ەكسكليۋزيۆ: قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆپەن سۇحبات

None
None
بىشكەك. قازاقپارات - 2-3-ناۋرىزدا قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆتىڭ تۇڭعىش رەت قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارى جوسپارلانىپ وتىر.

وسى ساپار قارساڭىندا قىرعىز باسشىسى «قازاقپارات» ح ا ا» ا ق پورتالدارى ءۇشىن ەكسكليۋزيۆ سۇحبات بەرگەن بولاتىن. سۇحباتتىڭ ۆيدەو جانە ماتىندىك نۇسقاسىن اگەنتتىك وقىرماندارىنىڭ نازارىنا ۇسىنامىز.

- قۇرمەتتى پرەزيدەنت مىرزا! ەڭ الدىمەن سۇحبات الۋعا كەلىسىم بەرگەنىڭىز ءۇشىن زور العىسىمىزدى بىلدىرەمىز. بيىلعى قاڭتار ايىندا قىرعىزستاندا پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ءوتتى. ءسىز جەڭىسكە جەتتىڭىز! جەڭىسىڭىزبەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز!

- راقمەت!

- وسى سايلاۋ ءسىز ءۇشىن قالاي بولدى؟ سايلاۋ ناۋقانى نەسىمەن ەسىڭىزدە قالدى؟ وسىدان جارتى جىل بۇرىن «قىرعىز ەلىن باسقارامىن» دەگەن وي بولدى ما، سىزدە؟

- جاقسى سۇراق ەكەن. جارتى جىل ەمەس، شىنىمدى ايتايىن، بالا كەزىمدە وسىنداي ءبىر ارماننىڭ جەتەگىندە ەدىم. اتام مەن اجەم ۇنەمى كوكپ سەزىن تەلەديداردان قاراپ وتىراتىن. اجەم ول كەزدە جوعارعى كەڭەسكە دەپۋتات ەدى. كپسس سەزى بولعان سايىن «ماسكەۋگە سەزگە بارامىن» دەپ كەتەتىن. سودان اتام مەن اجەم تەلەديدار كورسە، 4-5-سىنىپ وقيتىن كەزىم بولسا كەرەك، مەن دە قىزىعىپ قارايتىنمىن. ول ۋاقىتتا - برەجنەۆ. برەجنەۆ سويلەپ جاتسا «مەن دە برەجنەۆتەي بولامىن» دەيتىنمىن، وسىنداي ءبىر ىشكى ارمانىم بولدى. تاعدىر ەكەن، 2005 -جىلى، وسىدان 16 جىل بۇرىن بۇرىن پارلامەنتكە دەپۋتات بولىپ سايلاندىم.

سول كۇننەن باستاپ جەمقورلىقپەن كۇرەسىپ كەلەمىن. وزدەرىڭىز دە بىلەسىز، بىزدە جەمقورلىق 30 جىلدان بەرى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن كۇش الىپ كەتكەن. سوندىقتان ەلىمىز وسى جولى دا توڭكەرىس جاسادى. بۇل سول شەنەۋنىكتەردىڭ جەمقورلىققا مالىنىپ كەتكەنىنىڭ سالدارى ەدى. ودان كەيىنگى ماسەلە بىزدە كەدەيلەر مەن بايلاردىڭ اراسى تىم الشاقتاپ كەتتى. سونىڭ كەسىرىنەن، سەبەبىنەن ريەۆوليۋتسيا بولدى، بىزدە. 2012 -جىلى ءبىرىنشى رەت قاماۋعا الىندىم. 9 اي قاماۋدا جاتتىم. ءبىراق سوتتا اقتالىپ، تازا ادام بولىپ شىقتىم. سوعان قاراماستان قۋعىن- سۇرگىن جالعاسا بەردى. سونىڭ كەسىرىنەن شەت ەلگە شىعىپ كەتتىم. قازاقستاندا، رەسەيدە، ەۋروپادا ءجۇردىم. 2017 -جىلى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا قاتىسامىن دەپ ەلىمە قايتا كەلگەن ەدىم. كەلگەن بويدا قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ شەكارادان ۇستاپ الىپ، قايتا قاماپ قويدى. سونىمەن 3,5 جىل ءومىرىم تۇرمەدە ءوتتى. وتكەن جىلدىڭ قازانىندا وزدەرىڭىز بىلەتىندەي تولقۋلار بولىپ، حالىقتىڭ جاردەمىمەن تۇرمەدەن بوساپ شىقتىم. شىنىمدى ايتايىن، مەن بيلىككە كەلگەنىمە مەن ەشقانداي دا قۋانعان جوقپىن.

