ءار تۇرىكتىڭ جەر بەتىندە ەكى وتانى بار -ۋفۋك ەكيدجي

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - بيىل ەلىمىز ءۇشىن ەرەكشە مەرەيلى جىل - ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعى. وسى تاريحي كەزەڭ ىشىندە قازاقستان كەمەلىنە كەلىپ، الەم ەلدەرىمەن، سونىڭ ىشىندە باۋىرلاس ەلدەرمەن جوعارى دەڭگەيدە قارىم- قاتىناس ورناتتى.

بۇل تۇرعىدا تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ الار ورنى ەرەكشە. سونىمەن قاتار، ناۋرىز ايىندا تۇركيا مەن قازاقستان اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناستاردىڭ ورناتىلعانىنا 29 جىل تولىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تۇركيانىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ۋفۋك ەكيدجي مىرزامەن اڭگىمە بولعان ەدى.

- بيىل قازاق ەلى تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى. قازاقستاندى تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ تانىعان باۋىرلاس ەل وكىلى، ەلشىسى رەتىندە قانداي تىلەك تىلەيسىز؟

- بيىل قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىن اتاپ وتەمىز. تىلگە تيەك ەتكەنىڭىزدەي، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن العاش مويىنداعان ەل - تۇركيا. سونداي- اق، وسى ناۋرىز ايىندا تۇركيا مەن قازاقستان اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناستاردىڭ ورناتىلعانىنا 29 جىل تولادى. 30 جىل ادام ءومىرى ءۇشىن ۇزاق بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ۇلت پەن مەملەكەت ءۇشىن بۇل قىسقا ءبىر ۋاقىت. وسى 30 جىلدىق عۇمىرىندا جاس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتكەنىن جانە ۇلكەن ىستەر اتقارعانىن كورىپ وتىرمىز.

قازاقستان - جاس مەملەكەت، ءبىراق وسى 30 جىلدىق تاۋەلسىزدىكتىڭ ارتىندا تەرەڭ تاريحتىڭ جاتقانىن بىلەمىز. قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ كوك تۇرىك مەملەكەتىنە نەمەسە ءسىزدىڭ تىلبەن تۇرىك قاعاناتىنا ۇلاسقان جانە ودان ەرتەرەكتەن باستاۋ العان تامىرى تەرەڭ تاريحقا يە ەكەنىن بارىنەن بۇرىن ءبىز، تۇرىكتەر جاقسى بىلەمىز. سەبەبى، بۇل تاريحتىڭ ماڭىزدى بولىگى - ءبىزدىڭ ورتاق تاريحىمىز. قازاقستانداعى تاريحي مۇراجايلاردى ارالاپ، مەكتەپتەردە وقىتىلاتىن تاريح كىتاپتارىن قاراپ شىققان كەزىمدە، تاريحىمىزدىڭ قانشالىقتى باي جانە بىردەي ەكەنىن كورىپ قۋانىپ قالامىن.

تۇركيا مەن تۇرىك حالقى ەشقانداي جەكە مۇددە كوزدەمەستەن قازاقستان مەن باۋىرلاس قازاق حالقىنىڭ اماندىعى مەن تىنىشتىعىن قالايدى. ءبىز، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن الماعان كەزدە دە بۇل توپىراقتا باۋىرلارىمىزدىڭ ءومىر سۇرەتىنىن بىلدىك، بۇرىنعىداي تاۋەلسىزدىكتەرىنە قايتا قاۋىشۋلارىن تىلەدىك. اتا جۇرتىمىز دەپ سانايتىن بۇل گەوگرافياداعى قازاقستاننىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعى، بىرلىگى مەن ىنتىماعىن اسا قاتتى باعالايمىز جانە ونىڭ كۇشى مەن الەۋەتى نەعۇرلىم نىعايسا، ءبىز دە سوعۇرلىم باقىتتى بولامىز. سوندىقتان، مەن دە تاۋەلسىزدىك مەرەيتويىن تويلاپ وتىرعان باۋىرلاس قازاقستانعا شىن جۇرەكتەن بار جاقسىلىقتى تىلەيمىن. شىن مانىندە، بۇل بارلىعىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك مەرەيتويى جانە مەرەكەسى بولىپ تابىلادى. قازاقستاننىڭ جانە بارلىق تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ءار مەرەيتويى باقىت، بەيبىتشىلىك پەن گۇلدەنۋگە تولى بولسىن دەپ تىلەيمىن!

