م ءو ز- ءىن جوندەۋگە كۇتىلەتىن جوسپارلى توقتاۋ تۋرالى اقپارات مۇناي ونىمدەرىنىڭ قۇنىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن. مۇناي ونىمدەرىنىڭ ىشكى نارىعىن تۇراقتاندىرۋدىڭ قۇرالى رەتىندە ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرەتى زاڭ اياسىندا مۇناي ونىمدەرىنىڭ رەسمي ەكسپورتقا شىعاتىن كولەمىن رەتتەۋ قاراستىرىلعان. وسى مەحانيزم شەڭبەرىندە 2021-جىلدان باستاپ مينيسترلىك ەكسپورتقا جونەلتۋدى الىپ تاستالدى. جالپى ەلدەگى اي-92 بەنزينىنىڭ اعىمداعى قورى جايلى دەڭگەيدە - قابىلدانعان شارالار ارقاسىندا جىلدىڭ باسىمەن سالىستىرعاندا قور ءىس جۇزىندە 60 مىڭ تونناعا ءوستى، ياعني 270 مىڭ تونناعا جەتتى. جوعارىدا اتالعانداردى ەسكەرە وتىرىپ، نارىقتاعى باعانىڭ تۇراقتانۋى كۇتىلۋدە»، دەلىنگەن جاۋاپتا.