اۋە تاسىمالىندا قاۋىپسىزدىك بارىنەن ماڭىزدى - اۆياتسيا ارداگەرىمەن سۇحبات
30 جىلدىق مەرەيتوي قارساڭىندا عانا 1- اقپان - اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ ارداگەرلەرى مەن قىزمەتكەرلەرىن قۇرمەتتەۋ كۇنى بولىپ رەسمي بەلگىلەندى.
العاشقى اتاۋلى مەرەكە كۇنىندە قازاقپارات ءتىلشىسى اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ ارداگەرى، 40 جىلدام استام ۋاقىت جولاۋشىلار قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتكەن سۆەتلانا گروموۆامەن سۇحبات ۇسىنادى. سۆەتلانا گروموۆا 40 جىلدان استام ۋاقىت بويى قازىرگى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اتىنداعى حالىقارالىق اۋەجايدا ينسپەكتور بولىپ ەڭبەك ەتكەن. ونىڭ ەڭبەك كىتاپشاسىندا ءبىر عانا جازبا بار. 2020 -جىلى «قۇرمەتتى اۆياتور» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالعان جانە زەينەتكە شىققان.
سۇحبات بارىسىندا كەيىپكەر العاشقى جۇمىس جىلدارىن ەسكە الىپ، اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ قىر- سىرىمەن ءبولىستى.
«جاس قىزدى اۋەجايدا نە قىزىقتىرۋى مۇمكىن؟ ارينە ادەمى فورما. 1982 -جىلدىڭ 1-ماۋسىمىندا سول كەزدەگى سەلينوگرادتىڭ كىشكەنتاي اۋەجايىنا كەلدىم. ول كۇندەرى مۇنداي اۋقىمدى قاۋىپسىزدىك قىزمەتى بولعان جوق، تەك باقىلاۋ- وتكىزۋ بەكەتى مەن تەكسەرۋ قىزمەتى بار تاسىمالداۋ ءبولىمى عانا جۇمىس ىستەدى. كوممەرتسيالىق قويما بويىنشا كەزەكشى بولىپ جۇمىسقا ورنالاستىم دا، ءبىر جىلدان كەيىن تاسىمالداۋ قىزمەتىنە اۋىستىم. وندا جولاۋشىلاردى كۇتىپ الىپ، شىعارىپ سالامىز. ءبىرىمىز تىركەۋ بويىنشا، ەندى ءبىرىمىز - جۇك بويىنشا كەزەكشى بولامىز. ءبىرشاما ۋاقىتتان كەيىن سيكل اۋىسادى: تەكسەرۋ، تىركەۋ جانە جۇك تسيكلى ساعات تىلىندەي جۇمىس ىستەيتىن. كەيىنىرەك تاسىمالداۋ مەن قاۋىپسىزدىك قىزمەتى ەكىگە ءبولىندى. وسىلايشا اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتى قۇرىلدى. مەن 40 جىل بويى ءبىر ورىندا جۇمىس ىستەدىم، ەشقايدا اۋىسپادىم. 2020 -جىلى 13-ناۋرىزدا زەينەتكە شىقتىم، ال 14-ناۋرىزدا اۋەجاي پاندەميا سالدارىنان جابىلدى. سوندىقتان گروموۆا جوق بولسا، اۋەجاي دا جوق»، - دەپ كۇلدى ارداگەر ينسپەكتور.
اۋەجايدا جولاۋشىلاردى كۇتىپ الىپ، باقىلاۋ- تەكسەرۋمەن اينالىساتىن قىزمەتكەرلەر - اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ ينسپەكتورلارى دەپ اتالادى. ءبىر ينسپەكتور جولاۋشىدان مەتالل زاتتارىن سەبەتكە سالىپ، قۇجاتتاردى، وتىرعىزۋ تالونىن كورسەتۋدى سۇرايدى. تاعى ءبىر قىزمەتكەر مونيتوردان جولاۋشى جۇگىن تەكسەرەدى، ال تاعى ءبىر ينسپەكتور جولاۋشىنىڭ تەكسەرۋ قۇرالىنان ءوتۋىن قاداعالايدى.
