قانداي قيىن ۋاقىتتا دا ءان ۇزىلمەگەن - جۇماعانىم راحيموۆا
جۇماعانىم ءابىلحالىق قىزىنىڭ ايتۋىنشا، ءانسىز عۇمىر جوق. قانداي قيىن ۋاقىتتا دا ەشقاشان ءان ۇزىلمەگەن. حالىقپەن بىرگە ماڭگى جاسايتىن دا ءان.
- ەندەشە، ءسىزدىڭ انشىلىك جولىڭىز قالاي باستالدى، كىمدەردى ۇستازىم دەپ سانايسىز؟
- ءبارىمىز دە جاس بولدىق. ەڭ الدىمەن بيبىگۇل تولەگەنوۆا، روزا باعلانوۆا، جامال وماروۆا، روزا جامانوۆا سىندى اپالارىمىزدىڭ اندەرىن تىڭداپ وستىك. سونداي-اق ك س ر و حالىق ءارتىسى، مولداۆيالىق وپەرا ءانشىسى ماريا بيەشۋدىڭ اندەرىنە قاتتى ىنتىزار بولدىم. سول كىسىنىڭ داۋسىنا قاتتى سۇيسىنەتىن ەدىم. قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىندا جەكە ءان سالۋ بولىمىندە وقىعان كەزدە قازاقستان حالىق ءارتىسى زەينەپ قويشىبايەۆانىڭ، ورتا ازيا بويىنشا تۇڭعىش پروفەسسور بەكەن جىلىسبايەۆ، بيبىگۇل تولەگەنوۆانىڭ الدىنان ءدارىس الدىم.
1979 -جىلى كونسەرۆاتوريانى بىتىرگەننەن كەيىن انشىلىك جولىمدى باستاپ، 1980 -جىلى ءوزىم جاقسى كورەتىن ءانشىم كۇلاش بايسەيىتوۆا اتىنداعى رەسپۋبليكالىق بايقاۋدا ءبىرىنشى ورىنعا يە بولدىم. كونسەرۆاتوريادا وقىتۋشىلىق قىزمەت اتقاردىم. ەلگە ورالعانعا دەيىن قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق اكادەميالىق ۇلت اسپاپتار وركەسترى، قازاقستان مەملەكەتتىك فيلارمونياسى جانە «وتىرار سازى» فولكلورلىق- ەتنوگرافيالىق وركەسترىنىڭ ءسوليسى بولدىم. رەپەرتۋارىمدا 300 دەن استام قازاق، ورىس جانە شەتەل كومپوزيتورلارىنىڭ ءان، رومانستارى بار.
جالپى، ءاننىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى زور. قانداي قيىندىق بولسا دا، ءاندى ەشكىم توقتاتا المايدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە روزا باعلانوۆانىڭ جاۋىنگەرلەردىڭ الدىنا بارىپ، كونتسەرت بەرگەنىن اعا بۋىن جاقسى بىلەدى. سوعىس كەزىندە «كاتيۋشا» سياقتى قانشاما ولمەيتىن ءان تۋدى. سونداي ومىرشەڭ تۋىندىلار حالقىمىزعا رۋح بەرىپ، جاۋدى كۇيرەتە جەڭۋگە ىقپال ەتتى.
- بيىل ع. قۇرمانعاليەۆ اتىنداعى باتىس قازاقستان وبلىستىق فيلارمونياسىنا 55 جىل تولىپ وتىر. وسى ونەر ۇجىمىنىڭ بەلدى مۇشەسى، ءسوليسى رەتىندە ارىپتەستەرىڭىز، ءوزىڭىز جونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟
- ءيا، قازىرگىدەي كارانتين كەزىندە دە جۇمىسىمىز سايابىرسىپ قالعان جوق. ءبىز دە، جاستار دا ونلاين كونتسەرت بەرىپ، كورەرمەندەرىمىزدىڭ كوڭىلىن كوتەرۋدەمىز. ءبىزدى اركەز قولدايتىن باسشىلارىمىزعا راحمەت. ءوز باسىم 2009 -جىلى ءان ءدۇلدۇلى عارەكەڭ، عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا وراي ەكى بولىمنەن تۇراتىن جەكە كونسەرت بەرىپ ەدىم. بيىل دا سونداي كونسەرت بەرسەم دەگەن ويىم بار. وتكەن جىلى داۋلەتكەرەيدىڭ 200 جىلدىعى اتالىپ وتىلسە، الدا تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعى كەلە جاتىر.