ءسىز «6 اي بۇرىن پرەزيدەنت بولامىن دەپ ويلادىڭىز با؟» دەپ سۇرادىڭىز عوي. ويلاپ جۇرگەنمىن. ۋاقىتى كەلگەندە پرەزيدەنت بولامىن دەگەن ماقساتىم بولدى. ءبىراق، قاشان ەكەنىن بىلمەيتىنمىن. بىلتىرعى قازان ايىنداعى تولقۋلاردىڭ ناتيجەسىندە سول بيلىكتىڭ تىزگىنى قولىما ءتيدى. ءبىراق، مەن پرەزيدەنت بولعانىما سۇيىنگەن ەمەسپىن. ەڭ الدىمەن ەلىمدە قان توكپەي، بەيبىت جولمەن، مارودەرلىككە جول بەرمەي، كەدەيلەر مەن بايلاردى قاقتىعىستىرماي، قانتوگىسسىز تىنىشتىق ساقتاپ قالعانىما سۇيىنەمىن. پرەزيدەنت بولعانىما ەمەس، تىنىشتىقتى ساقتاپ قالعانىما سۇيىنەمىن.

- پرەزيدەنت بولىپ سايلاندىڭىز. جاقىندا رەسەي فەدەراتسياسىنا ساپارمەن بارىپ كەلدىڭىز. ەندى مەملەكەتتىك ساپارمەن قازاقستانعا بارا جاتىرسىز. نەگە تاڭداۋىڭىز وسى ەكى مەملەكەتكە ءتۇستى جانە قازاقستانعا قانداي ۇسىنىسپەن بارا جاتىرسىز؟

- پرەزيدەنت بولىپ سايلانعاننان كەيىن قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ مەنى شاقىردى. سوندا ءسوز بەردىم. ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى اراسىندا ەڭ الدىمەن قازاقستانعا بارا جاتقانىمنىڭ سەبەبىنىڭ ءبىرى دە سول. ەكىنشى، ءبىز قازاق- قىرعىز - ءبىر تۋعان، كورشىلەس ەلمىز. ءبىزدى ەكى مەملەكەتتىڭ كوپتەگەن مۇددەلەرى بىرىكتىرىپ تۇر. سوندىقتان ءبىر تۋعان، باۋىرلاس ەلگە ساپارمەن بارا جاتىرمىن. ءبىرىنشى ساپارىمنىڭ رەسەيگە بولعان سەبەبى - بىزدە تەز ارادا قول قويۋ ءۇشىن دايىن تۇرعان حاتتامالار، كەلىسىمدەر بار ەدى. ەندى قۇداي بۇيىرتسا، 2-3 -ناۋرىز كۇندەرى قازاقستانعا، سىزدەرگە مەملەكەتتىك ساپارمەن قوناققا بارايىن دەپ وتىرمىن. ودان كەيىن وزبەكستان مەملەكەتىنە ساپارىم جوسپارلانعان. كەيىن قىتاي مەملەكەتىنە، تۇركيا مەملەكەتىنە دە جوسپار بار. ءبىز بارلىق مەملەكەتپەن بايلانىسىمىزدى وتە جوعارى دەڭگەيگە جەتكىزۋ ءۇشىن ۇلكەن كۇش- ارەكەتىمىزدى جۇمساۋىمىز كەرەك. ساياساتىمىز سول.

- راس، ءبىز باۋىرلاس مەملەكەتپىز. سوڭعى 25 جىلدا ارامىزدا ءبىراز قۇجاتقا، كەلىسىمشارتقا دا قول قويىلدى. ءبىراز ماسەلە شەشىلدى. ەندى قازاقستانمەن قارىم- قاتىناستا سول ساباقتاستىقتى ۇستاناسىز با؟

