اۋىلدىڭ مۇڭى - مالدىڭ ءورىسى

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - پرەزيدەنتتىڭ بوس جاتقان جايىلىمدىق جەرلەردى قايتارۋ جونىندەگى تاپسىرماسى اسا وزەكتى.

وسى اپتادا مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى وتكەنى بەلگىلى. پرەزيدەنت اتالعان جيىندا جايىلىم ماسەلەسىنە دە ەرەكشە توقتالدى.

قازاقتىڭ كەڭ- بايتاق دالاسىندا مال جاياتىن جەر جوق دەگەنگە سەنەسىز بە؟ البەتتە، بۇل سوزگە ەشكىم يلانا قويماس. ءبىراق شىنايى جاعداي ءسىز بەن ءبىز ويلاعاننان مۇلدەم باسقاشا. قازاقستاندا جايىلىمدىق جەر جەتىسپەيدى جانە بۇل بۇگىندە مەملەكەتتىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسىنە اينالىپ وتىر.

«بۇل جەرلەر، ەڭ الدىمەن اۋىل تۇرعىندارىنا قولجەتىمدى بولۋى كەرەك. جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر جۇمىستى دۇرىس ۇيىمداستىرماي وتىر. سونىڭ سالدارىنان اۋىل تۇرعىندارى مال جاياتىن جايىلىم تاپپاي قينالۋدا. اسىرەسە الماتى، تۇركىستان وبلىستارىنان ارىز- شاعىمدار كوپ تۇسۋدە. جايىلىمداردىڭ 99 پايىزى شارۋا قوجالىقتارىنىڭ يەلىگىندە. الايدا ونىڭ 36 پايىزىندا عانا مال جايىلادى. قالعان 46 ميلليون گەكتار جايىلىمدىق جەر بوس جاتىر»، دەگەن قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇكىمەتكە باس پروكۋراتۋرامەن بىرلەسىپ، وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن يگەرىلمەي جاتقان جايىلىمداردى قايتارىپ الۋدى تاپسىردى.

جايىلىم جايىن ەل گازەتى «Egemen Qazaqstan» دا ءجيى جازىپ، ۇنەمى نازاردا ۇستاپ كەلەدى.

ماسەلەن، 2020 -جىلى جايىلىم ماسەلەسىنە قاتىستى بىرنەشە ساراپتامالىق ماقالا جاريالاندى. باسىلىمنىڭ 18-قىركۇيەكتەگى سانىندا جامبىل وبلىسىنداعى جاعداي ماقالاعا ارقاۋ بولسا («جايىلىمدىق جەرگە ءزارۋ»، اۆتورى - حاميت ەسامان)، 27-مامىرداعى نومىردە اقمولا وبلىسىنداعى احۋال كەڭىنەن قامتىلدى («جەر كوپ، جايىلىم جوق»، اۆتورى - بايقال ءبايادىل). تۇركىستان وبلىسىنداعى تۇيىتكىلدى ماسەلە دە نازاردان تىس قالعان جوق («جەر وسپەيدى...»، 17-شىلدە، اۆتورى - عالىمجان ەلشىباي). باس باسىلىم جايىلىمعا قاتىستى ماسەلەنى الداعى ۋاقىتتا دا قاۋزاي بەرمەك.

اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ كوميتەتى جەردى پايدالانۋدى مونيتورينگىلەۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايدوس ابدراحمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا اينالىمداعى شارۋا قوجالىقتارى مەن اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردىڭ كولەمى 75,6 ميلليون گەكتارعا تەڭ. ەلدى مەكەندەرگە تيەسىلى جەرلەردىڭ كولەمى - 20,8 ميلليون گەكتار. سونداي-اق جەر قورىندا 71,9 ميلليون گەكتار اۋماق بار.

- كولەمى جاعىنان ەڭ ۇلكەن جايىلىمدىق جەرلەر اقتوبە، قاراعاندى جانە الماتى وبلىستارىنا تيەسىلى. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستانداعى جايىلىمدىق جەرلەردىڭ 29 ميلليون گەكتارى نەمەسە جالپى جايىلىمنىڭ 38 پايىزى پايدالانىلىپ وتىر. جايىلىم ماسەلەسى شىنىندا داالماتى جانە تۇركىستان وبلىستارىندا وتكىر تۇر، - دەدى ايدوس ابدراحمانوۆ.