- قازاقستان مەن تۇركيا اراسىنداعى قارىم- قاتىناس جان- جاقتى دامىپ كەلەدى. الداعى ۋاقىتتا قاي سالادا ىنتىماقتاستىق پەرسپەكتيۆاسى جوعارى دەپ سانايسىز؟

- تۇركيا مەن قازاقستان اراسىنداعى قارىم- قاتىناستار ساۋدا، ينۆەستيتسيا، مادەنيەت، تۋريزم، مەديتسينا، ءبىلىم بەرۋ جانە اسكەري سىندى كەڭ اۋقىمدى سالالاردا ءوزارا تيىمدىلىك قاعيداسىمەن دامىپ كەلەدى. بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش. الايدا، ەلدەرىمىزدىڭ ءوزارا بايلانىستارىن ودان ءارى جوعارى دەڭگەيگە كوتەرەتىن بۇدان دا تەرەڭ پوتەنتسيالعا يە ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. ماقساتىمىز - ىنتىماقتاستىعىمىزدى جانە قارىم- قاتىناستارىمىزدى ءارتاراپتاندىرۋ مەن نىعايتۋ. ەكونوميكالىق بايلانىستارىمىز وسىعان جاقسى مىسال بولا الادى.

تۇركيا - قازاقستان ەكونوميكاسىندا شيكىزاتتىق ەمەس سالالارعا ەڭ كوپ ينۆەستيتسيا قۇياتىن ەلدەردىڭ ءبىرى. تۇركيادان قازاقستانعا قۇيىلعان ينۆەستيتسيانىڭ جالپى كولەمى 3,2 ميلليارد ا ق ش دوللارىن قۇرادى. 2020 -جىلى ىندەت شارتتارىنا قاراماستان ەكىجاقتى ساۋدا اينالىمى 3 ميلليارد ا ق ش دوللارىنان اسىپ ءتۇستى. بۇل كورسەتكىشتى ودان ءارى ارتتىرۋىمىز قاجەت. ونى العاشقىدا 5 ميلليارد دوللار، كەيىن 10 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ ءبىزدىڭ ورتاق ماقساتىمىز بولىپ وتىر.

بىرلەسكەن ينۆەستيتسيا جاساۋعا قاتىستى بەلگىلى ءبىر سەكتورلاردا بايلانىس ورناتۋ پايدالى بولادى دەپ ەسەپتەيمىن. قازاقستان كومىرسۋتەكتى ەنەرگيا كوزدەرىنەن بولەك، جەل جانە كۇن ەنەرگياسى پوتەنتسيالى بار مەملەكەت. جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا سالاسىندا دا ىنتىماقتاستىق مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرۋعا بولادى. سونداي- اق، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا ءبىلىم مەن تاجىريبەمىزدى قولدانىپ، ينۆەستيتسيا مۇمكىندىكتەرىن زەرتتەي الامىز.

شيكىزاتى قازاقستاندا وسەتىن كەيبىر تاۋارلاردىڭ ورتاق ءوندىرىسىن ۇيىمداستىرۋعا بولادى، مىسالى وڭتۇستىكتە توقىما فابريكاسىن اشۋ سياقتى. بۇدان بولەك، جوعارى تەحنولوگيالىق ونىمدەر سالاسىندا دا كەلەشەكتە بىرلەسكەن جۇمىستار جاساۋعا بولادى. ماسەلەن، قازىر جەرسەرىك ءوندىرىسى جانە عارىش سالاسى ويىما كەلىپ وتىر. مادەنيەت پەن تۋريزم سالالارى دا ءالى كۇنگە دەيىن تولىعىمەن يگەرىلمەگەن. ورتاق مادەني قۇندىلىقتارىمىزدى، اقىن- جازۋشىلارىمىزدى، سالت- داستۇرلەرىمىزدى الەمگە تانىتۋ جاعىنان بىرلەسە جۇمىس ىستەي الامىز.