- ءبىز قازاق- قىرعىز ءبىر تۋعانبىز. ەگەر قازاق پەن قىرعىزدى قاتار قويىپ تۇرىپ، قايسىسى قازاق، قايسىسى قىرعىز دەپ سۇراساڭىز، ەشكىم ايىرا المايدى، تاڭداي المايدى. ءسىز بەن مەنى قازىر قاتار قويىپ، تانىمايتىن ادامنان «قايسىسى قازاق، قايسىسى قىرعىز» دەپ سۇراساڭىز اجىراتا المايدى. سوندىقتان بىزدە قازاق مەملەكەتىمەن كەلىسسوزدەردە، قانداي دا ءبىر كەلىسىمدەرگە قول قويۋدا، نە بولماسا ءوز ارامىزدا ماسەلەلەر تۋىنداپ قالعان جاعداي بولسا دا ەشقانداي داۋ- داماي بولماۋى كەرەك. ويتكەنى، ءبىز باۋىرلاس حالىقپىز. ءبىر- ەكى كۇندىك ومىرمەن جوسپار قۇرماعانىمىز دۇرىس ەمەس. قازاقستانعا بارعاندا ءبىرقاتار كەلىسىمدەرگە، ەكى مەملەكەتتىڭ اراسىندا بولىپ جاتقان مامىلەلەرگە قول قويامىز. ءبىراق، بىزدە شەشىلمەيتىن بىردە- ءبىر ماسەلە بولماۋى كەرەك.

- ءسىز قازاقستان مەن قىرعىزستان اراسىندا شەشىلگەن سۇراقتار كوپ ەكەنىن ايتتىڭىز. ال شەشىلمەگەن سۇراقتار بار ما؟

- شەشىلمەگەن سۇراقتار جوق. مايدا- شۇيدە ماسەلەلەر بولسا ءوزارا كەلىسسوزدەر ارقىلى شەشىپ الامىز.


- قازاقستان مەن قىرعىزستان ءبىراز حالىقارالىق ۇيىمنىڭ مۇشەسى. ولاردىڭ ىشىندە ەكى ءىرى ۇيىم بار: ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق پەن شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى. مەنىڭ سۇراعىم وسى ەكى ۇيىم ىشىندە قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ كوزقاراستارى قانداي ماسەلەدە ورتاق؟

- جالپى ە ا ە و، شىۇ، ۇ ق ش ۇ، ت م د ۇيىمدارى اراسىندا كوپتەگەن ماسەلەلەر بارشىلىق. ءبىراق، بارلىق ماسەلەلەردە قازاق پەن قىرعىزدىڭ مۇددەسى ورتاق. ماسەلەلەردىڭ 90 پايىزىندا ەكى ەلدىڭ مۇددەسى ۇقساس. ءاردايىم قىرعىز پەن قازاق ورتاق مۇددەمىزدى قورعايمىز، ۇستانىمىز دا ءبىر بولادى. ەكى ەل ەاەو، شىۇ- دا ءبىر- بىرىمىزبەن كەڭەسىپ ارەكەت ەتىپ كەلەمىز. بۇل ءىسىمىز الداعى ۋاقىتتا دا ءوز جالعاسىن تابا بەرمەكشى.

- تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى ورتالىق ازيا ينتەگراتسياسى تۋرالى ساراپشىلار مەن ساياساتتانۋشىلار كوپ اڭگىمە ايتادى. ءسىزدىڭ ورتالىق ازيا ينتەگراتسياسىنا كوزقاراسىڭىز قانداي؟

- ورتالىق ازيا ينتەگراتسياسى 2000 -جىلدان بەرى ءسوز بولىپ كەلە جاتىر. ماعان جەتكەن مالىمەت بويىنشا وزبەكستان مەن تۇرىكمەنستان جاقىن ارادا ورتالىق ازيانىڭ ينتەگراتسياسىنا قاتىستى كونفەرەنتسيا وتكىزەتىن سەكىلدى. ءبىز كونفەرەنتسيانى بىشكەكتە وتكىزۋدى ۇسىنباقشىمىز. جالپى ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى ءبىر- بىرىمەن ۇنەمى ينتەگراتسيالىق بايلانىستا بولۋى، بايلانىسىپ تۇرۋى كەرەك. وڭىردە ءبىزدىڭ مەملەكەتتەر ءبىر بولماساق، شاشىراندى ەل بولساق ونىڭ سالدارى تەرىس جايتتارعا الىپ كەلۋى مۇمكىن. سوندىقتان ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى بارلىق ۋاقىتتا ءبىر- بىرىمىزبەن جاقىن بايلانىس ۇستانىپ، بىرگە بولۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن.