بەلگىلى بولعانداي، جايىلىمنىڭ كوپ بولىگى شارۋا قوجالىقتارىنا تيەسىلى. بۇل رەتتە بەرىلگەن جەر ەكى جىل كولەمىندە يگەرىلمەسە، سوت شەشىمىمەن مەملەكەتكە قايتارىلاتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. بىلتىر ءدال وسىنداي 2,6 ميلليون گەكتار جەر مەملەكەت مەنشىگىنە ءوتتى. كورسەتكىش 2019 -جىلمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا جوعارى. 2019 -جىلى 1,1 ميلليون گەكتار جەر قايتارىلىپ الىنعان بولاتىن.

«شوپان اتا» قازاقستان قوي وسىرۋشىلەر قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى الماسبەك سادىربايەۆتىڭ ايتۋىنشا، اۋىلدا مال ۇستايتىن اعايىننىڭ باس اۋرۋىنا اينالعان ەكى ماسەلە بار. ءبىرى - اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن نەسيەلەندىرۋ، ەكىنشىسى - جايىلىم «جىرى».

- نەسيەگە مال الايىن دەسەڭ، جەر جوق، ال جەر الايىن دەسەڭ، مال جوق. ياعني، مال باسىن كوبەيتۋ ءۇشىن نەسيە الايىن دەپ ءتيىستى مەكەمەگە جۇگىنسەڭىز، «جەرىڭ بار ما؟» دەپ سۇرايدى. ال اكىمدىككە جەر سۇراپ بارساڭ، «مالىڭ بار ما؟» دەپ بەتىڭە قارايدى. پارادوكس! - دەيدى الماسبەك سادىربايەۆ.

ونىڭ پىكىرىنشە، ەلدەگى جايىلىم ماسەلەسىن شەشەتىن ءبىر عانا جول بار. ول - سالانى سيفرلاندىرۋ.

- پرەزيدەنتتىڭ جىل سوڭىنا دەيىن يگەرىلمەي جاتقان جەرلەردى قايتارىپ الۋ تۋرالى باستاماسىن تولىق قولدايمىز جانە ساراپشى رەتىندە ءوز تاراپىمىزدان بارىنشا كومەكتەسۋگە ءازىرمىز. ماسەلەنى رەتتەۋ ءۇشىن جەر ۇلەستىرۋ قىزمەتىن اكىمدەردىڭ قۇزىرەتىنەن الۋ كەرەك. اكىمنىڭ شارۋاسى ونسىز دا شاش- ەتەكتەن. بۇل ءبىر. ەكىنشىدەن، جەر بەرۋدى تولىقتاي اۆتوماتتاندىرۋ، ياعني سيفرلاندىرۋ قاجەت.

اعا بۋىن وكىلدەرى جاقسى بىلەدى، بۇرىن بتي دەگەن بولاتىن - تەحنيكالىق تۇگەندەۋ بيۋروسى. ادامداردىڭ ءبارى وسى بيۋروعا كىرىپتار ەدى عوي. كەيىن بۇل قىزمەتتى ادامدار حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورالىقتارىندا «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى ارقىلى الا باستادى. ءسويتىپ، تەحنيكالىق تۇگەندەۋ بيۋروسى كەلمەسكە كەتتى. كەيىنگى بۋىن ونىڭ نە ەكەنىن دە بىلمەيدى. سول سەكىلدى جەر ۇلەستىرۋ كەزىندە دە اكىمدىكتىڭ تابالدىرىعىن توزدىرعاندى توقتاتۋ كەرەك، - دەدى «شوپان اتا» قازاقستان قوي وسىرۋشىلەر قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى.

الماسبەك سادىربايەۆتىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەت بۇل باعىتتاعى العاشقى قادامدى الدەقاشان جاساپ تا قويعان. ەندى تەك كەلەسى قادامعا ءوتۋ عانا قالىپ وتىر.

