كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسيناتسيا: قايدا، قالاي، قاشان
وسى ورايدا ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ساراپشىلارى كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينالاۋ تۋرالى ەگجەي- تەگجەيلى تۇسىندىرمە جاسادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.
ۆاكسيناتسيا مىندەتتى مە، ونى كىمدەر الادى
قازاقستاندا ۆاكسيناتسيا ەرىكتى تۇردە سالىنادى. «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» ق ر كودەكسىنىڭ 77-بابىنا سايكەس، كەز كەلگەن مەديتسينالىق ەم- شارا، ونىڭ ىشىندە ۆاكسيناتسيا ەگىلەتىن ادامنىڭ كەلىسىمىمەن عانا جۇرگىزىلەدى. قازاقستاندا ۆاكسيناتسيادان باس تارتقانى ءۇشىن اكىمشىلىك نەمەسە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك كوزدەلمەگەن، كەز كەلگەن قىسىم كورسەتۋ زاڭسىز بولىپ تابىلادى. ۆاكسيناتسيا پرەپاراتتىڭ كەلىپ تۇسۋىنە بايلانىستى كەزەڭ- كەزەڭمەن جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل رەتتە، ءبىرىنشى كەزەكتە ۆاكسينا الۋعا كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىن جۇقتىرۋ جانە تاراتۋ تاۋەكەلى جوعارى حالىقتىڭ وسال توپتارى جاتادى. ودان ءارى يممۋنداۋعا جاتاتىن حالىقتىڭ وسال توپتارى قامتىلادى.
ءبىرىنشى كەزەڭدە جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحانالارىنىڭ، جەدەل مەديتسينالىق كومەك، رەانيماتسيا، مساك، قابىلداۋ بولمەلەرىنىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى، سانەپيدقىزمەت ماماندارى ەگىلەدى. ەكىنشى كەزەڭدە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ پەداگوگتارىن، ءبىرىنشى كەزەڭگە كىرمەگەن مەديتسينالىق قىزمەت ماماندارى ۆاكسيناتسيالانادى. ءۇشىنشى كەزەڭدە مەكتەپ- ينتەرناتتاردىڭ، مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ پەداگوگتارى، ستۋدەنتتەر مەن سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامدار قامتىلادى. بۇدان باسقا، حالىقتىڭ قوسىمشا وسال توپتارى: تجم، ءىىم، قورعانىس مينيسترلىگى، ۇقك، مەملەكەتتىك كۇزەت قىزمەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن جانە باسقالاردى قوسا وتىرىپ، كونتينگەنتتى كەڭەيتۋ جوسپارلانۋدا. حالىقتىڭ وسال توپتارى ءۇشىن كوروناۆيرۋسقا قارسى ەگۋ تەگىن جۇرگىزىلەدى.
COVID- پەن اۋىرعاندار ۆاكسينا سالدىرا ما
مامانداردىڭ ايتۋىنشا، نۇسقاۋلىققا سايكەس ۆاكسيناتسياعا دايىندىق كەزىندە انتيدەنەلەردىڭ بولۋى تۋرالى انىقتاما قاجەت ەتىلمەيدى. سونىمەن قاتار، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىمدارىنا سايكەس، COVID- پەن اۋىرىپ ساۋىققاننان كەيىن ۆاكسيناتسيا 6-ايدان ەرتە جۇرگىزىلمەۋى قاجەت. كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينانى 21 كۇندىك ارالىقپەن ەكى كەزەڭمەن ەنگىزۋ كەرەك. ءبىرىنشى دوزا انتيدەنەلەردىڭ از مولشەرىن وندىرۋگە بايلانىستى قىسقا قورعانىس اسەرىن بەرەدى. ەكىنشى دوزا ءبىرىنشىسىنىڭ اسەرىن كۇشەيتەدى جانە نىعايتادى، ادام ورگانيزمىندەگى انتيدەنەلەر سانى ارتادى. سپۋتنيك V» ۆاكسيناسىن 18 جاسقا دەيىنگى بالالارعا قولدانۋعا بولمايدى. سايكەسىنشە ونى تەك قازاقستاننىڭ كامەلەتكە تولعان ازاماتتارى عانا الا الادى. قازاقستاندا وندىرىلگەن ۆاكسينا قازىرگى ۋاقىتتا كلينيكالىق سىناقتىڭ 3- كەزەڭىنەن وتۋدە. بۇگىنگى كۇنى وتاندىق ۆاكسينا جونىندەگى بەكىتىلگەن نۇسقاۋلىق جوق، سوندىقتان وسى ۆاكسينا بويىنشا كونتينگەنت انىقتالۋدا.
