ۆاكسينا ەگىلگەننەن كەيىن كوروناۆيرۋس دەگەن دەرتتىڭ بولعانى تۋرالى ۇمىتىپ كەتەمىز دەپ ۇمىتتەنەم - پروفەسسور
ۆاكسينا نە سەبەپتى ەڭ الدىمەن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى مەن مۇعالىمدەرگە سالىنادى؟ وسى جانە باسقا دا وزەكتى سۇراقتارعا قاراعاندى مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كلينيكالىق جۇمىستار جونىندەگى پرورەكتورى، كلينيكالىق حاتتامانى ازىرلەۋ توبىنىڭ جەتەكشىسى، مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور باقىت كوشەروۆا جاۋاپ بەردى.
«كوروناۆيرۋس ىندەتى كەزىندە كوپتەگەن شەكتەۋ شاراسى قولعا الىندى. مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى قالاي جۇمىس ىستەگەنىن وزدەرىڭىز دە كوردىڭىزدەر. ىندەتپەن كۇرەسۋ بارىسىندا Covid-19-دىڭ الدىن الۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى - ۆاكسينا ەگۋ ەكەنى تۋرالى قورىتىندىعا كەلدىك. ۆاكسينا جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ پروفيلاكتيكاسى ءۇشىن ءتيىمدى ءارى قاۋىپسىز ءادىسى بولىپ سانالادى. ول - جۇقپالى اۋرۋلارعا يممۋنيتەت قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەتىن مەديتسينالىق پرەپارات. ەڭ العاشقى ۆاكسينا شەشەك اۋرۋىنا قارسى ويلاپ تابىلعان. قازاقستاندا 21 جۇقپالى اۋرۋعا قارسى ۆاكسينا ەگىلەدى. ۆاكسينا سالۋدىڭ پايداسىن كورىپ كەلەمىز جانە دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى دا ۆاكسينا ەگۋ جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الاتىن ەڭ قاۋىپسىز جول ەكەنىن العا تارتادى»، - دەيدى پروفەسسور باقىت كوشەروۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ بيىلعى 19- قاڭتارداعى اقپاراتى بويىنشا، كوروناۆيرۋسقا قارسى 237 كانديدات ۆاكسينا بار.
«ونىڭ ىشىندە 64 ۆاكسينا كلينيكالىق سىناقتان، ال 173 ۆاكسينا كلينيكاعا دەيىنگى سىناقتان ءوتىپ جاتىر. قازىرگى ۋاقىتتا 8 ۆاكسينا قولدانىسقا ەنگىزىلگەن جانە ءبىز ونىڭ ناتيجەسىن كورىپ وتىرمىز. الەم بويىنشا 42 مەملەكەت كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينانى ەگىپ جاتىر. ول مەملەكەتتەردىڭ ىشىندە ا ق ش، قىتاي، يزرايل، ەۋرووداققا مۇشە مەملەكەتتەر، ت م د قۇرامىنداعى ەلدەردەن رەسەي مەن بەلارۋس بار. 20 - قاڭتارداعى مالىمەت بويىنشا، يزرايل حالقىنىڭ % 26,7- عا جۋىعىنا كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا ەگىلگەن. ودان كەيىنگى ورىندا ۇلى بريتانيا مەن باحرەين تۇر. بۇگىنگى تاڭدا ۆاكسينا سالدىرۋ بۇقارالىق سيپاتقا يە بولعانىن كورىپ وتىرمىز. ەكپەسىز كوروناۆيرۋستى جەڭۋ قيىنداي تۇسەتىنىن حالىق ءتۇسىنىپ وتىر»، - دەيدى ول.