تۇركيا سوڭعى جىلدارى ورتا ەسەپپەن 30-35 ميلليون تۋريست قابىلداپ جۇرگەن ەل. وتكەن جىلى ىندەتكە بايلانىستى تۋريست سانى ازايعانىمەن، وسى جىلى قايتا ارتۋى كۇتىلىپ وتىر. تۇركيا سونداي- اق، قازاقستاندىقتاردىڭ دا كوپتەپ تاڭداۋ جاسايتىن ەلى. تەك قانا دەمالىس ماقساتىندا ەمەس، ەم الۋ ءۇشىن دە تۇركياعا باراتىن شەتەلدىك ازاماتتار كوپ. ءبىزدىڭ كومپانيالارىمىز تۇركياداعى قالا اۋرۋحانالارىنا ۇقساس اۋرۋحانالاردى قازاقستاندا دا سالىپ، بىرگە جۇمىس جۇرگىزە الادى.

تۋريزم سالاسىنداعى تاجىريبەمىزبەن بولىسۋگە دايىنبىز. بۇل سالادا جوعارى ساپالى ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارىمىز بار. سوندىقتان، تۋريزم جونىندە ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارىمىز اراسىندا ىنتىماقتاستىق مۇمكىندىكتەرىن قولعا الۋعا بولادى. ءبىلىم تاقىرىبىندا ءسوز قوزعاي وتىرىپ، اتالعان سالانىڭ دا ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا قولايلى ەكەنىن جەتكىزگىم كەلەدى. جوعارى ءبىلىم الۋ ءۇشىن تۇركياعا اتتانىپ جاتقان قازاق جاستارىنىڭ سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. تۇركيانىڭ جەكە جانە مەملەكەتتىك ۇيىمدارى قازاقستاندا ورتا جانە جوعارعى بۋىن سىنىپتارى دەڭگەيىندە ساپالى ءبىلىم ورتالىقتارىن اشۋعا قاتىستى ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا دايىن. تۋريزم، ءبىلىم سياقتى سالالارداعى تىعىز قارىم- قاتىناستار باۋىرلاس ەلدەرىمىز اراسىنداعى تىكەلەي بايلانىستاردى دامىتا وتىرىپ، ماڭىزدى قوعامدىق فۋنكتسيانى جۇزەگە اسىرۋدا. مۇنىڭ دا ءبىز ءۇشىن قۋانتارلىق جاعداي ەكەنىن اتاپ وتەيىن.

ەكىجاقتى قارىم- قاتىناستارىمىزدان بولەك، كوپجاقتى پلاتفورمالاردا دا ەكى باۋىرلاس ەلدىڭ ۇنەمى ۇيلەسىمدىلىك پەن ىنتىماقتاستىقتا ارەكەت ەتۋىن كورۋ ءبىز ءۇشىن باقىت. بىرگە مۇشەلەرى بولىپ تابىلاتىن تۇركى كەڭەسى، يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى، ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق ۇيىمى جانە ازياداعى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى كۇشەيتۋگە ارنالعان ماڭىزدى پلاتفورما - اوسشك سياقتى ۇيىمدار شەڭبەرىندە دە تىعىز بايلانىستارىمىز بار. دوس ءارى باۋىرلاس ەلدەرىمىزدىڭ ىنتىماقتاستىعى مەن ءوزارا كومەك كورسەتۋى - ماڭىزدى ماسەلە. بۇل ماسەلەنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن قاراباقتا جىلدار بويى جۇرگىزگەن ءادىل كۇرەسى بارىسىندا باۋىرلاس ازەربايجان مەن تۇركيانىڭ ىنتىماقتاستىعىنان كوردىك. قورعانىس ونەكاسىبى سالاسىندا الداعى ۋاقىتتا قازاقستانمەن دە ىنتىماقتاستىقتىڭ ارتۋى مۇمكىن دەگەن ويدامىز.

- پاندەميا قازاقستان مەن تۇركيا اراسىنداعى اۋە قاتىناسىنا، ىسكەرلىك بايلانىستارىنا قانشالىقتى اسەر ەتتى؟