قازاقستاندا قانداي ۆاكسينا قولدانىلادى
2021 -جىلعى 1-اقپاننان باستاپ قازاقستاندا رەسەيدە شىعارىلعان گام- كوۆيد- ۆاك («سپۋتنيك V») ۆاكسيناسىن پايدالانا وتىرىپ، ك ۆ ي- عا قارسى ۆاكسيناتسيا باستالادى. ودان ءارى 15-اقپاننان باستاپ، ۆاكسينالاۋ پروتسەسىنە قاراعاندى فارماتسيەۆتيكالىق كەشەنىنىڭ بازاسىندا وندىرىلگەن گام- كوۆيد- ۆاك ۆاكسيناسى قوسىلادى. 2021 -جىلدىڭ 2-توقسانىنان باستاپ ۆاكسينالاۋ پروتسەسىنە وتاندىق - QazCovid-In پرەپاراتىن قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل ۆاكسينا قازىرگى ۋاقىتتا كلينيكالىق سىناقتىڭ 3-كەزەڭىنەن وتۋدە. قاراعاندى فارماتسيەۆتيكالىق كەشەنىنىڭ بازاسىندا وندىرىلگەن گام- كوۆيد- ۆاك (رەسەي عالىمدارى ازىرلەگەن ۆاكسينا - رەد. ) ۆاكسيناسى تەك قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قولدانۋ ءۇشىن پايدالانىلادى.
سونىمەن بىرگە، ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى قازىرگى ۋاقىتتا «Sinovac»، «Sinopharm» (قىتاي)، «Phizer» (ا ق ش) قوسا العاندا، كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا قارسى ۆاكسينا ءوندىرۋشى ءبىرقاتار مەملەكەتپەن كەلىسسوز جۇرگىزۋدە.
ۆاكسينانىڭ جاناما اسەرى بولا ما
سونىمەن بىرگە، ساراپشىلار ۆاكسينانىڭ جاناما اسەرى جونىندە پىكىر ءبىلدىردى. قارسى كورسەتكىشتەردى انىقتاۋ ءۇشىن ۆاكسينانىڭ كورسەتىلىمدەرى، قارسى كورسەتىلىمدەرى، يممۋنيزاتسيادان كەيىنگى ىقتيمال كورىنىستەرى، ۆاكسينانى ەنگىزۋ، ساقتاۋ جانە تاسىمالداۋ شارتتارى تۋرالى تولىق مالىمەتتەرى بار ۆاكسينا نۇسقاۋلىعى تالاپ ەتىلەدى.
وسىعان بايلانىستى، قارسى كورسەتكىشتەردى قازىرگى ۋاقىتتا ءتىزىپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس. ادامنىڭ اعزاسى كەز كەلگەن ۆاكسينانى ەنگىزۋدە يممۋنيتەتتى قالىپتاستىراتىنىن، سونداي- اق يممۋنداۋدان كەيىن دەنە تەمپەراتۋراسىنىڭ قىسقا مەرزىمدى جوعارىلاۋى، ۆاكسينا ورنىندا قىزارۋ مەن ءىسىنۋ سياقتى جاعىمسىز كورىنىستەردىڭ پايدا بولاتىنىن اتاپ ايتۋ ماڭىزدى. مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى كەز كەلگەن ۆاكسينانى سالماس بۇرىن ادامنىڭ اللەرگياسى بار- جوعىن انىقتايدى. ەگەر اۋىر اللەرگيالىق سىرقاتى بولسا، ۆاكسينا سالۋ مەديتسينالىق تۇرعىدان باس تارتىلادى. بۇل رەتتە اللەرگيالىق رەاكسيانى بولجاۋ مۇمكىن ەمەس، سەبەبى ءاربىر ادامنىڭ ورگانيزمى ءارتۇرلى.