قازاقستاندا ءالى قولدانىسقا ەنگىزىلمەگەن QazCOVID-in ۆاكسيناسى بار. ول كلينيكالىق سىناقتىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىنەن ءوتىپ جاتىر. «ۆاكسينانى دۇرىس ەگۋ جولدارىنا دا باسا نازار اۋدارۋىمىز كەرەك. قازاقستاندا ۆاكسينانى جەتكىزەتىن، ساقتايتىن، تاراتاتىن جانە ەگەتىن، ياعني وسى پروتسەسكە قاتىساتىن بارلىق مامانعا ارنالعان وقىتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. ەكپە سالدىرتۋعا حالىقتى دا دايىنداۋ كەرەك. بۇل دا - ۇلكەن، ماڭىزدى جۇمىس»، - دەيدى قاراعاندى مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كلينيكالىق جۇمىستار جونىندەگى پرورەكتورى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ۆاكسينا ەگۋدى رەتتەۋگە قاتىستى نورماتيۆتى قۇجات بار.
«ۆاكسينا ەگۋگە بولمايتىن ادامدار بار. ەكپە سالاتىن ماماندار سونى ەسكەرىپ، ونداي ادامداردى تىزىمنەن الىپ تاستاۋى كەرەك. سونداي- اق، كوروناۆيرۋسپەن قاتتى اۋىرعان جانە پ ت ر تەست وڭ ناتيجە كورسەتكەن ادامدارعا دا ۆاكسينا سالىنباۋى كەرەك. كوروناۆيرۋسپەن اۋىرعان ناۋقاسپەن بايلانىستا بولعان ادامدارعا ۆاكسينا كارانتين بىتكەننەن كەيىن ەگىلەدى. كوروناۆيرۋسپەن اۋىرىپ، جازىلىپ شىققان ادامدارعا ساۋىققاننا التى اي وتكەننەن كەيىن بارىپ ۆاكسينا قابىلداۋعا كەڭەس بەرەمىز. ەگەر ۆاكسينا سالدىراتىن ادام ۆاكسينانىڭ قاندايدا ءبىر قۇرامداس بولىگىن اسا سەزىمتالدىقپەن قابىلدايتىن بولسا، اللەرگياسى بار نەمەسە قانت ديابەتى سياقتى اۋرۋى بولسا - دەنساۋلىعىن قالپىنا كەلتىرمەي تۇرىپ ۆاكسينا قابىلداماعانى دۇرىس. اياعى اۋىر، ءسابيىن ەمىزەتىن ايەلدەر مەن 18 جاسقا تولماعان بالالارعا ۆاكسينا ەگىلمەيدى. ەكپەدەن كەيىن اللەرگيا بايقالسا نەمەسە دەنە قىزۋى 40 گرادۋستان جوعارى بولسا - ۆاكسينانىڭ ەكىنشى دوزاسى سالىنبايدى. بۇيرەك، باۋىرىندا سوزىلمالى اۋرۋلارى بار، جۇرەك قان- تامىرلارىنا قاتىستى دەرتى بار، ەپيلەپسياسى بار، جۇيكە جۇيەسى اۋىراتىن ادامدارعا ۆاكسينا ەگىلۋ كەرەك- كەرەك ەمەستىگىن دارىگەر شەشەدى. مۇنداي دەرتى بار ادامدار ۆاكسينا سالدىرعىسى كەلسە - دارىگەرمەن اقىلداسىپ بارىپ شەشىم قابىلدايدى. ەگەر ۆاكسينا ەگىلەتىن ادامدا وتكىر رەسپيراتورلىق اۋرۋ بەلگىلەرى بولسا، ونى پ ت ر تەست تاپسىرۋعا جىبەرىپ، تەكسەرىپ الادى»، - دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، ۆاكسينا ەگىلمەس بۇرىن ءتىزىم جاسالادى جانە سۇراقتارى بار پاراق بەرىلەدى. «ونداعى سۇراقتارعا جاۋاپ جازىلۋى كەرەك. ۆاكسينا سالدىراتىن ادام ۆاكسينا تۋرالى بارلىق اقپاراتتى ءبىلۋى كەرەك جانە ەكپەدەن كەيىن قانداي رەاكسيا بولۋى مۇمكىن