- 2005 -جىلدان باستاپ قازاقستاننان قىرعىستانعا تاۋ-كەن، كوممۋنيكاتسيا سىندى سالالارعا شامامەن 1 ميلليارد دوللارعا جۋىق ينۆەستيتسيا قۇيدى. ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەر قىرعىزستاندا جۇمىس ىستەيدى. ەكى ەلدىڭ اراسىندا ەكونوميكالىق قارىم- قاتىناس بار. قازاقستان ينۆەستيتسياسى بويىنشا ءسىزدىڭ ساياساتىڭىز قانداي؟

- بيلىككە كەلگەننەن كەيىن، ءبىز بارلىق ينۆەستورلاردى قورعاۋعا الا باستادىق. ەندى سول قورعاۋدى تولىققاندى جۇزەگە اسىرامىز. ءبىزدىڭ ەل پرەزيدەنتتىك باسقارۋ فورماسىن تاڭدادى، بىلەسىزدەر. سوعان وراي جاڭا كونستيتۋتسيا قابىلدانادى. ودان كەيىن جاڭا زاڭدار جازىلادى، جاڭا پارلامەنت سايلانادى. بۇگىندە ۇكىمەتتىڭ جانىندا ينۆەستورلار تارتۋ جانە ولاردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ جونىندەگى اگەنتتىك بار. قازىر بۇل اگەنتتىك ۇكىمەتكە قارايدى. ال جاڭا اتا زاڭ قابىلدانعاننان كەيىن بۇل اگەنتتىكتىڭ دەڭگەيىن كوتەرىپ، ونى پرەزيدەنتكە تىكەلەي باعىناتىن ۇلتتىق اگەنتتىككە اينالدىرامىز. بارلىق ينۆەستورلار سول اگەنتتىكپەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيدى. ەگەر قانداي دا ءبىر ورگانداردان ينۆەستورلارعا قىسىم جاسالعان بولسا، وندا اگەنتتىك ينۆەستورلاردىڭ مۇددەسىن قورعايدى. بۇل مەنىڭ جەكە قۇزىرەتىمدە بولادى. ينۆەستورلار مەملەكەتپەن 20-30 جىلعا كەلىسىم جاسايدى. ەرتەڭ نە ارعى كۇنى بيلىك الماسىپ كەتسە دە ينۆەستورلار جۇمىسىنا كەپىلدىك بولۋى كەرەك. ويتكەنى، مەملەكەت ءوزىنىڭ ۇستانىمىنان تايماۋى ءتيىس.

ينۆەستورلارمەن ۇزاقمەرزىمدى كەلىسىمشارت جاساسقاننان كەيىن، ولاردىڭ سول مەرزىمى اياقتالعانعا دەيىنگى مۇددەسىن مەملەكەت قورعاۋى كەرەك. بۇگىندە تالاستا، الا-بۇقا شاتقالىندا، جالپى قىرعىزستان اۋماعىندا قازاق ينۆەستورلارى جۇمىس ىستەپ جاتىر. جاسىرىن ەمەس، بۇعان دەيىن ينۆەستورلاردى قيناۋ، مۇلىكتەرىن الىپ قويۋ، قانداي دا ءبىر ءىس قوزعاۋ سىندى جايتتار بولعان. ەندى وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەر بولماۋى ءۇشىن وسىنداي ۇلتتىق اگەنتتىك قۇرۋدى نيەت ەتىپ وتىرمىن. الداعى ۋاقىتتا قازاق ينۆەستورلارىن عانا ەمەس، بارلىق دۇنيەجۇزىنەن كەلگەن ينۆەستورلاردى پرەزيدەنتتىڭ ءوزى ۇلتتىق اگەنتتىك ارقىلى قورعاۋعا الادى.

- ترانسشەكارالىق وزەندەر تاقىرىبىنا كوشسەك، بۇعان قاتىستى ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىز قانداي؟ ونداي پروبلەمانى شەشۋدىڭ قانداي جولى بار؟