دەر كەزىندە ءمان بەرۋ ءۇشىن ادام ۆاكسينادان كەيىن 30 مينۋت (مەديتسينالىق مەكەمەدە) دارىگەردىڭ باقىلاۋىندا بولۋى كەرەك: ءدال وسى ارالىقتا ۆاكسيناعا اللەرگيالىق رەاكسيا بولۋى مۇمكىن. ودان كەيىن 3 كۇن بويى تىركەلگەن جەرى بويىنشا ۋچاسكەلىك دارىگەرلەردىڭ باقىلاۋىنا الىنادى. بۇدان باسقا، ۆاكسينا العان ءاربىر ادامنىڭ قولىنا ۆاكسينانىڭ ىقتيمال كەرى اسەرلەرى كورسەتىلگەن جانە مۇنداي اسەر ورىن العان جاعدايدا حابارلاسا الاتىن ەمحانالاردىڭ تەلەفون نومىرلەرى بار جادىناما بەرىلەدى.
«سپۋتنيك V» ۆاكسيناسىنىڭ ساپاسى قانداي
اتالعان ۆاكسينا رەسەي فەدەراتسياسىندا مەملەكەتتىك تىركەۋدەن ءوتتى جانە بىرنەشە اي بويى حالىقتىڭ وسال توپتارىن يممۋنداۋ ءۇشىن قولدانىلىپ كەلەدى. رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ تىكەلەي ينۆەستيتسيالار قورىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، بۇل ۆاكسينانى ساتىپ الۋعا 50 گە جۋىق مەملەكەت ءوتىنىش بەرگەن. ال كەيبىر ەلدەر (بەلارۋس، ارگەنتينا، سەربيا) قازىردىڭ وزىندە ونى ءساتتى قولدانۋدا. قولدانىستاعى زاڭنامالارعا سايكەس، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنا تىركەلمەگەن دارىلىك زاتتاردى اكەلۋ كەزىندە دارىلىك زاتتىڭ ساپاسىن راستايتىن ءوندىرۋشىنىڭ قازاق نەمەسە ورىس تىلدەرىنە اۋدارماسى بار قۇجاتىنىڭ ەلەكتروندىق كوشىرمەسى بولۋى قاجەت (تالداۋ سەرتيفيكاتتارى نەمەسە سىناق ەسەبى نەمەسە ساپانى باعالاۋ كورسەتكىشتەرى بار ساپا پاسپورتى).
قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2020 -جىلعى 15-جەلتوقسانداعى №850-قاۋلىسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا وندىرىلگەن COVID-19 كوروناۆيرۋسىنا قارسى ۆاكسينالاردى ۋاقىتشا مەملەكەتتىك تىركەۋ ەرەجەلەرى بەكىتىلدى.
قازاقستان قانداي ۆاكسينالار ازىرلەپ جاتىر دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى تىركەگەن كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينالار اراسىندا قازاقستان ءوندىرىسىنىڭ 5 ۇمىتكەر ۆاكسيناسى بار. ءبىرىنشىسى - كلينيكالىق زەرتتەۋلەر كەزەڭىندە تۇرعان بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارى عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتى ازىرلەگەن يناكتيۆتى ۆاكسينا.
قالعان تورتەۋى: 1) قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتى وگايو شتاتىنىڭ ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسىپ (ا ق ش) ازىرلەگەن ۆاكسينا؛ 2) قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتى؛ 3) م. ايقىمبايەۆ اتىنداعى اسا قاۋىپتى ينفەكسيالار ۇلتتىق ورتالىعى؛ 4) ب ق پ ع ز ي ازىرلەپ جاتقان جانە كلينيكاعا دەيىنگى زەرتتەۋلەر ساتىسىنداعى سۋببىرلىك ۆاكسينا. ساراپشىلار كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا قارسى ۆاكسينا تەز ازىرلەندى دەگەن پىكىرگە جاۋاپ بەردى. پاندەميا كەزەڭىندە ۆاكسيناعا اسا قاجەتتىلىك تۋىندادى.
COVID-19 ۆاكسيناسىن ازىرلەۋ بۇكىل الەمدە كوروناۆيرۋستى جاپپاي جۇقتىرۋ جانە ادامنىڭ جاپپاي ءولىمى ورىن العاندىقتان، اسا شۇعىل جاعدايدا ءوتتى. بۇدان باسقا، فارماتسيەۆتيكالىق كومپانيالار پروبلەمانىڭ عالامدىق دەڭدەيدە بولۋىنا بايلانىستى ۆاكسينانى تەز ازىرلەۋگە ايتارلىقتاي رەسۋرس جۇمسادى. ءبىراق ونىڭ جىلدام ازىرلەنۋى كومپانيالاردىڭ قاۋىپسىزدىك حاتتامالارىن اينالىپ ءوتتى دەگەن ءسوز ەمەس.