«جاۋاپتى بولۋ جانە ءوز جۇمىسىمىزدىڭ ەرەكشەلىگىن ءبىلۋ - ءبىز ءۇشىن نەگىزگى تالاپتار. ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز - جولاۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگى. ءقازىر اۋەجايدا دا، جۇك بولىمىندە دە ۇزدىك تەحنيكالار ورناتىلعان. 1980-جىلدارى ولار ءبىزدىڭ تۇسىمىزگە دە كىرمەگەن ەدى. 1990-جىلدارى ەلدە داعدارىس بولعاندا دا، جالاقىمىزدى ۋاقىتىلى الىپ تۇردىق. ويتكەنى، ادامدار بارلىق زاماندا دا ۇشاتىن بولادى. العاشىندا اۋەجايدا 15-16 ينسپەكتور جۇمىس ىستەيتىن ەدى. كەيىنىرەك، اۋەجايدىڭ اۋقىمى كەڭەيىپ، اۋىسىم باسشىسى بولعانىمدا، قىزمەتكەرلەر سانى 40 قا جەتكەن ەدى. ال زەينەتكە شىققانىمدا 115 قىزمەتكەر جۇمىس ىستەيتىن بولدى. ياعني، 30 جىلدا ءبىز دە كوبەيە تۇستىك»، - دەيدى س. گروموۆا.
اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى ءاردايىم ءتۇرلى سىناقتاردان وتەدى. شەتەلدە تاجىريبە الماسادى، ءتىپتى جاڭادان ينسپەكتورلارعا دا ەرەكشە تالاپتار قويىلادى. ەلوردالىق اۋەجايدىڭ ىشىندە وقۋ ورتالىعى ورنالاسقان. ينسپەكتورلارعا تەحنيكالىق جانە وندىرىستىك داعدىلار عانا ەمەس، جولاۋشىلارمەن قالاي سويلەسۋ كەرەكتىگى دە ۇيرەتىلەدى.
«ادامدار ءارتۇرلى بولادى. ءتىپتى ەڭ تالاپشىل جولاۋشىنىڭ دا ءتىلىن تابۋ كەرەك. سەبەبى، بۇل - قىزمەت كورسەتۋ سالاسى. مۇنداي ادامي قارىم- قاتىناستار قۇپتالادى. ماسەلەن، جولاۋشى بالاسىمەن وتسە، «بالاڭىزدى مەن ۇستاي تۇرايىن» دەپ كومەكتەسۋگە بولادى. وسىلايشا، انانى دا رەنجىتپەي، بالانى دا قاۋىپسىزدىك ءۇشىن تەكسەرىپ الۋعا بولادى. ارينە، اۋەجايعا جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەر مەن وتاندىق جانە شەتەلدىك ەسترادا جۇلدىزدارى دا كەلەدى، بارلىعى تەكسەرۋ بەكەتتەرىنەن وتۋگە مىندەتتى. مىسالى، ءبىر ءانشى تەكسەرۋدە بەلبەۋدى شەپەيمىن دەپ تۇرىپ الدى. تالاپ بارىنە ورتاق، ولارعا قاۋىپسىزدىك شارالارىن ەرىنبەي تۇسىندىرەمىز. تاعى ءبىر ءانشى پالتومدى ۇمىتتىپپىن دەپ وتكىزۋ بەكەتىنە قايتىپ كەلدى. قالتاسىندا نە بار ەكەنىن ايتىڭىز دەيمىن. مەنى تانىماي تۇرسىز با دەپ ول شامدانادى. تاعى ءبىر جولاۋشى «قازاقشا سويلەڭىز» دەپ تالاپ ەتتى. وندا دا «سالەمەتسىز بە! وتىرعىزۋ تالونىن كورسەتىڭىز» دەپ سايراي جونەلەمىن. مەن ءوز ەلىمنىڭ پاتريوتىمىن، مەن قازاق ءتىلى مەن سالت- ءداستۇردى جاقسى كورەمىن. وسى ەلدە تۇرىپ جاتقان سوڭ، ارينە مەملەكەتتىك ءتىلدى جاقسى بىلەمىن»، - دەيدى س. گروموۆا.