- COVID-19 ىندەتى بۇكىل الەمدەگى سەكىلدى تۇركيا مەن قازاقستان اراسىنداعى اۋە جولى بايلانىستارىنا دا شەكتەۋلەر الىپ كەلدى. بۇگىنگى كۇنى تۇرىك جانە قازاقستاندىق اۋە جولى كومپانيالارى تاراپىنان اپتاسىنا 16 رەيس ورىندالۋدا. جاقىن كۇندەردە رەيس سانىن كوبەيتۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىندە تۇر. اۋە قاتىناستارى توقتاتىلعان كەزدە ءوزارا رەپاترياتسيالىق رەيستەر ورىنداۋعا تۋرا كەلدى. قازاقستاندا تۇراتىن جانە تۇركياعا قايتقىسى كەلگەن كوپتەگەن ازاماتتارىمىز ەلگە قايتارىلدى. ىندەتكە بايلانىستى ەكىجاقتى تۋريستىك ساپارلار دا ۋاقىتشا توقتاتىلىپ، ساياحات جاعى اقساپ قالدى. سونىمەن قاتار، ىندەتتىڭ ىسكەرلىك الەمىنە دە ەلەۋلى تەرىس اسەرى بولعانى بەلگىلى.

ىسكەرلىك الەمى كۇندەلىكتى وزگەرىستەرگە بەيىمدەلۋگە تىرىسقان سايىن، كۇندە جاڭا سىناقتارعا تاپ بولىپ وتىر. دەگەنمەن، ءوزارا ساۋدا- ساتتىق بايلانىستارىمىز بۇل كەزەڭدى ابىرويمەن ەڭسەرىپ وتىر. جاڭا ايتىپ وتكەنىمدەي، 2020 -جىلى ەلدەرىمىز اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 3 ملرد دوللاردان اسىپ ءتۇستى. كورشى ەلدەرمەن شەكارالار جابىلعاننان كەيىن، قازاقستان تۇرىك جۇك تاسىمالداۋشىلارى ءۇشىن وسى ايماقتاعى ەڭ ماڭىزدى لوگيستيكالىق باعىتقا اينالدى. ايماقتا ساۋدا مەن تاۋار تاسىمالىن ۇزدىكسىز قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنان جۇك تاسىمالداۋشىلاردىڭ شەكارادان ءوتۋى اسا ماڭىزدى دۇنيە بولىپ وتىر. بۇل، ارينە، جۇك تاسىمالداۋشىلاردىڭ ترانزيتتىك رۇقسات بلانكىلەرىنە دەگەن قاجەتتىلىگىن ارتتىردى.

- تۇركيا - قازاقستاندىقتار تۋريستىك ماقساتتا ەڭ كوپ ساپارلايتىن ەلدەردىڭ ءبىرى. پاندەميا، اسىرەسە، تۋريزمگە وتە اۋىر سوققى بولعانى بەلگىلى. كوروناۆيرۋستان كەيىن سالا تۇبەگەيلى وزگەرىسكە ۇشىراي ما، قانشالىقتى وزگەرەدى؟ ءسىزدىڭ ەلگە باراتىن قازاقستاندىقتار ءۇشىن قانداي جاعداي جاسالادى؟ قاۋىپسىزدىك، باعا جاعىنان جاڭا ۇسىنىستار كۇتۋگە بولا ما؟

- ءسىز ايتقانداي، COVID-19 ەپيدەمياسىنان ەڭ كوپ تەرىس اسەر العان سەكتورلاردىڭ باسىندا تۋريزم تۇر. دۇنيەجۇزىلىك تۋريزم ۇيىمىنىڭ زەرتتەۋلەرىنە سايكەس، ەپيدەميانىڭ تۋريزم سالاسىنا كەلتىرگەن زيانى 2009 -جىلعى جاھاندىق ەكونوميكالىق داعدارىسپەن سالىستىرعاندا 8 ەسە كوپ ەكەن. ەلىمىزدىڭ تۋريزم سەكتورى دا پاندەميا كەزىندە ەرەكشە قيىندىقتارعا تاپ بولدى. 2019 -جىلى تۇركياعا كەلگەن تۋريستەردىڭ جالپى سانى 51,7 ميلليون بولاتىن. ال پاندەميانىڭ ورشىگەن كەزى - 2020 -جىلى تۋريست سانىنىڭ 16 ميلليون دەڭگەيىندە قالۋى وسى قيىندىقتاردىڭ ناقتى مىسالدارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. الايدا، بيىل تۇركياعا كەلەتىن شەتەلدىك تۋريست سانى قايتا وسەدى دەپ كۇتىلۋدە.