ن. ف. گامالەي اتىنداعى ە ج م ع ز و- نىڭ «سپۋتنيك V» ۆاكسيناسىنا كەلسەك، ول الدىڭعى ازىرلەمەلەرگە سۇيەنە وتىرىپ جاسالدى. ورتالىق پاندەمياعا دەيىن SARS- CoV-2 كوروناۆيرۋسى دا جاتقىزىلعان ر ن ق بار قابىقتى ۆيرۋستارعا قارسى ۆاكسينالار مەن پرەپاراتتار جاساۋدىڭ تەحنولوگيالىق پلاتفورماسىن اشقان بولاتىن. ۆاكسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى ۆاكسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى دەگەنىمىز - ۆاكسينانىڭ مەديتسينالىق تاريحى.
بۇل، ۆاكسينا قابىلدايتىن حالىقتى باقىلاۋ، مونيتورينگىلەۋ جانە ۇزدىكسىز قاراۋ ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى نەگىزگى مودۋل. قازىرگى ۋاقىتتا ۆاكسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتىن ازىرلەۋ اياقتالىپ كەلەدى. پاسپورتتىڭ جۇمىس قابىلەتى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتىق رەسۋرستارى ارقىلى، ال پاتسيەنتتەر ءۇشىن - eGov Mobile موبيلدىك قوسىمشاسىن پايدالانۋ ارقىلى ىسكە اسىرىلماق. ۆاكسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى ۆاكسيناتسيا ەم- شاراسىنان وتكەن سوڭ، تىكەلەي eGov Mobile موبيلدىك قوسىمشاسىندا قولجەتىمدى بولادى. ۆاكسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى ازامات تۋرالى، ول العان ۆاكسينانىڭ ءتۇرى، ەگۋ كەزەڭدەرى، سونداي- اق ۆاكسيناتسيادان كەيىنگى باقىلاۋ تۋرالى اقپارات قامتىلادى.
كوروناۆيرۋسقا قارسى ەكپە العان تانىمال تۇلعالار
ا ق ش- تا جاڭادان سايلانعان پرەزيدەنت دجو بايدەن ۆاكسينا الدى - ول 78 جاستا جانە تاۋەكەل توبىنا جاتادى.
بايدەنگە Pfizer جانە BioNTech ۆاكسيناسى ەگىلدى. گۆينەيا پرەزيدەنتى الفا كوندە - «سپۋتنيك V» ۆاكسيناسى ەگىلگەن العاشقى كوشباسشى. ارگەنتينا پرەزيدەنتى البەرتو فەرناندەس تە رەسەيدە وندىرىلگەن «سپۋتنيك V» ۆاكسيناسىمەن كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا قارسى ۆاكسيناتسيا جاساعان. تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ ەردوعان كوروناۆيرۋس قىتاي پرەپاراتىمەن كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا قارسى ەگىلدى.
ۆاتيكاندا 84 جاستاعى ريم پاپاسى فرانسيسك پەن 93 جاستاعى ريم پاپاسى بەنەديكت XVI Pfizer ۆاكسيناسىن قولداندى. اكتەر جانە كاليفورنيانىڭ بۇرىنعى گۋبەرناتورى ارنولد شۆارتسەنەگگەر Pfizer جانە BioNTech ۆاكسيناسىمەن كوروناۆيرۋسقا قارسى ەگىلدى. امەريكالىق دەرەكتى كينورەجيسسەر وليۆەر ستوۋن رەسەيدە وندىرىلگەن «سپۋتنيك V» كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا قارسى ۆاكسينانى الدى.
سونداي- اق، ەلىمىزدە جوعارى لاۋازىمدى 19 تۇلعا، ونىڭ ىشىندە قورعانىس ءمينيسترى ۆاكسينا جاساتتى. قازاقستاندا كوروناۆيرۋسقا قارسى وتاندىق ۆاكسينانى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ سالدىردى. سونداي-اق، ەرىكتىلەردىڭ قاتارىندا ق پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى ەرلان قارين، جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپاربايەۆ ۆاكسينا الدى.
اۆتور: ايجان سەرىكجان قىزى