سونىمەن بىرگە، سۇحبات بارىسىندا ينسپەكتور ۇشاق جۇگى تۋرالى جولاۋشىلاردى تولعاندىرىپ جۇرگەن ءبىرقاتار سۇراققا جاۋاپ بەردى.
«ۇشاق سالونىنا 100 ميلي ليتىردەن اساتىن سۇيىقتىقتى جىبەرمەيمىز. بۇل تالاپ لوندونداعى حيتروۋ اۋەجايىندا قاسكويلەردىڭ جولى كەسىلگەندە پايدا بولدى. ولار سۋلاردى بىرىكتىرىپ، سۇيىق بومبا جاساۋعا ارەكەتتەنگەن. كەي جولاۋشىلار ۇشاق ىشىندە سۋ ساتۋ ءۇشىن ادەيى تىيىم سالادى دەپ ويلايدى. بورت ىشىندەگى سۋ مۇقيات تەكسەرۋدەن وتكەن جانە جولاۋشىلار ءومىرى ءۇشىن قاۋىپسىز»، - دەپ ءتۇسىندىردى سۆەتلانا گروموۆا.
ەگەر جاقىن ارادا رەيس جوسپارلاساڭىز، ەلەكتروندى شىلىمدار مەن ليتي باتارەيالارىن باگاجدا ەمەس، قول جۇگىندە عانا الىپ جۇرۋگە بولاتىنىن ۇمىتپاعان ءجون. ازداپ ىشىمدىككە ماس بولعان جولاۋشىلاردى دا سالونعا كىرگىزەدى، ءبىراق وزگە جولاۋشىلاردى قۇرمەتتەپ، ءتارتىپ ساقتاۋ قاجەت. سۇرلەنگەن، پىسكەن قازىنى تاسىمالداۋ ماسەلەسىن اۋە كومپانيالارىنان انىقتاپ، وراۋ تالاپتارىن سۇراۋ كەرەك. ال شيكى ەتتى تاسۋعا كوپتەگەن اۋە كومپانيالارى رۇقسات بەرمەيدى. ويتكەنى، شيكى ەتتىڭ قانى ۇشاق پەن وزگە جولاۋشىلاردىڭ جۇگىن بىلعاۋى مۇمكىن، ءتىپتى ۇشاقتى ارنايى تازالاۋ قاجەت بولادى، ونىڭ ءيىسىن دە كەتىرۋ وتە قيىن.
«اۋە تاسىمالىندا قاۋىپسىزدىك بارىنەن ماڭىزدى دەپ ەسەپتەيمىن. ول ءبىرىنشى ورىندا بولۋى كەرەك. مەن ءوز قىزمەتىمدى جاقسى كورەمىن، سوندىقتان جاس كەزىمدى بورتسەرىك جۇمىسى ۇسىنىلسا دا، اۋىسپادىم. سەبەبى، ءدال وسى جۇمىس ماعان جاقىن بولدى. ادامدارعا جاقسىلىق جاساۋ، كومەكتەسۋ ۇنايتىن. زەينەتتىك جاسىم كەلمەگەندە، ءالى دە اۋەجايدا جۇرەر ەدىم (كۇلدى) . سوندىقتان كاسىبي مەرەكەمىزدە بارلىق ارداگەرلەردى، قىزمەتكەرلەردى وسى ايتۋلى كۇنمەن قۇتتىقتاعىم كەلەدى. بارلىق جاقسىلىقتى، وركەندەۋدى، مانساپتىق ءوسۋدى، ادالدىقتى جانە ماماندىققا ادالدىق تىلەيمىن»، - دەپ قۇتتىقتادى ارداگەر ينسپەكتور سۆەتلانا گروموۆا.