شۆەيتسارياداعى قازاقتار بۇرىن كەلگەندەر نەمەسە كەيىن كەلگەندەر دەپ بولىنبەيدى - رۋسلان توقبولات
قازاقپارات ءتىلشىسى ەۋروپا تورىندەگى قازاقتاردىڭ باسىن قوسىپ جۇرگەن BIRLIK قازاق- شۆەيتسار قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلدەرىمەن سۇحباتتاستى. وقىرمان نازارىنا سونى ىقشامداپ بەرىپ وتىرمىز.
قازاقپارات: ۇلىس وڭ بولسىن! اۋەلى اماندىق سۇراسىپ الايىق. بۇكىل الەمنىڭ ۇرەيىن العان COVID-19 ينفەكتسياسىنىڭ جاپپاي تارالا باستاعانىنا ءبىر جىل بولىپتى. وسى ءبىر جىلدى شۆەيتسارياداعى قانداستارىمىز قالاي وتكەردى؟ ءدال وسى ەلدەگى قازاقتاردىڭ ىندەتكە شالدىعۋ كورسەتكىشى تۋرالى ستاتيستيكا بار ما؟
نۇرگۇل جاقىپباي، BIRLIK قازاق- شۆەيتسار قاۋىمداستىعىنىڭ تەڭ ءتورايىمى:
راحمەت، ايتقانىڭىز كەلسىن! قازىرگى جاعداي بويىنشا شۆەيتساريادا 590 مىڭنان استام ادام COVID ينفەكتسياسىن جۇقتىرىپ، 10 مىڭنان استام ادام كوز جۇمعان. 535 مىڭداي ادام جازىلىپ شىققان. 5,6 ميلليوننان استام ادام تەستەن ءوتتى. جالپى ەلدەگى ءاربىر ميلليون تۇرعىننىڭ 644 مىڭنان استامى تەستپەن قامتىلعان. شۆەيتساريا اۋماعىندا تۇرىپ جاتقان قازاقتار تۋرالى ايتاتىن بولساق، ولاردىڭ سىرقاتى تۋرالى دەرەك قولىمىزدا جوق. بارلىق شۆەيتساريا ازاماتتارى سياقتى ءبىز دە ساقتىق شارالارىن مەيلىنشە ساقتاپ ءجۇرمىز. تولىق جانە ءىشىنارا لوكداۋندار كەزىندە ۇيدە وتىردىق. بۋندەسرات (جەرگىلىكتى ۇكىمەت) قابىلداعان ەرەجەلەرگە باعىنىپ وتىرمىز.
قازاقپارات: جاز ورتاسىنا قاراي قازاقستاندا ەپيدەميولوگيالىق جاعداي ۋشىعىپ، سىرتتا جۇرگەن وتانداستارىمىز، الەمنىڭ ءار قيىرىنداعى قانداستارىمىز قولىندا بارىمەن ءبولىسىپ جاتتى. شۆەيتساريا قازاقتارىنىڭ بەلسەندى كومەگىن سولاردىڭ ىشىندە ەرەكشە اتاۋعا بولادى. سول ءۇشىن وتانداستارىمىزدىڭ اتىنان العىس ايتۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر. العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ مۇنداعى ەلگە كومەك قولىن سوزعاندارىڭىزعا قاراپ، قاۋىمداستىقتارىڭىز شۆەيتساريالىق ساعات سياقتى مۇلتىكسىز جۇمىس ىستەيدى- اۋ دەپ ويلادىق. وسى ىستە بەلسەندى بولعان، ءىرى كولەمدە ۇلەس قوسقان قانداستارىمىزدى اتاي الاسىزدار ما؟