پاندەميا، البەتتە، ساياحات ۇعىمىنا جاڭا ۇردىستەر الىپ كەلدى دەپ ايتۋعا بولادى. مىسالى، ادامداردىڭ كوپشىلىك جەرلەردەن باس تارتۋ ءۇردىسى تابيعات تۋريزمىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرعانىن كورىپ وتىرمىز. تابيعاتپەن ەتەنە جاقىن ايماقتارعا دەگەن سۇرانىس بارعان سايىن ارتۋ ۇستىندە. ساياحات بارىسىندا شاعىن جانە بۋتيك ءتارىزدى قوناق ۇيلەردى تاڭدايتىندار سانى دا كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار، وسى كەزەڭدە ءۇي تۋريزمى، جالعا بەرىلەتىن ۆيللالار، شاعىن توپتارمەن ياحتا ساياحاتتارى جانە كەرۋەن سياقتى قوناق ءۇي تۇرلەرى دە ۇلكەن قىزىعۋشىلىققا يە بولىپ وتىر.

بۇدان بولەك، ىندەت باستالعالى قول جەتىمدى باعا قاعيداسىنا قاراعاندا گيگيەنا مەن قاۋىپسىزدىكتىڭ باسىمدىققا يە بولعانىن بايقاپ وتىرمىز. وسى ورايدا تۋريزم سالامىز جاڭا شارتتارعا تەز بەيىمدەلىپ، قاجەتتى شارالاردى قابىلداپ ۇلگەردى. بۇل شارالاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كوزگە تۇسكەنى - تۇركيا مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن، ءتيىستى مينيسترلىكتەرىمىزدىڭ ات سالىسۋىمەن جانە وسى سالاداعى بارلىق مۇددەلى تاراپتارمەن بىرلەسە وتىرىپ جۇزەگە اسىرىلعان «قاۋىپسىز تۋريزم سەرتيفيكاتى باعدارلاماسى» بولدى. 18 ءتۇرلى حالىقارالىق باعالاۋ ينستيتۋتتارىنىڭ 166 كريتەريى نەگىزىندە گيگيەنا جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا جۇرگىزىلگەن تەكسەرۋلەر ناتيجەسى بويىنشا تالاپتارعا ساي كەلگەن نىساندارعا «قاۋىپسىز تۋريزم سەرتيفيكاتى» بەرىلەدى. 50 نەمەسە ودان دا كوپ بولمەلەرى بار قوناق ۇيلەر ءۇشىن «قاۋىپسىز تۋريزم سەرتيفيكاتىن» الۋ مىندەتتى بولىپ تابىلادى. جاڭادان جۇمىس ىستەي باستاعان قوناق ۇيلەر ءۇشىن اتالعان تالاپ 30 بولمە شەگىندە قاراستىرىلعان.

2021 -جىلدان باستاپ تۇركيادا 2000-عا جۋىق قوناق ءۇيى «قاۋىپسىز تۋريزم سەرتيفيكاتىمەن» قىزمەت كورسەتىپ كەلەدى. سوندىقتان، اسىرەسە سوڭعى جىلدارى تۋريزم سالامىزدا وتە ماڭىزدى ورىن الىپ كەلە جاتقان قازاق باۋىرلارىمىز تۇركياعا ەش ۋايىمسىز كەلە بەرۋىنە بولادى. مۇستافا شوقاي ايتقانداي: «ءار تۇرىكتىڭ جەر بەتىندە ەكى وتانى بار : ءبىرى - ونىڭ تۋعان جەرى، ەكىنشىسى - تۇركيا».

- تۋريزم تاقىرىبىن ءارى قاراي جالعاستىرساق... قازاقستانداعى تۋريزم جايلى پىكىرىڭىزدى بىلسەك. ەلىمىز قاي باعىتتا جۇمىس ىستەۋ كەرەك؟ تۇركيادا تۇراتىن جەرگىلىكتى حالىق اراسىندا قازاقستانعا كەلىپ، ارالاپ كورگىسى كەلەتىندەر كوپ پە؟ قاي وڭىرلەرگە قىزىعۋشىلىق جوعارى؟

- قازاقستان رەسپۋبليكاسى كەڭ بايتاق جەرى مەن ءبىر- بىرىنەن ەرەكشە ايماقتارى بار تابيعي، تاريحي جانە مادەني رەسۋرستارعا يە ەل بولعاندىقتان، ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ وراسان زور الەۋەتى بار. قازاقستاندىق ۇيىمداردىڭ تۋريزمدى دامىتۋ جونىندەگى قادامدارىن جاقىننان باقىلاپ وتىرمىز. تۇڭعىش پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆتىڭ وتكەن جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا اقتاۋ قالاسىنىڭ 5 جىلدان كەيىن ەكىنشى انتالياعا اينالادى دەگەن سوزدەرىن ۇلكەن ءارى ماڭىزدى ءبىر كوزقاراستىڭ كورىنىسى دەپ باعالايمىز. الماتى بولسا - قازىردىڭ وزىندە الەمگە ايگىلى قالا جانە ونىڭ اينالاسىندا اشىلۋعا دايىن كوپتەگەن كوركەم تابيعي جەرلەر بار. الايدا، تۋريستىك الەۋەت تەك وسى ايماقپەن شەكتەلمەيدى.

