ەكى الپاۋىتتىڭ ايقاسى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ⅩⅩ عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ك س ر و مەن ا ق ش بوكسشىلارى اراسىندا ماتچتىق كەزدەسۋلەر ۇزدىكسىز ءوتىپ تۇرعانىن كوزى قاراقتى كورەرمەندەر ۇمىتا قويعان جوق.

ناقتى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، 1969-1990 -جىلدار ارالىعىندا وسىنداي جارىستىڭ جالاۋى 57 مارتە جەلبىرەگەن ەكەن. ونىڭ اراسىندا رەسمي دە، بەيرەسمي دە باسەكەلەر بار. جارىس بىردە امەريكادا وتسە، ەندى بىردە كەڭەس وداعى اۋماعىنداعى ءبىرقاتار قالادا ۇيىمداستىرىلدى. ايتۋلى ماتچتىق كەزدەسۋگە دەگەن جانكۇيەرلەردىڭ قىزىعۋشىلىعى وتە جوعارى بولدى.

ارينە، وعان ەش تاڭدانۋعا بولمايدى. ويتكەنى بۇل ەكى الپاۋىتتىڭ اراسىنداعى «قىرعي- قاباق سوعىستىڭ» قاتتى ۋشىعىپ تۇرعان كەزى ەدى. ءبىرى - كاپيتاليستىك، ەكىنشىسى - سوتسياليستىك باعىتتاعى مەملەكەت. ءارقايسىسى ءار سالادا ءوزىنىڭ مىقتىلىعىن دالەلدەۋگە تىرىستى. بۇل ەكونوميكا مەن تەحنيكا، عىلىم مەن ءبىلىمدى ايتپاعاندا، ءتىپتى ونەر مەن سپورتتا دا ايقىن كورىنىس بەردى. عارىشقا ۇشىپ، قارۋ-جاراق جاساپ تا جارىستى. ءبىر سوزبەن ايتساق، بارلىق سالادا ىمىراسىز باسەكەلەستىك ورىن الدى. سول سەبەپتى دە بوكستان ا ق ش پەن ك س ر و قۇراما كوماندالارى اراسىنداعى ماتچتىق كەزدەسۋگە دە ايرىقشا ساياسي ءمان بەرىلدى.

ەكى الپاۋىتتىڭ اراسىنداعى تۇڭعىش ماتچتىق كەزدەسۋ 1969 -جىلدىڭ 27-قازانىندا ا ق ش- تىڭ لاس- ۆەگاس قالاسىندا ۇيىمداستىرىلدى. بۇل جارىستىڭ شىمىلدىعىن 48 كيلو سالماقتاعى قازاق جىگىتى جاندوس كوكىموۆ پەن ۆيليام حوتتورن اشتى. باسەكە قانداسىمىزدىڭ باسىمدىعىمەن وتكەنىمەن، جەڭىس امەريكالىق بوكسشىعا بەرىلدى. وسى ورايدا، جەكپە- جەكتەرگە قازىلىق قاپتالداعى ءۇش تورەشىنىڭ ەكەۋى ا ق ش، تەك بىرەۋى ك س ر و-نىڭ وكىلى بولعانىن ايتا كەتكەن ابزال. ياعني جەكپە-جەك بارىسىندا قارسىلاسىڭدى ۇرىپ جىقپاساڭ، وندا سىرتتان كەلگەن ورەننىڭ جەڭىمپاز دەپ تانىلۋى نەعايبىل. جاندوس ءدال سونداي جاعدايعا دۋشار بولدى.

لاس-ۆەگاستاعى جارىستا قازاقستاننىڭ تاعى ءبىر بوكسشىسى ونەر كورسەتتى. ول - ءابدىراشيت ءابدىراحمانوۆ. 67 كيلو سالماق دارەجەسىندە كۇش سىناسقان جەرلەسىمىز ارماندو مۋنيتسكە ەسە جىبەردى. العاشقى راۋندتى وتە جاقسى وتكىزگەن ءابدىراشيت باسەكە بەل ورتادان اۋعاندا قارسىلاسىنا تىزگىندى بەرىپ قويىپ، قولدا تۇرعان جەڭىستەن ايىرىلدى.

قازىلار قانشا جەردەن قىسپاققا السا دا ك س ر و مەن ا ق ش قۇرامالارى اراسىنداعى تۇڭعىش ماتچتىق كەزدەسۋ العاشقىلارىنىڭ پايداسىنا شەشىلدى. ەسەپ - 6:5. كەڭەس وداعى قۇراماسى ساپىندا ۆيكتور زاپوروجەتس (51 كيلو)، الەكساندر مەلنيكوۆ (54 كيلو)، ۆالەريان سوكولوۆ (57 كيلو)، ۆالەري فرولوۆ (63,5 كيلو)، ۆالەري ترەگۋبوۆ (71 كيلو) جانە ۆلاديمير بابارىكا (81 كيلو) جەڭىسكە جەتتى.

ارادا ءۇش كۇن وتكەن سوڭ كەلەسى باسەكە مونرەالدا جالعاستى. جارنامالاردا قارسىلاسىمىز كانادا قۇراماسى دەپ جازىلعانىمەن، سول كوماندانىڭ تەڭ جارتىسى ا ق ش بوكسشىلارىنان جاساقتالدى. بۇل جولى دا كەڭەس وداعىنىڭ ورەندەرى دەس بەرمەدى. جاندوس كوكىموۆ كلاۋديو ريۆەرانى قۋىپ ءجۇرىپ ساباسا، ءابدىراشيت ءابدىراحمانوۆ پاريد بالداسساردى ەكى رەت نوكداۋنعا جىبەرگەننەن سوڭ باسەكە توقتاتىلدى. قالعان جىگىتتەرىمىز دە نامىستى قولدان بەرمەدى. ەسەپ - 10:1.