ەكەنىنەن دە حاباردار بولۋى قاجەت. سونداي- اق ۆاكسينادان باس تارتۋدىڭ سالدارى قانداي بولۋى مۇمكىن ەكەنىن دە ءبىلۋى شارت. ودان كەيىن بارىپ ادام ۆاكسينا ەگۋگە كەلىسىم بەرەدى. ۆاكسينا مەديتسينالىق مەكەمەلەردە ەگىلەدى. ول جەردە شوك تەراپياسى قامتاماسىز ەتىلەدى. ۆاكسينا ەگەتىن مامان الدىنا كەلگەن ادامنىڭ دەنە قىزۋىن، قان قىسىمىن ولشەۋى، جۇرەك سوعىسىنىڭ جيىلىگىن باقىلاۋى كەرەك جانە ۆاكسينا تۋرالى بارلىق اقپاراتتى بىلەتىنىنە كوز جەتكىزىپ، كەلىسىمىن الۋى كەرەك»، - دەيدى باقىت كوشەروۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، ۆاكسينا ەگۋ - ارنايى تاسىلمەن دايىندالعان انتيگەندىك قاسيەتى بار زاتتاردى ادام اعزاسىنا ەنگىزۋ. ەكپەدەن كەيىن دەنە قىزارىپ، ءبورتىپ كەتۋى، دەنە قىزۋى كوتەرىلۋى ىقتيمال، دەنە قۇرىسىپ قالۋى دا مۇمكىن.
«مۇنداي قۇبىلىستار بولۋى دا، بولماۋى دا مۇمكىن جانە وسى تۋرالى ۆاكسينا الاتىن ادامعا ەسكەرتىلۋى كەرەك. ۆاكسينا ەكتىرەتىن ادام جاقىن كۇندەرى قانداي ءدارى- دارمەك ىشكەنى تۋرالى دارىگەرگە ەسكەرتىپ ايتۋعا ءتيىس. دارىگەر سول اقپاراتقا سۇيەنىپ شەشىم قابىلدايدى. ۆاكسينا ەگىلگەن ادام ءۇش كۇن بويى ءوزىن باقىلاۋى كەرەك. بويىندا السىزدىك بايقالسا، دەنە قىزۋى كوتەرىلسە - بىردەن ۋچاسكەلىك دارىگەرىنە حابارلاۋى قاجەت. ءوز بەتىمەن شەشىم قابىلداۋىنا بولمايدى»، - دەيدى ول.
باقىت كوشەروۆا «نە سەبەپتى ۆاكسينا ەڭ الدىمەن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە ەگىلەدى» دەپ كوپ سۇرايتىنىن ايتتى.
«جانساقتاۋ بوىلىمىندە، قابىلداۋ بولىمىندە، جەدەل جاردەمدە جۇمىس ىستەيتىن مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەر الدىڭعى شەپتە جۇرەتىندىكتەن - ەڭ الدىمەن سولار اۋرۋدان قورعالۋى كەرەك. ودان كەيىنگى كەزەكتە مۇعالىمدەر، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى جانە تاعى باسقا الدىڭعى شەپتە جۇرەتىن ماماندار. ولاردىڭ كەزەگى قاشان كەلەتىنىن بولجاپ ايتۋ قيىن، سەبەبى ءار وبلىستا قانشا مامان بار، قانشاسى ەگىلۋى كەرەك سوعان بايلانىستى. ال قازاقستاندا ۆاكسينا 18-60 جاس ارالىعىنداعى ادامدارعا ەگىلەدى. جاس ارالىعىندا شەكتەۋدە وزگەرىس بولۋى مۇمكىن دەپ ويلايمىن، سەبەبى بۇل ۆاكسيناعا قاتىستى ءالى دە زەرتتەۋ جۇمىستارى، ماقالالار جازريالانىپ جاتىر. سپۋتنيك- V ۆاكسيناسى رەسەيدە 18 جاستان جوعارى ادامدارعا ەگىلەدى. 18 جاستان ارى قاراي شەكتەۋ جوق. مىسالى، 62، 65، 70 جاستاعى ادامدار ماعان ەكپە سالدىرعىسى كەلەتىنىن ايتتى. 1- اقپاننان باستاپ كۇنىنە 60 ادامعا ۆاكسينا ەگىلەتىن بولادى. قالاي بولاتىنىن جاعدايعا قاراي كورەمىز»، - دەيدى پروفەسسور.