- قازىر دۇنيە جۇزىندە سۋ تاپشىلىعى ورىن الىپ وتىر. بىزدە دە پروبلەما جوق ەمەس. ايتا كەتەرلىگى، بىزدەگى توقتاعۇل سۋ قويماسىنداعى جاعداي وسىلاي كەتە بەرسە، وندا ەندىگى جىلى كاتاستروفاعا الىپ كەلەتىندەي احۋالعا اينالاتىنى دا شىندىق. سوندىقتان دا، ءبىز قازىر قازاقستان مەن وزبەكستاننان ەلەكتر ەنەرگياسىن يمپورتتاۋدى قاراستىرامىز. قازاقستان رەسپۋبليكاسى 900 ميلليون 1 ميللياردقا جۋىق ك ۆ ت ەلەكتر ەنەرگياسىن بىزگە يمپورتتاۋعا دايىن ەكەنىن ايتتى. وزبەكستانمەن دە كەلىسسوزدەر ءجۇرىپ جاتىر. بۇنىڭ سەبەبى ايتايىن، ەگەر ءبىز قازىر سىزدەردەن ەلەكتر ەنەرگياسىن الماساق، وندا بىزگە جينالعان سۋدى جىبەرىپ، سول ارقىلى ءوز ەلىمىزدى ەلەكترمەن قامتاماسىز ەتۋگە تۋرا كەلەدى. سول سۋ جىبەرۋدىڭ كەسىرىنەن ۆەگەتاتسيالىق كەزەڭدە وزبەككە دە، قازاققا دا، ەشكىمگە دە سۋ جەتپەي قالادى. ويتكەنى، توقتاعۇل سۋ قويماسىندا سۋ ازايىپ كەتەدى. ياعني، ءبىز ءوزىمىز ەلەكتر وندىرۋگە كىرىسسەك، ونىڭ سوڭى وسىلايشا بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا، قازاقستان مەن وزبەكستاننان ەنەرگيانى يمپورتتاۋعا ءتيىسپىز. بۇل بارىمىزگە دە وڭتايلى. سونىڭ ناتيجەسىندە كورشىلەس مەملەكەتتەر اراسىنداعى مىندەتتەمەلەرىمىزدى ۆەگەتاتسيالىق كەزەڭدە اتقارامىز دەپ ۇمىتتەنەمىز.

- ال ترانسشەكارالىق لوگيستيكا بويىنشا قىرعىزستاننىڭ بولەك ساياساتى بار ما؟

- قىرعىزستان باتىس پەن شىعىستى بىرىكتىرىپ تۇرعان ۇلى جىبەك جولىنىڭ ءدال ورتاسىندا تۇر. سوندىقتان قانداي دا ءبىر ترانسقاتىناستىق بايلانىستار بولسا وندا ءبىز ءاردايىم بارلىق ولكەنى بىرىكتىرىپ تۇرعان ايماققا اينالىمىز دەگەن ءۇمىتىم بار. بۇل باعىتتاعى ءبىزدىڭ ۇلتتىق جوسپارىمىز - قىتاي- قىرعىزستان- وزبەكستان تەمىر جولى. ءبىزدىڭ تۇستىك ايماقپەن وتەدى. بۇل ءوزى ورتالىق ازيانى ءوزارا، ال ازيا ايماعىن ەۋروپامەن بايلانىستىراتىن تەمىر جول بولادى. سول تەمىر جولدى سالساق ۇلى جىبەك جولىن ودان ارى وركەندەتۋدى جولعا قويا الامىز دەپ سەنەمىز. بۇل مەملەكەتىمىزدىڭ سىرتقى باسىمدىعى.

- 2-ناۋرىزدا ساپارىڭىز بارىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆپەن نە جايىندا سويلەسەسىز؟ شەت جاعاسىن اشىپ بەرە الاسىز با؟

- بۇل ءبىرىنشى قازاقستانعا پرەزيدەنت رەتىندە جاسايتىن العاشقى ساپار بولعاندىقتان باۋىرلاستىق بايلانىستى قۋاتتاۋ ءۇشىن، رەسمي شاقىرتۋمەن مەملەكەتتىك ساپارعا بارا جاتىرمىن. قازاق پەن قىرعىزدىڭ اراسىندا شەشىلمەيتىن ماسەلە بولمايتىندىعىن تاعى دا قايتالاپ ايتقىم كەلەدى. بارلىعى كەلىسسوزدەر جولىمەن شەشىلەدى. البەتتە، كەلىسىمدەرگە قول قويامىز. قازاق مەملەكەتىنىڭ دە، قىرعىز مەملەكەتىنىڭ دە مۇددەسىنە ساي كەلەتىن كەلىسىمدەردى راسىمدەيمىز. ونداي ماسەلە كوپ. ونىڭ ءبارىن ايتىپ وتىرمايىن.