نۇرگۇل جاقىپباي: پاندەميا پروبلەمالارى مەن قازاقستانداعى احۋالعا بەيجاي قاراماعان ادامداردىڭ بارشاسىنا العىس بىلدىرگىمىز كەلەدى. قازاقستاندا پاندەميانىڭ العاشقى تولقىنى اۋىر ءوتتى. سول كەزدە كومەك قولىن سوزعاندار اراسىندا شۆەيتساريا ازاماتتارى دا، ءوزىمىزدىڭ وتانداستار دا بولدى. ءبىز جەكە قورعانىس قۇرالدارىن ساتىپ الۋعا جانە قازاقستانداعى جاس ماماندارعا ستيپەنديا تاعايىنداپ، سوعان اقشا جينادىق. كومەكتىڭ العاشقى لەگى تۇركياداعى وتانداستارىمىزبەن بىرگە ۇيىمداستىرىلدى. ول كەزدە وكپەنى جاساندى جولمەن دەمالتاتىن اپپاراتتار جىبەردىك. ناقتى ايتساق، شۆەيتساريادان بۇل ىسكە سەرىك تۇرسىن مەن ساۋلە حوفەر ۇلكەن ۇلەس قوستى. ال «بىرلىك» قاۋىمداستىعىنىڭ اتىنان رۋسلان توقبولات، ساۋلە حوفەر، سەرىك تۇرسىن، نۇرگۇل جاقىپباي بىرلەسىپ اقشا جيناپ، كومەكتىڭ ءتۇرلى جولدارىن ىزدەپ تاپتى. الىبەك باقايەۆ باسقاراتىن وسىنداعى ەلشىلىكتىڭ دە جۇمىسىن، سونداعى مامان گۇلسانانىڭ دا ەڭبەگىن اتاپ وتكەن ءجون. قولىمىزدان كەلگەن كومەكتى جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ كورسەتتىك. سول كەزدە بىزگە قارجىلاي دا، مورالدىك تۇرعىدا دا كومەك كورسەتكەندەرگە العىسىمىز شەكسىز.
قازاقپارات: قازىر شۆەيتسارياداعى قازاقتار دەسە، ويىمىزعا بىردەن سەرىك تۇرسىن اعامىز كەلەدى. دەمەك ەۋروپانىڭ تورىندە كەزىندە گيمالاي اسىپ، كاسپيدى كەسىپ وتكەندەردىڭ ۇرپاقتارىنان بولەك تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن دە قونىس اۋدارعاندار كوپ بولىپ وتىر عوي. تۇركيادان بارعان بايىرعى قازاقتار مەن كەيىن بارعان قازاقتاردىڭ قارىم- قاتىناسى قانداي؟
رۋسلان توقبولات، BIRLIK قازاق- شۆەيتسار قاۋىمداستىعىنىڭ تەڭ ءتوراعاسى: قيىن كەزەڭدەردە تۇركيادان پانا تاۋىپ، كەيىن شۆەيتسارياعا قونىس اۋدارعان قانداستارىمىز بار. ءبىراق ولاردىڭ سانى ونداي كوپ ەمەس. سادەت دەگەن مۋزىكامەن اينالىساتىن جەرلەسىمىز بار. ءتۇپ- تامىرى تۇركيادان تارايتىن اتاقان دەگەن باۋىرىمىز بار. ورتالىق ازياعا تۋريستەر تارتىپ ءجۇر. نەگىزى شۆەيتسارياداعى قازاق دياسپوراسىنىڭ كوپشىلىگى، شامامەن 95 پايىزى قازاقستاننان بەرتىن بارعان جەرلەستەر. ولاردىڭ كوبى جۇمىس بابىمەن، تۇرمىستىق جاعدايىمەن، ءبىلىم ىزدەپ كەلگەندەر. ءبىراق ءبىز بۇرىن كەلگەندەر نەمەسە كەيىن كەلگەندەر دەپ بولىنبەيمىز. بارلىق جەرلەستەر مەن قانداستاردىڭ باسىن قوسۋعا تىرىسامىز، سولارمەن بىرگە قىزمەت اتقارىپ، دوستىقتا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز.