شىن مانىندە، قازاقستان ماڭعىستاۋدان شىعىس قازاقستانعا، اقمولادان تۇركىستانعا دەيىن تۋريزم ءۇشىن وتە قولايلى گەوگرافيا مەن ينفراقۇرىلىمعا يە. ەرەكشە تابيعي سۇلۋلىعى بار قازاقستانعا تۇركيا ازاماتتارىنىڭ ءجيى ساپار جاساۋىن ءبىز دە قالايمىز. قازاقستاننىڭ ورنى ءبىز ءۇشىن بولەك. بارىنەن بۇرىن، ءبىز بۇل گەوگرافيانى اتا جۇرتىمىز رەتىندە كورەمىز. تاريحىنا جانە تامىرىنا اسا ءمان بەرەتىن حالىق رەتىندە قازاقستان تۇركيادان كەلەتىندەر ءۇشىن وتە قىزىقتى ەل ەكەنىن ايتا الامىن.

تانىستىرۋ جانە ماركەتينگ سالاسى دۇرىس جۇرگىزىلگەن جاعدايدا، الداعى جىلدارى تۇركيادان قازاقستانعا ودان دا كوپ ساياحاتشى كەلۋىنە ەشقانداي كەدەرگى جوق. تەك تۇركيا عانا ەمەس، ەۋروپادان باستاپ باسقا دا قۇرلىقتاردا تۇراتىن تۇرىك تۋريستەردى قىزىقتىراتىن مادەني ورتالىق بولا الادى. تۇركيا بۇل تۇرعىدا دا ىنتىماقتاستىققا دايىن. تۇركيالىق ساياحاتشىلاردىڭ قاي ايماقتارعا قاتتى قىزىعۋشىلىق تانىتاتىنىنا قاتىستى سۇراعىڭىزعا كەلەر بولساق، اسىرەسە تۇركىستاننىڭ ۇلكەن پوتەنتسيالعا يە ەكەنىن ايتا الامىن. ەڭ باستىسى - احمەت ياساۋي سياقتى ۇلى تۇلعامىزدىڭ ماڭگىلىك مەكەنى وسى جەردە ورنالاسقان. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، قوجا احمەت ياساۋي - ەلىمىزدە تانىمال جانە ۇلكەن قۇرمەتكە يە تاريحي جانە رۋحاني تۇلعا، تۇرىك سوپىلىق ءداستۇرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىسى. سوندىقتان، تۇركىستان قالاسى ازاماتتارىمىزدىڭ قازاقستاندا رۋحاني ساپار جاسايتىن باستى ورىندارىنىڭ بىرىنە اينالۋى مۇمكىن. تۇرىك كومپانياسى تاراپىنان سالىنعان جانە باسقارىلىپ وتىرعان تۇركىستان حالىقارالىق اۋەجايى وبلىستىڭ الەم ەلدەرىمەن بايلانىسىن كەڭەيتىپ وتىر. وبلىستا جاڭا قوناق ۇيلەردىڭ سالىنىپ جاتقاندىعى دا بۇل تۇرعىدا وتە ماڭىزدى فۋنكتسيا اتقاراتىنى ءسوزسىز.

سونداي- اق، رۋحاني جانە گەوگرافيالىق جاقىندىقتى ەسكەرە وتىرىپ، تۇركىستان، سامارقاند جانە بۇحارا باعىتتارىندا مادەني تۋرلار ۇيىمداستىرۋعا بولادى. مۇنىڭ الداعى ۋاقىتتا قازاقستان ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ورتالىق ازيا تۋريزمى ءۇشىن دە ماڭىزدى دۇنيە بولاتىنىنا سەنىمدىمىن.