- مەملەكەتتىك جەر كاداسترىنىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيەسى (aisgzk.kz) دەگەن بار. قازاقستانداعى جەرگە قاتىستى دەرەكتەردىڭ ءبارى اتالعان اقپاراتتىق جۇيەدە تۇر. سايت ارقىلى الاقانداي عانا اۋىلدىڭ ىرگەسىندەگى قانداي اۋماقتىڭ بوس يا بوس ەمەس ەكەنىن، ونىڭ كىمگە تيەسىلى ەكەنىن بىلۋگە بولادى.

پلاتفورماعا كىرىپ قارار بولساڭىز، كەز كەلگەن اۋىلدىڭ اۋماعىنان بوس جەر تاۋىپ الا الاسىز. مىنە، جۇرتتىڭ يەلىگىندەگى جەرلەرگە جارماسپاي-اق، بوس جاتقان سول ۋچاسكەلەردىڭ ءوزىن شارۋالارعا ۇلەستىرىپ بەرسە كوپ كومەك. قىسقاسى، مەملەكەت سالانى تسيفرلاندىرۋدى الدەقاشان باستادى. دايىن پلاتفورما تۇر.

ول ءار اپتا سايىن جاڭارتىلىپ وتىرادى. ەندىگى مىندەت - سونىڭ نەگىزىندە جەر بەرۋدى تولىقتاي اۆتوماتتاندىرۋ. باعدات مۋسين باسقارىپ وتىرعان تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى بۇل جوبانى ەكى- ءۇش ايدىڭ كولەمىندە- اق دىتتەگەن جەرىنە جەتكىزىپ بەرەرىنە سەنىمدىمىن. پروتسەسس تولىق تسيفرلاندىرىلعاندا، سالاداعى سىبايلاس جەمقورلىق تا جويىلادى، - دەدى قاۋىمداستىق ءتوراعاسى.

ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، يگەرىلمەي جاتقان اۋماقتى كەرى قايتارىپ الۋدا كوسمومونيتورينگتىڭ مۇمكىندىگىن ءتيىمدى پايدالانۋ قاجەت. وندا دا اتى مەن زاتى بەيمالىم جەكەمەنشىك كاسىپورىندارعا ەمەس، «قازاقستان عارىش ساپارى» ۇلتتىق كومپانياسى سەكىلدى ءىرى ۇيىمدارعا باسىمدىق بەرۋ كەرەك.

بۇل جەردە اكىمدەرگە قاتىستى مىنا ءبىر دۇنيەنى ايتپاي كەتپەسكە تاعى بولمايدى. جەردىڭ كوپ بولىگىن يەمدەنگەن، ءبىراق ونى ۋاقتىلى يگەرمەي وتىرعان ءىرى شارۋا قوجالىقتارىنان جەردى قايتارىپ الۋ اكىمدەرگە ۇلكەن قيىندىق تۋدىرادى.

ويتكەنى، اكىمدەردىڭ ءوزى قوجالىق باسشىلارىنا كىرىپتار. ەلدى مەكەندەگى ءىرىلى- ۇساقتى جۇمىستاردىڭ ءبارى شارۋا قوجالىقتارىنىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن جۇزەگە اسىرىلاتىنىن ەسكەرسەك، اكىمدەردىڭ ءوز قولىن ءوزى كەسپەسى تاعى انىق.

قالاي دەسەك تە، جايىلىم «جىرى» جاي تاپتىرار ەمەس.

وعان پرەزيدەنتتىڭ دە ماڭىز بەرىپ وتىرعانى سوندىقتان. ويتكەنى، اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ بىردەن- ءبىر جولى - جايىلىمدى يگەرۋ. ءوز كەزەگىندە بۇل ەت ءونىمىنىڭ ارتۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى. بەلگىلى پروفەسسور ايبىن تورەحانوۆتىڭ جازۋىنشا، ەتتى باعىتتاعى ءىرى قاراسىمەن ايگىلى كانادادا ەت ءونىمىنىڭ باسىم بولىگىن جايىلىمدا سەمىرگەن مال ەتى قۇرايدى ەكەن. ارينە ولاردىڭ مال تۇقىمى مەن جايىلىمى باسقا. دەگەنمەن، وسى تاجىريبەنى دە ەسكەرگەنىمىز ءجون بولار.

سوڭعى جاڭالىقتار