- قىرعىز بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى، سايتتارىن، فەيسبۋكتى قاراپ، وقىپ وتىرامىز. ءسىزدى قازىر قاتال باسشى دەپ ەسەپتەيدى. مۇنداي ءيميدجدىڭ قالىپتاسۋى نەمەن بايلانىستى بولدى؟

- بالكىم سىرتتاي قاراعاندا قاتال كورىنەتىن شىعارمىن، ءبىراق ءوزىم جۇمساق اداممىن. بىزدە قازىر زاڭ بارلىق جەردە جۇمىس ىستەيدى. مەن بارلىعىنا - مينيسترلەرگە، پرەمەر- مينيسترگە، كۇشتىك قۇرىلىمدارعا، بارلىعىنا تەك زاڭ اياسىندا ارەكەت ەتىڭدەر دەپ ايتامىن. جەمقور بولسا، قىلمىس جاساسا ءىس باسىنداعى بولسىن، بۇرىنعى باسشى بولسىن جازاسىن السىن دەيمىن. ەگەر جالا جاۋىپ قاماپ قويعان بولساڭ، وندا ءوزىڭ جازاعا تارتىلاسىڭ دەپ ايتامىن. سوندىقتان قازىر بىزدە زاڭ، جۇيە جۇمىس ىستەي باستادى. قاتال باسشى دەگەن ويىڭىزدىڭ ءتۇپ توركىنىن ءتۇسىنىپ تۇرمىن. پرەمەر- مينيسترلەر، مينيسترلەر، باسشىلار جانە باسقا دا ۇلكەن شەنەۋنىكتەر قامالىپ جاتىر. سونى مەڭزەپ ساۋال قويىپ وتىرعانىڭىزدى تۇسىنەمىن.

بىزدە 30 جىلدان بەرى جەمقورلىقتىڭ تامىرى تەرەڭگە كەتكەن. قىرعىزستان بويىنشا 300 ادام مەن ولاردىڭ وتباسى ابدەن بايىپ، ال قالعانى ادبەن كەدەيلەنگەن. سونىڭ سالدارىنان بىزدە ءۇشىنشى رەت رەۆوليۋتسيا بولدى. بۇل ءبىرىنشى سەبەبى. ەكىنشى سەبەبى - تازا ەمەس، ادىلەتسىز سايلاۋلاردان شىعىپ وتىر. سوندىقتان ءبىز بۇعان دەيىنگى پرەزيدەنتتەردىڭ قاتەلىگىن قايتالاماي تازا سايلاۋ وتكىزەيىك دەپ ءادىل سايلاۋ جاسادىق. جاقىندا جەرگىلىكتى سايلاۋلار دا بولادى، رەفەرەندۋم وتەدى. ونى دا تازا وتكىزەمىز. ودان كەيىن كۇزدە پارلامەنتتىك سايلاۋ بولادى. ءبىزدىڭ زاڭدار دا تولىققاندى جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. زاڭ پرەزيدەنتتەن باستاپ قولىنا كەتپەن ۇستاعان ديقانعا دەيىن - بارلىعىنا بىردەي بولۋى قاجەت. قازىر ءبىز سول زاڭدىلىقتى، ادىلەتتىلىكتى ورناتىپ جاتىرمىز. ارينە، مۇنىڭ بارلىعىن ءبىر جىلدىڭ ىشىندە جىپكە تىزگەندەي قىلىپ، كەمشىلىكسىز الىپ كەتە المايمىز. ويتكەنى، بۇنى تۇزەۋ ءۇشىن 2-3 جىلداي ۋاقىت كەرەك. البەتتە كەمشىلىكتەر بار. ونداي بولماي قويمايدى دا. «ەشتەڭە ىستەمەگەن ادام عانا قاتەلەسپەيدى» دەيدى عوي. ونشا- مۇنشا كەمشىلىك بولارى ءسوزسىز. ءبىراق، ءبىز ونى بىردەن تۇزەتۋگە بارلىق كۇش- جىگەرىمىزدى جۇمسايمىز.