- قازىر تۇركيادا وقيتىن قازاقستاندىق جاستار كوبەيىپ كەلەدى. وسى باعىتتا توقتالىپ كەتسەڭىز. الداعى ۋاقىتتا قازاقستاندىقتارعا گرانتتار سانىن كوبەيتۋ جوسپاردا بار ما؟

- تۇركيا مەن قازاقستانىڭ ءبىلىم سالاسىندا ايتارلىقتاي سالماقتى بايلانىستار بار. بۇل سالا دا ىنتىماقتاستىعىمىزدا ۇلكەن پوتەنتسيالعا يە تاقىرىپتاردان ءبىرى. تۇركيادا باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا دەڭگەيلەرىندە ءبىلىم العىسى كەلەتىن شەت ەلدىك ستۋدەنتتەرگە ارنالعان «تۇركيا ستيپەنديالارى» اتتى اۋقىمدى گرانتتىق باعدارلاما وتكىزىلىپ وتىرادى. قازاقستان وسى باعدارلاماعا ەڭ كوپ قىزىعۋشىلىق تانىتاتىن مەملەكەتتەر ىشىندە تۇر. ستاتيستيكاعا نازار اۋدارساق، بۇگىنگە دەيىن 4500-گە جۋىق قازاقستاندىق ستۋدەنتتىڭ «تۇركيا ستيپەنديالارى» باعدارلاماسىمەن تۇركيادا ءبىلىم العانىن كورىپ وتىرمىز. وتكەن جىلدىڭ وزىندە قازاقستاننان 4000-نان اسا ءوتىنىم قابىلداندى. بيىل ءوتىنىم سانى ارتىپ، 7000-عا تايايدى دەپ بولجامداپ وتىرمىز.

قازاقستانعا بولىنەتىن گرانت سانىن وسىردىك. وسىلايشا، 2020-2021 وقۋ جىلىندا ءتيىستى تالاپتارعا سايكەس كەلگەن 100 ستۋدەنت وسى باعدارلامامەن تۇركيادا ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. بۇدان بولەك، قازىر شامامەن 500-گە جۋىق قازاقستاندىق ستۋدەنت تۇركيادا گرانتتىق نەگىزدە ءبىلىم الۋدا. بۇل ماڭىزدى كورسەتكىش جانە ونى الداعى جىلدارى ودان ءارى ارتتىرۋدى كوزدەيمىز. وسى ورايدا، تۇركيادا ساپالى ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىن ۇسىناتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردە ءبىلىم الۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىن بارشا قازاقستاندىق باۋىرلارىمىزدى وسى باعدارلامامەن جاقىننان تانىسۋعا شاقىرامىن. قازاقستاندىق جاس باۋىرلارىمىزدىڭ تۇركيادا وزدەرىن جات سەزىنبەيتىندەرىنە، كەرىسىنشە، ەكىنشى وتانىنداي سەزىنەتىندەرىنە سەنىمدىمىن.

تۇركيا مەن قازاقستانداعى ۋنيۆەرسيتەتتەر اراسىندا ۇيىمدىق ىنتىماقتاستىق ورناتۋ ماقساتىندا قول قويىلعان ءبىرقاتار ىنتىماقتاستىق قۇجاتتارى بار. وسى ورايدا، الدىڭعى قاتارلى ۋنيۆەرسيتەتتەرىمىز اراسىندا ءوزارا بايلانىستار مەن تاجىريبە الماسۋلارعا قاتىستى جوبالار جۇزەگە اسىرىلعانىن كورىپ قۋانىپ وتىرمىز. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك العان جىلدارىمەن تۇسپا- تۇس قۇرىلعان قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق- تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى دە وسى سالاداعى ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ ايقىن ءبىر مىسالى بولىپ تابىلادى. وسى ورتاق ۋنيۆەرسيتەتىمىز سوڭعى 30 جىل ىشىندە قازاقستاننىڭ ءبىلىم سالاسىنا باعالى ۇلەس قوستى.