ول «قاۋىپ- قاتەر توبىنا كىرمەيتىن ادامدار ۆاكسينانى قالاي الۋىنا بولادى؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەردى.
«ۆاكسينامەن بارلىق تۇرعىندى قامتاماسىز ەتۋ - الەم بويىنشا وزەكتى ماسەلە. ەۋروپا مەملەكەتتەرى ۆاكسينانىڭ ءبىرىنشى دوزاسىن العانمەن، ەكىنشى دوزاسىن ءالى الا الماي وتىر. 1- اقپاننان باستاپ قازاقستاندا دارىگەرلەرگە ۆاكسينا ەگۋ باستالادى. ۆاكسينا جەتكىلىكتى مولشەردە شىعارىلسا - قالاعان ادامنىڭ بارىنە سالىنادى. ۆاكسينا مەديتسينالىق ساقتاندىرىلعان- ساقتاندىرىلماعانىنا قاراماستان بارىنە تەگىن تۇردە ەگىلەدى. ەكپەدەن باس تارتۋعا بولادى، ول ءار ادامنىڭ ءوز تاڭداۋى. ۆاكسينا ادامنىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن ەگىلەدى، سونى ۇعىنۋىمىز كەرەك»، - دەيدى ول.
پروفەسسوردىڭ ايتۋىنشا، اقپان ايىنان رەسەيلىك ۆاكسينانى ەگۋ باستالسا، ءساۋىر ايىندا قازاقستاندىق ۆاكسينانىڭ كلينيكالىق سىناعى اياقتالادى.
«تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، بۇل ۆاكسينا قىزىلشاعا ارنالعان ۆاكسينا سياقتى 10 جىلعا انتيدەنە قالىپتاستىرمايدى. سول سەبەپتى كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا جىل سايىن ەگىلۋى مۇمكىن جانە جاعدايعا قاراي ءار جىلى ءارتۇرلى ۆاكسينا ەگەتىن بولامىز. ۆاكسينادان كەيىن قالىپتاساتىن انتيدەنە 6 اي، 1 جىل نەمەسە 2 جىل بولۋى مۇمكىن. مۇنىڭ ءبارى ازىرگە زەرتتەۋ كەزەڭىندەگى ماسەلە. كوروناۆيرۋستىڭ ءوزى 2019 -جىلى جەلتوقسان ايىندا پايدا بولسا، ۆاكسينا ەگۋ 2020 -جىلى جەلتوقساندا باستالدى. ونىڭ ناتيجەسى قالاي بولاتىنىن ۋاقىت كورسەتەدى. ءوز باسىم ۆاكسينا ەگىلە باستايتىن كۇندى اسىعا كۇتەمىن. قورعانىس قۇرالدارىن كيگەن كۇيدە جۇمىس ىستەۋ دارىگەرلەرگە وڭاي ەمەس. ديفتەرياعا قارسى ۆاكسينا شىققانعا دەيىن جاعداي وتە قيىن بولعان. تۇندە اۋىرىپ جاتقان ادام تاڭەرتەڭ ءمايىتحانادا جاتاتىن، ال ول دەرتكە قارسى ۆاكسينا شىققالى ءبارىمىز ونداي اۋرۋ بار ەكەنىن ۇمىتىپ كەتتىك. ۆاكسينا ەگىلگەننەن كەيىن ءبىز دە كوروناۆيرۋس دەگەن دەرتتىڭ بولعانى تۋرالى ۇمىتىپ، كورگەن تۇستەي ءوتىپ كەتسە ەكەن دەپ ويلايمىن. ۆاكسينا ەككەننەن كەيىن عانا ءبىز پاندەميانى جەڭە الامىز»، - دەيدى باقىت كوشەروۆا.
اۆتور: زارينا قاھارمان