- سىرتقى ساياسات جايىندا ءسوز قوزعاساق. ەندى قىرعىزستاننىڭ سىرتقى ساياساتى قانداي بولماق؟

- ءبىز ءبىرىنشى كەزەكتە كورشىلەس مەملەكەتتەرمەن باۋىرلاستىق بايلانىستارىن جالعاستىرامىز. بۇل رەتتە قىرعىز بەن قازاقتا: «الىستاعى اعايىننان جاقىنداعى كورشى ارتىق» دەگەن جاقسى ءسوز بار. سول جاقىن كورشىلەرمەن ءبىرىنشى كەزەكتە جاقسى بايلانىسىمىزدى دامىتۋعا ءتيىسپىز. ال قالعان مەملەكەتتەرمەن، ماسەلەن رەسەيمەن وداقتاس، ستراتەگيالىق سەرىكتەسپىز. ولارمەن دە جاقىن بايلانىستا بولامىز. ەۋروپا، امەريكا، جالپى بارلىق مەملەكەتپەن ءبىز تەڭدەي دارەجەنى ۇستانا وتىرىپ، ەكى تاراپتىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، قارىم- قاتىناس جاسايتىن بولامىز.

- ارينە، بوس ۋاقىتىڭىز جوق ەكەندىگىن جاقسى تۇسىنەمىن. پرەزيدەنتتىك قىزمەتكە ەندى كىرىستىڭىز. دەگەنمەن، قىرعىز پرەزيدەنتى بوس ۋاقىتىن قالاي وتكىزەدى ەكەن؟

- دۇرىس ءبىلىپ وتىرسىز، قازىر بوس ۋاقىتىم جوق. باسپا ءسوز حاتشىم مەن كەڭەسشىمە: «مەنى ايامايسىڭدار، ءبارى تىعىز، بوس ۋاقىت بەرمەيسىڭدەر» دەپ رەنىشىمدى ءبىلدىرىپ جاتامىن. ءبىراق، ازىرشە قولىم قالت ەتكەندە باسسەينگە بارىپ ءجۇرمىن. كۇن جىلىنعاندا فۋتبول مەن ۇلكەن تەننيس وينايمىن. قازىر بوس ۋاقىتىم از.


- قازاقستان حالقىنا قانداي تىلەك ايتار ەدىڭىز؟

- قازاق حالقىنا ىنتىماق، جاقسىلىق، تىنىشتىق تىلەيمىن! البەتتە، مويىنداۋىمىز كەرەك - قازاق حالقى بۇگىندە بىزگە قاراعاندا بىرنەشە جىل العا كەتكەن مەملەكەت. مۇنان دا العا ىلگەرىلەي بەرگەنىن تىلەيمىن. ويتكەنى، سىزدەردە ءبارى جاقسى بولسا، قىرعىزستاندا دا سونداي بولاتىندىعى ءسوزسىز. ءبىز باۋىرلاس حالىقپىز. ەش ۋاقىتتا ءبىر- ءبىرىمىزدى تاستاعان ەمەسپىز. وعان تاريح دالەل. قازاقتىڭ باسىنا كۇن تۇسكەندە قىرعىز كومەك كورسەتكەن، قىرعىزدىڭ باسىنا قيىندىق تۋعاندا قازاقتار جاردەم بەرگەن.

تاريحتان مىسالعا الساق، 30-شى جىلدارى اشارشىلىق بولعاندا، قازاق باۋىرلاستاردىڭ كوپشىلىگى بىزگە اۋىپ كەلدى. سوندا ءبىر كەسە تالقانىمىز بولسا، سونىڭ جارتىسىن قازاققا بەرىپ، اشتىقتان ساقتاپ قالعانبىز. مەنىڭ تۋعان اۋدانىمدا ونشاقتى قازاق اۋىلى بار. بارلىعىندا قازاقتار تۇرادى. ءبىراق، 100 جىلدان اسىپ كەتتى عوي، سودان بەرى بىزبەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپ، ءبىر تۋعانداي ارالاسىپ كەلەمىز. وسىنداي ساتتەردە، قيىن مەزگىلدە ءبىر- بىرىنە جاردەم بەرگەن، ءارقاشان ءبىر- ءبىرىن قولداعان حالىقپىز. سوندىقتان قازاق باۋىرلارعا تىلەرىم - جاقسىلىق، ءوسىپ- ونە بەرسىن، ەل- جۇرتىندا تىنىشتىق بولسىن!

- باۋىرلاس ەلدەرىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولسىن! ۋرماتتۋۋ پرەزيدەنت، سىزگە چوڭ راحمات!


اۆتور: مارلان جيەمباي


سوڭعى جاڭالىقتار