سونىمەن قاتار، قازاقستاندا تۇراتىن تۇرىكتەرگە جانە قازاق باۋىرلارىمىزعا جوعارى ساپالى ءبىلىم قىزمەتى ۇسىناتىن باستاۋىش جانە ورتا بۋىن مەكتەپتەرىن اشۋعا بايلانىستى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. بۇل تاقىرىپتا قازاقستاندا ۇلكەن سۇرانىس پەن قاجەتتىلىكتىڭ بار ەكەنىن بىلەمىز. ءبىلىم سالاسىندا دا تۇركيا ىنتىماقتاستىققا اشىق. قازاقستاندا، وكىنىشكە وراي، كەيدە كەيبىر ۇيىمداردىڭ «تۇرىك ليتسەيلەرى» رەتىندە اتالىپ جۇرگەنىنە كۋا بولۋدامىز. بۇل ۇيىمداردىڭ تۇركياعا ەشقانداي قاتىسى مەن بايلانىسى جوق ەكەنىن وسى ورايدا اتاپ وتكىم كەلەدى. تاريحى، مادەنيەتى ورتاق قازاقستان مەن تۇركيا اراسىندا مادەني بايلانىستار سالاسىندا قانداي جاڭالىقتار، بىرلەسكەن جوبالار كۇتۋگە بولادى؟ ءتىلى، تاريحى، ءدىنى ورتاق تۇرىك جانە قازاق حالىقتارى ءاردايىم ءبىر- ءبىرىن جۇرەگىمەن سەزىنىپ، تۇرىك- قازاق دوستىعىن عاسىرلار بويى جالعاستىرىپ كەلگەن. وسى نەگىزدە گۇلدەنگەن مادەني بايلانىستارىمىز الداعى ۋاقىتتا كەرەمەت دەڭگەيدە جالعاسىن تاباتىنىنا سەنىمدىمىز.

2010 -جىلى اشىلعان يۋنۋس ەمرە اتىنداعى تۇرىك مادەنيەت ورتالىعى 11 جىلدان بەرى تۇركيا مەن قازاقستان اراسىندا كوڭىل كوپىرى مىندەتىن اتقارىپ كەلەدى. ورتالىق ءبىر جاعىنان تۇرىك ءتىلى، مادەنيەتى مەن ونەرىن قازاق حالقىنا تانىستىرا وتىرىپ، ەكىنشى جاعىنان قوس مادەنيەتتىڭ ورتاق سالت- داستۇرلەرىن دارىپتەۋ قىزمەتىن جۇزەگە اسىرىپ وتىر. قازاق حالقى دا يۋنۋس ەمرە مادەنيەت ورتالىعىنىڭ قىزمەتىنە ىستىق ىقىلاس تانىتۋدا. انادولىدا تۇرىك حالىق جانە سوپىلىق ولەڭدەرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى يۋنۋس ەمرەنىڭ ماڭگىلىككە قاۋىشۋىنىڭ 700 جىلدىعىنا وراي، 2021 -جىل - قۇرمەتتى پرەزيدەنتىمىز تاراپىنان «يۋنۋس ەمرە جانە تۇرىك ءتىلى جىلى» بولىپ جاريالاندى. سوندىقتان، وسىناۋ ماڭىزدى جىلدا ەپيدەميالىق احۋالدى ەسكەرە وتىرىپ، ءبىرقاتار مادەني ءىس- شارالار وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

سونىمەن قاتار، تۇركىستانداعى قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق- تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى ورتاق مادەنيەتىمىز بەن تاريحىمىزدىڭ قادىرلى قۇندىلىقتارى بولىپ تابىلاتىن ءال- فارابي، قوجا احمەت ياساۋي مەن ابايدىڭ مۇرالارىن جاڭعىرتاتىن سەمينارلار مەن ەسكە الۋ باعدارلامالارىن ۇيىمداستىرىپ كەلەدى. بۇدان بولەك، قازاقستاندا تۇرىك فيلمدەرى مەن سەريالدارى ۇلكەن قىزىعۋشىلىققا يە. ەلدەرىمىز اراسىنداعى ماڭىزدى مادەني كوپىر بولىپ سانالاتىن تۇرىك كينولارى مەن سەريالدارىن قازاقستان تەلەارنالارىندا تاراتۋ جۇمىستارىمىز جالعاسىپ كەلەدى. تۇرىك- قازاق بىرلەسكەن فيلمدەرى مەن سەريالدارىن دايىنداۋ بويىنشا كەزدەسۋلەر وتكىزىلىپ جاتىر. ورتاق قۇندىلىقتارىمىزدى دارىپتەيتىن فيلمدەر حالىقتارىمىزدى ءبىر- بىرىنە ودان ءارى جاقىنداستىرا تۇسۋدە.