قازاقپارات: قازاقستاندا كوروناۆيرۋسپەن جانىن سالىپ كۇرەسكەن ازاماتتارعا سىياقى تاعايىنداپ، كونكۋرس جاريالاعاندارىڭىز ەسىمىزدە. سونىڭ ناتيجەسى قالاي بولدى؟
رۋسلان توقبولات: ءبىز تاعايىنداعان ستيپەندياعا 150 دەن استام ۇمىتكەر قۇجات تاپسىردى. سونىڭ 50 ءى ستيپەنديا يەگەرى اتاندى. ولارعا اقشالاي سىياقىدان بولەك، ارنايى سەرتيفيكاتتار تابىستادىق. شۆەيتسارياداعى دارىگەرلەرمەن ءبىلىم الماسۋ ءوتتى. بىرنەشە سەمينار وتكىزىپ، ەلدىڭ ءار تۇكپىرىنەن تاڭداپ الىنعان ستيپەنديانتتاردى ءبىر- بىرىمەن تانىستىردىق. ءوزىمىز دە كەرەمەت اسەر الدىق. ويتكەنى جاس مەديتسينا ماماندارى، ستۋدەنتتەر، ينتەرندەر، رەزيدەنتتەر، ەرىكتىلەر وزدەرى وسى ءبىر كۇردەلى كەزدە باستارىنان وتكەن جاعدايلاردى باياندادى. كەزدەسۋلەر كەزىندە قازىرگى زاماننىڭ باتىرلارىن، بەتكە ۇستار ماماندارىن تانىدىق دەي الامىن. سوعان وتە قۋانىشتىمىز. جوبانى وسىلاي قورىتىندىلادىق. ءبىراق ءالى كۇنگە دەيىن ستيپەنديانتتار حابارلاسىپ، جاقسى لەبىزدەرىن جىبەرىپ جاتادى.
قازاقپارات: قازىر شۆەيتساريادا قانشا قازاق تۇرادى؟
نۇرگۇل جاقىپباي: كونسۋلدىقتىڭ ەسەبىندە 200 دەن استام قازاق رەسمي تىركەلگەن. ال ءبىزدىڭ ەسەبىمىز بويىنشا، 300 دەن استام قازاق بار بولۋى كەرەك. بۇلاردىڭ ءبارى جۇمىس بابىمەن نەمەسە وقۋعا كەلگەن وتانداستارىمىز.
قازاقپارات: ناۋرىزدى قالاي تويلادىڭىزدار؟ كارانتين، شەكتەۋلەر كەدەرگى كەلتىرىپ جاتقان جوق پا؟
ساۋلە حوفەر، BIRLIK قازاق- شۆەيتسار قاۋىمداستىعىنىڭ تەڭ ءتورايىمى: وكىنىشكە قاراي، بيىل كوروناۆيرۋستىڭ كەسىرىنەن ناۋرىزدا شۆەيتسارياداعى بارلىق قازاقتاردىڭ باسىن قوسىپ، دۋمان وتكىزۋ مۇمكىن بولعان جوق. شاراعا قاتىساتىن ادامنىڭ سانى بويىنشا قاتاڭ شەكتەۋ بار. ءبىراق ءبىز سەمەيدەگى ۋنيۆەرسيتەتپەن بىرلەسىپ بالالارعا ناۋرىز تۋرالى ونلاين ساباق وتكىزدىك. وسىنداعى قازاق دياسپوراسىنىڭ كومەگىمەن بىرنەشە تىلدە قۇتتىقتاۋ ۇيىمداستىرىپ، جولدادىق. ازىرگە مۇندا دا داستارحان باسىنداعى ءان- كۇيگە تولى دۋمان وتكىزۋگە بولمايدى. جاعدايدىڭ جاقسارعانىن كۇتۋ كەرەك.