1970 -جىلدىڭ اقپان ايىندا امەريكالىقتار ك س ر و- عا كەلىپ، وڭباي تاياق جەپ قايتتى. ماسكەۋدە وتكەن كەزدەسۋدە 9:2 ەسەبى تىركەلسە، مينسكىدە دە قوناقتار جارىتىپ قارسىلىق كورسەتە المادى - 8:3. بۇل جارىستا ەكى قانداسىمىز كۇش سىناستى. اتاپ ايتساق، جاندوس كوكىموۆ ۆيليام حوتتورندى باس كوتەرتپەي تومپەشتەپ، لاس- ۆەگاستا جىبەرگەن ەسەسىن تولىعىمەن قايتارسا، مارات جاقسىبايەۆ (51 كيلو) ەدۆارد سانتياگونى سان سوقتىردى.

اتالعان مەملەكەتتىڭ بوكسشىلارى اراسىنداعى ماتچتىق كەزدەسۋلەر ودان كەيىنگى جىلدارى دا ءوز جالعاسىن تاپتى. سان ميلليون كورەرمەن قىزىعا تاماشالاعان باسەكەلەردىڭ ەكەۋى الماتىدا ۇيىمداستىرىلدى. 1974 -جىلدىڭ 21 مامىرىندا قازاقستاننىڭ بوكسشىلارى ا ق ش- تىڭ ۇلتتىق قۇراماسىن 5:3 ەسەبىمەن ۇتتى. جەرلەستەرىمىزدىڭ اراسىندا ۆاسيلي پلاكۋشي (48 كيلو)، ەدۋارد دۋبوۆسكي (54 كيلو)، ۆيكتور كۋرىشكو (71 كيلو)، ۆالەري سوكولوۆ (81 كيلو) جانە ۆيكتور گرەبەنيۋك (+81 كيلو) جەڭىس تويىن تويلادى.

سول جارىستا ايگىلى ۆالەري راچكوۆتىڭ دا ونەر كورسەتكەنىن ايتا كەتۋگە ءتيىسپىز. الماتىلىق ورەن ارروۋ پرايورعا ەسە جىبەردى. الايدا ول كەزدە ۆالەرا نەبارى 18 جاستاعى بوزبالا ەدى. ۋاقىت وزا ول الەم چەمپيونى، ك س ر و بىرىنشىلىگىنىڭ ءۇش دۇركىن جەڭىمپازى اتانىپ، باسقا دا كوپتەگەن اسا ءىرى حالىقارالىق جارىستا جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلگەنىن جانكۇيەرلەر جاقسى بىلەدى.

1990 -جىلدىڭ 2-مامىرىندا ك س ر و مەن ا ق ش- تىڭ گۇرزى جۇدىرىقتى جىگىتتەرى قايتا الاتاۋ باۋرايىندا باس قوستى. بۇل ەكى الپاۋىتتىڭ اراسىنداعى سوڭعى كەزدەسۋ ەدى. الماتىنىڭ قاق ورتاسىندا ورنالاسقان قازىرگى بالۋان شولاق اتىنداعى سپورت سارايىندا وتكەن جارىستا 6:4 ەسەبىمەن رينگ قوجايىندارى باسىمدىق تانىتتى. تارقاتىپ ايتساق، سەيىلبەك بالتابايەۆ (48 كيلو) برەدلي مارتينەستى، ەسبولات نۇرمانوۆ (51 كيلو) رونالد دانلەپتى، يگور يارمەنكو (67 كيلو) پاتريك بەردتى، دميتري كورسۋن (71 كيلو) كريس بەردتى، اندرەي كۋرنياۆكا (81 كيلو) تەرري ماكگرۋمدى جانە يگور شيشكين (91 كيلو) حاۆەر الۆارەستى ۇتتى. ال البەرت پاكەيەۆ (54 كيلو)، ۆالەنتين يۋنۋسوۆ (57 كيلو)، باقتىجان امانبايەۆ (60 كيلو) جانە الەكساندر بانين (63,5 كيلو) ءوز قارسىلاستارىنا جول بەردى.

جالپى، ك س ر و مەن ا ق ش قۇراما كوماندالارى اراسىندا ۇيىمداستىرىلعان 57 ماتچتىق كەزدەسۋدە امەريكالىقتاردىڭ نەبارى جەتى رەت قانا اسىعى الشىسىنان تۇسكەن ەكەن. ال كەڭەس وداعى بىلعارى قولعاپ شەبەرلەرىنىڭ 45 مارتە مەرەيلەرى ۇستەم بولدى. تاعى بەس باسەكەدە تەڭ ەسەپ تىركەلدى. ياعني ك س ر و قۇراماسى سپورتتىڭ بۇل تۇرىندە ءوزىنىڭ مىقتىلىعىن مويىنداتتى.

ءسوز ورايى كەلگەندە، ءار جىلدارى وسى جارىستاردا جوعارىدا اتالعان قازاقستاندىق بوكسشىلاردان بولەك، اناتولي توروپوۆ، باقتاي ساپەيەۆ، ۆاسيلي پلاكۋشي، ۆالەري راچكوۆ، بەرىكباي نۇرماحانبەتوۆ، سەرىك قوناقبايەۆ جانە تاعى باسقا جەرلەستەرىمىزدىڭ جاسىنداي جارقىلداعانىن ايتا كەتكەن ابزال. ولاردىڭ ءارقايسىسى ءوز قارسىلاستارىن قاپى قالدىرىپ، ك س ر و قۇراماسىنىڭ جەڭىسكە جەتۋىنە سۇبەلى ۇلەس قوستى.

عالىم سۇلەيمەن

egemen.kz