اۋعان سوعىسىنا قاتىسقان جالعىز قازاق قىزى
بۇل سوعىسقا قازاق جەرىنەن 22 مىڭنان استام ەر- ازامات قاتىسقان. ال ولاردىڭ اراسىندا جالعىز قازاق قىزى بولعاندىعىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلە بەرمەيدى. ول - سارجانوۆا ءلاززات ءىلياس قىزى. 8 - ناۋرىز ايەلدەردىڭ حالىقارالىق مەرەكەسىنە وراي ءلاززات ءىلياس قىزىنا حابارلاسىپ، ازدى- كەم سۇحباتتاسقان ەدىك.
«مەن 1960 -جىلى دۇنيەگە كەلدىم. انام - كىتاپحاناشى، اكەم - مەحانيزاتور. ءبىر وتباسىدا 8 اعايىندىمىز. 1976-جىلى 9-سىنىپتى بىتىرگەننەن كەيىن تالعار مەديتسينا كوللەدجىنە وقۋعا ءتۇستىم. كوللەدجدى 1980-جىلى اياقتاعاننان كەيىن الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىنا قاراستى ۇزىناعاش اۋىلىنداعى جەدەل جاردەم قىزمەتىندە فەلدشەر بولىپ جۇمىس ىستەدىم. ءالى ەسىمدە، 86-شى جىلدارى ك س رو قارۋلى كۇشتەرى قاتارىندا پولشا، گەرمانيا سىندى ەلدەردە اسكەري بورىش وتەۋگە شاقىرۋ جيىلەپ كەتكەن كەز ەدى. بىردە، وزىمنەن ۇلكەن اپكەم ساۋلە: «پولشادا اسكەري بورىش وتەۋگە سۇرانايىق، كورىپ كەلەيىك» دەپ ءوتىنىش جاسادى. ويىمدا ەشتەڭە جوق: «جارايدى، بارساق بارايىق» دەپ اسكەري كوميسساريات تابالدىرىعىن اتتادىق. ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن اسكەري كوميسسارياتتان شاقىرتۋ كەلىپ تۇر. ءوتىنىش بەرگەنىم ەسىمنەن دە شىعىپ كەتىپتى: «نە بولىپ قالدى ەكەن؟ « دەگەن الاڭ ويمەن جەتتىم. بارسام: «بىرەۋىڭىزدى اۋعانستانعا، ەكىنشىڭىزدى پولشاعا جىبەرەمىز» دەيدى. ءسويتىپ، اپكەمدى - پولشاعا، ال مەنى اۋعانستانعا جىبەردى»،-دەپ ەسكە الادى كەيىپكەرىمىز. كەرى شەگىنەر جەر جوق. اتا- اناسىنا شىندىقتى ايتار بولسا، سوعىس ءىس- قيمىلدارى تىنىمسىز ءجۇرىپ جاتقان اۋعانستانعا جىبەرمەۋدىڭ بارلىق امالىن جاسايتىندىعى تۇسىنىكتى. سوندىقتان ءلاززات ءىلياس قىزى اكە- شەشەسى مەن تۋعان- تۋىستارىن «پولشاعا اسكەري قىزمەتكە بارامىن» دەپ الداۋسىراتىپ، قازاقستاندا جاساقتالعان جاس ساربازداردىڭ قاتارىندا اۋعانستانعا اتتانىپ كەتە باردى. سول كەزدە ول 10-جىلعا سوزىلعان اۋعان سوعىسىنا قاتىسقان جالعىز قازاق قىزى رەتىندە تاريحتا قالارىن دا بىلمەگەن ەدى.