فيلارمونيانىڭ 55 جىلدىعىنا وراي كىتاپ، نوتالار جيناعىن شىعارۋ ويدا بار. مىسالى، عارەكەڭنىڭ «قالامقاس»، «سۇيگەن ساۋلەم»، «سۇيگەن جار»، «ورالىم» سياقتى اندەرى بار ەكەندىگى بەلگىلى. وعان قوسا ول كىسى ورىنداعان مۇحيت بابامىزدىڭ «زاۋرەش»، «اينامكوز» جانە باسقا اندەرىن جيناق ەتىپ شىعارساق، ەش ارتىق ەمەس.
- كوپ جىل بويى شاكىرت تاربيەلەپ كەلەسىز. ولاردىڭ اراسىندا حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە كورىنىپ جۇرگەندەرى دە بار شىعار؟
- ساحنادا جۇرگەنىمە قىرىق جىلعا جۋىقتاسا، وتىز جىلداي ۋاقىت بويى ۇستازدىق ەتىپ كەلەمىن. ماماندىعىم انشىلىك بولعاننان كەيىن م. وتەمىسوۆ اتىنداعى باتىس قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتى مۋزىكالىق ءبىلىم جانە ۆوكال كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى رەتىندە ستۋدەنتتەرگە اكادەميالىق ءان سالۋ جانە داۋىس قويۋ بويىنشا ءدارىس بەرەمىن. وسىنشاما ۋاقىت ىشىندە قاناتتانىپ ۇشقان شاكىرتتەرىم بارشىلىق. ولاردىڭ اراسىندا قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىندا، قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە ەڭبەك ەتەتىندەر، حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق بايقاۋلاردا وزا شاۋىپ، بايگە العاندار بار. اسىرەسە، قازىرگى تاڭدا «استانا وپەرانىڭ» جەتەكشى سوليسىنە اينالعان ايزادا قاپونوۆانى ەرەكشە ايتقىم كەلەدى. جۇماجان جۇلقاش تا ەلگە تانىمال. قۋانىش قيسمەتوۆ قازىر وزىممەن بىرگە ۋنيۆەرسيتەتتە ۇستازدىق ەتىپ، ءان شىعارۋمەن دە اينالىسىپ كەلەدى. وسىلايشا ءار قيىردا ەڭبەكتەنىپ جۇرگەن ىزباسارلارىممەن ماقتانا الامىن.
- بارشا قازاقستانعا ايگىلى ءانشى- كومپوزيتور ءاشىر مولداعايىنوۆتىڭ اسىل جارى رەتىندە ول كىسىنىڭ ونەردەگى جانە وتباسىنداعى ورنى جونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟ ءاشىر اعانىڭ مۋزىكالىق باي مۇراسىن ناسيحاتتاۋ باعىتىندا نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىز؟
- اشەكەڭ ەكەۋمىز دە قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلتتىق كونسەرۆاتوريانىڭ تۇلەگىمىز. 1993 -جىلى اق جايىققا قونىس اۋدارعاننان كەيىن وسى وڭىرمەن بىتە قايناسىپ كەتتىك. وبلىستىق فيلارمونياعا جۇمىسقا تۇردىق. داۋلەتكەرەي اتىنداعى ونەر ينستيتۋتى، وبلىستىق قازاق دراما تەاترىنىڭ اشىلىپ جاتقان تۇسى ەدى. بەس- التى جىلدان كەيىن داۋلەتكەرەي اتىنداعى قازاق ۇلت اسپاپتار وركەسترى قۇرىلدى. مىنە، وسىنداي ىستەردىڭ باسى- قاسىندا بولدىق.