قازاقپارات: اقپاراتتىق تەحنولوگيالار داۋىرىندە قاشىقتىق، شەكارا دەگەن ۇعىمدار شارتتى تۇسىنىككە اينالىپ بارا جاتىر عوي. ءتىپتى ۆيرتۋالدى تۋريزم دەگەن سەرۆيس دامىپ كەلەدى. سونىڭ ءبارى وتانعا دەگەن ساعىنىشتى ءسال دە بولسا باسا الا ما ەكەن؟
ساۋلە حوفەر: قازىرگى كەزەڭنىڭ تالابى سولاي بولىپ تۇر. ۇيرەنشىكتى دۇنيەنىڭ كوبى ءقازىر قولجەتىمسىز بولىپ قالدى. شەكارالار اشىق كەزدە تۋىستارىمىزدى ساعىنساق، قازاقستانعا جەتىپ باراتىنبىز. سوعان ۇيرەنىپ قالىپپىز. ال ءقازىر سونىڭ بارىنە جول جابىق. بۇكىل الەم قاماۋدا وتىرعانداي. ايتەۋىر بەينەبايلانىس بار. سونىڭ ارقاسىندا تۋىستارىمىزبەن عانا ەمەس، سەمەيدەگى ۇستازدارمەن دە ارالاسىپ تۇرامىز.
قازاقپارات: تاۋلى تابيعاتىمىزعا تامسانعاندا ەكىنشى شۆەيتسارياعا تەڭەپ، ماقتانىپ جاتامىز. سىزدەر دە تالاي ەستىگەن شىعارسىزدار. سونداعى رەاكسيالارىڭىز قانداي؟ جالپى شۆەيتساريا مەن قازاقستاننىڭ قانداي ۇقساستىقتارى بار؟ مەنتاليتەت پەن مادەني ۇستانىمدار، قۇندىلىقتار تۇرعىسىنداعى باستى ايىرماشىلىقتار قانداي؟
ساۋلە حوفەر: قازاقستاننىڭ كەيبىر جەرىنىڭ تابيعاتى شىنىمەن دە شۆەيتسارياعا ۇقسايدى. ءبىراق شۆەيتساريالىقتار ءتىپتى ىرگەسىندەگى كورشىلەرىنەن دە تابيعاتقا دەگەن جوعارى قۇرمەتىمەن ەرەكشەلەنىپ تۇرادى. جۇرگەن جەرىنىڭ ءبارىن تازا ۇستايدى. مۇنداعى مەنتاليتەت تە وزگەشە. ءبىراق قازاقستاندا دا كەيىنگى كەزدە تابيعاتتى ايالاۋعا، ونى كۇتىپ ۇستاۋعا دەگەن تالپىنىس ويانىپ كەلەدى. ادامدار ونى سانالى تۇردە تۇسىنە باستادى دەپ ويلايمىن. قازاقستاننىڭ تابيعاتى - تەڭدەسسىز. ءبىراق كليماتتىق جاعداي مەن حالىق سانى تۋريزم مەن ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋىندا نەگىزگى ءرول اتقارادى.
قازاقپارات: شۆەيتسارياداعى قازاقستاننىڭ ەلشىلىگىمەن قارىم- قاتىناستارىڭىز قانداي؟ سىزدەرگە قولداۋ كورسەتىپ تۇرا ما؟
نۇرگۇل جاقىپباي: قازاقستاننىڭ بەرن قالاسىنداعى ەلشىلىگى BIRLIK قاۋىمداستىعىنىڭ ومىرىنە بەلسەندى اتسالىسىپ كەلەدى. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، ەلشىلىك ماماندارىن وسىنداعى دياسپورانىڭ ومىرىنە ارالاسىپ، قىزىعۋشىلىق تانىتىپ جۇرگەندەرى ءۇشىن العىس ايتقىمىز كەلەدى.
- اڭگىمەلەرىڭىزگە راقمەت!
سۇحباتتاسقان - ەسىمجان ناقتىباي