«قازاقستاننان اتتانىپ كەتكەننەن كەيىن جان- جاققا ءبولىنۋ ءۇشىن وزبەكستاننىڭ تەرمەز قالاسىنا كەلىپ قونىپ، كازارماعا توقتادىق. ەكى قاباتتى توسەك، اسقا كەپكەن نان بەرىلەدى. جۋىنۋعا سۋ جوق. سول كەزدەن- اق قايدا بارا جاتقانىمدى ءتۇسىندىم. كازارمادا پۋلي- حۋمري، باگرام دەگەن سىندى اۋعانستان قالالارىنىڭ اتتارىن ەستىپ قالامىن. اسكەري بورىشىن وتەپ كەلە جاتقان ءبىر ايەل باگرامنان كەلە جاتقانىن ءارى وندا قاۋىپسىزدەۋ ەكەندىگىن ءجيى ايتادى. سودان اللادان باگرامعا بارۋىمدى تىلەپ، تىلەگىم قابىل بولدى. باگرامعا جەتكەندە ايەلدەرگە ارنالعان ارناۋلى ءۇي بار ەكەن، كىرسەم، ىلعي ورىس قىزدارى وتىر. سول ساتتە كۇن كۇركىرەگەندەي بولدى. ءبىراق، دالادا ءبىر تامشى جاڭبىر جوق. «ديەۆچاتا، گروم گروميت، شۋم. پوچەمۋ دوجديا نەتۋ؟»،دەسەم، «دۋرا چتو- لي؟ كاكوي دوجد، وبسترەل يدەت. يز «زەلەنكي» وبسترەليۆايۋت»،دەيدى. مىنە، سوندا عانا ناعىز قان مايدان سوعىستىڭ ورتاسىنا تۇسكەنىمدى سەزىندىم»،-دەدى ول. ءلاززات ءىلياس قىزى سوعىس كەزىندە جاراقات العان وفيتسەرلەرگە، جاۋىنگەرلەرگە مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتتى. ابىروي بولعاندا سوعىس قىزىپ جاتقان مايدان دالاسىنا نەگىزىنەن اسكەري دارىگەرلەر جىبەرىلەتىن. ءبىراق، سول 86-شى جىلدىڭ تامىز ايىندا ۇرىس الاڭىنا تاپ بولۋىنا دا تۋرا كەلدى. ءولىم- ءجىتىمدى دە، جاراقاتتانعانداردى دا ءوز كوزىمەن كوردى. اۋعانستانعا العاش كەلگەن كەزدە بويىن قورقىنىش ۇرەي بيلەسە، بىرتىندەپ زەڭبىرەكتىڭ دە، اۆتوماتتىڭ دا داۋىسىنا بويى ۇيرەندى. اجالدان دا امان قالدى. «اندا- ساندا كينو كورسەتەتىن شاعىن كلۋب بار ەدى. وعان قاسىمداعى قىزدار بارىپ جۇرەتىن. بىردە مەنىڭ دە قىزىعۋشىلىعىم ويانىپ، كينو كورۋگە باردىم. كينو بىتكەن ساتتە ءبىر ەر ادام مەنى قاتتى يتەرىپ جىبەرگەندەي بولدى. سوتسەم، ءدال جانىمىزدان سنارياد جارىلىپ، سونىڭ سوققىسىن العان ەكەنبىز. سنارياد جارىلعان تۇسقا تاقاۋ تۇرسام، وتانىما دا ورالماس پا ەدىم؟ ! كىم ءبىلسىن. سولاي ءبىر ولىمنەن قالعانىم بار»،-دەپ ەسكە الادى سول ءبىر قورقىنىشتى كۇندى ول. اسكەري بورىشىن ءمىنسىز اتقارعانى ءۇشىن ءلاززات ءىلياس قىزى ءبىر جىلدان كەيىن ەڭبەك دەمالىسىن الىپ اكە- شەشەسىنىڭ، تۋعان- تۋىستارىنىڭ ورتاسىنا كەلەدى.
«بۇل كەزدە انام اسكەري كوميسسارياتقا بارىپ، اپكەمنىڭ پولشاعا، مەنىڭ اۋعانستانعا كەتكەنىمدى ءبىلىپ الىپتى. كەلسەم، انامنىڭ شاشى اعارىپ، قۋشىقتاي بولىپ قالىپتى. ەندى ەشقايدا جىبەرمەيمىن دەپ بايبالام سالدى. ال بۇل ۋاقىتتا مەن اسكەري قىزمەتكە توسەلىپ، مىنەزىم دە قاتايىپ كەتكەن ءسات بولاتىن. انامدى دا، اكەمدى كوندىرىپ، قايتادان اۋعانستانعا اتتاندىم. سول جىلى «جاۋىنگەر» مەدالىمەن ماراپاتتالدىم»،-دەدى ءلاززات سارجانوۆا.
الماتى وبلىسىنىڭ كەربۇلاق اۋدانىنا قاراستى باسشي اۋىلىنىڭ تۇرعىنى، كەربۇلاق اۋدانىنىڭ «قۇرمەتتى ازاماتى» ءلاززات سارجانوۆا ودان كەيىن دە «جاۋىنگەر ينتەرناتسيوناليست» جاۋىنگەر ەرلىگى ءۇشىن گراموتاسىمەن، اۋعانستاننان كەڭەس ارمياسىنىڭ شىعارىلۋىنىڭ 15 -جىلدىعىنا وراي وردەن، مەدالمەن، قازاقستان ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ اۋعانستاننان كەڭەس ارمياسىنىڭ شىعارىلۋىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان مەدالمەن ماراپاتتالعان. بۇگىندە زەينەتكەر بولسا دا مەديتسينا ماماندارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە بايلانىستى باسشي اۋىلىنىڭ اۋرۋحاناسىندا مەدبيكە بولىپ جۇمىس ىستەيدى. «جولداسىم مەن ءبىر ۇلىم ومىردەن وزىپ كەتتى. قازىر ەكى ۇلىم، ەكى قىزىم بار. باسشي اۋىلىندا ءبىر ۇلىم، ءبىر قىزىممەن جانە ۇلكەن بالامنىڭ تۇڭعىشى-نەمەرەممەن تۇرىپ جاتىرمىن»،-دەدى ءلاززات سارجانوۆا.