اشەكەڭ ۇلكەن- كىشىنى بىردەي كورىپ، ەتەنە ارالاساتىن، ءوز ورتاسىنا اسا ءقادىرلى بولدى. ول كەزدە انام دا ءتىرى ەدى. انامدى قادىرلەپ، اكەم ەكەۋىنە بىرنەشە ءان جازدى. جالپى، اشەكەڭ جايىق بويىندا دا شابىتتانا جۇمىس ىستەدى. قازاقتىڭ باتىر قىزى مانشۇك مامەتوۆا تۋرالى «نارىن گۇلى» اتتى سيمفونيالىق پوەما جازىپ، ول رەسەي ساحنالارىندا دا ورىندالىپ ءجۇر. اق جايىقتان تۇلەپ ۇشقان جۇبان مولداعاليەۆ، قادىر مىرزا ءالي، اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆا، ايتقالي نارىكوۆ سياقتى اقىنداردىڭ ولەڭدەرىنە ءان-رومانستارىن جازدى.
ورالدىق اقىن ۆلاديسلاۆ يرحينمەن شىعارماشىلىق بايلانىس جاساپ، سيمفونيالىق وركەسترگە، حورعا جانە جەكە داۋىستارعا ارناپ جازعان «ۇيەڭكىنىڭ بۇتاعى» («كلەنوۆايا ۆەتۆ») رەكۆيەمى كومپوزيتوردىڭ شوقتىقتى تۋىندىلارىنىڭ بىرىنە اينالدى. وكىنىشكە قاراي، اشەكەڭ وسىنداي ومىرشەڭ شىعارمالارىنىڭ جيناق بولىپ شىققانىن كوزى تىرىسىندە كورە المادى. دەگەنمەن «ورنىندا بار وڭالار»، باسشىلارمەن اقىلداسا وتىرىپ، مەرەيتويلارىنا وراي اكادەميالىق، وپەرا انشىلەرىنە ارنالعان رەسپۋبليكالىق بايقاۋ وتكىزۋدى قولعا الدىق.
سونىڭ ناتيجەسىندە قانشاما جاس انشىلەرگە جول اشىلدى. رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىنەن كەلىپ، كومپوزيتور تۋىندىلارىن ورىنداۋشىلار كوبەيدى. بۇل دا - ونىڭ باي مۇراسىن ناسيحاتتاۋدىڭ ءبىر جولى. الداعى جىلى ءۇشىنشى بايقاۋدى حالىقارالىق دەڭگەيدە وتكىزەمىز بە دەپ ۇمىتتەنىپ وتىرمىز. ارينە، سوپرانوعا كەلەتىن اندەرىن ءوز رەپەرتۋارىمنان تۇسىرگەن ەمەسپىن.
ەكەۋمىز قوس پەرزەنت سۇيدىك. ۇلىمىز اسپاندياردىڭ شاعىن كاسىبى بار. اكەسىنىڭ قۇرمەتىنە «بەستەرەك» دەپ ات قويدى. قىزىمىز اقبوتا مولداعايىنوۆا ەلوردادا قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ سوڭعى كۋرسىندا وقيدى. ۇزدىك بىتىرە مە دەپ، بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتىپ وتىرمىز. ءانشى، اكەسىنە تارتقان، وپەراعا لايىق داۋسى زور. ءسوزىمنىڭ سوڭىندا بارشا انالار مەن ارۋلاردى مەرەكەمەن قۇتتىقتاپ، بارىنە باقىتتى عۇمىر تىلەيمىن. مىناۋ قيىندىقتان تەزىرەك قۇتىلىپ، كەڭ جەردە ءان سالۋعا جازسىن دەيمىن. ەڭ باستىسى، ەلىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولسىن!
اۆتور: ەلجان ەرالى