كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا: الەمدەگى جاعداي قانداي
قازىرگى تاڭدا الەم بويىنشا 42 مەملەكەت كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينانى قولدانىپ وتىر. اقپان ايىنان باستاپ قازاقستان دا وسى ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرەدى. COVID-19-عا قارسى ۆاكسينالار قاي مەملەكەتتەردە قولدانىلىپ جاتىر؟، ۆاكسينا ەگۋگە قاتىستى حالىق اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالناما ناتيجەسى قانداي؟ «قازاقپارات» ءتىلشىسىنىڭ وسى سۇراقتارىنا ق ر د س م ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىعى «سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق ساراپتاما جانە مونيتورينگ عىلىمي- پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ ەپيدەميولوگ دارىگەرى لەنا قاسابەكوۆا جاۋاپ بەردى.
«بۇگىنگى تاڭدا الەم بويىنشا كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا قارسى 237 ۆاكسينا جاسالعان. ونىڭ ىشىندە 64 ۆاكسينا كلينيكالىق سىناقتان، ال 173 ۆاكسينا كلينيكا الدىنداعى سىناقتان ءوتىپ جاتىر. كلينيكالىق سىناقتان ءوتىپ جاتقان ۆاكسينالار ىشىندە 8 ۆاكسينا قولدانىسقا ەنىپ قويدى. (Moderna, BioNTech / Pfizer، Oxford Biomedica جانە AstraZeneca, ن. ف. گامالەيا اتىنداعى عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتى (سپۋتنيك V)، CanSino Biologics, Sinopharm (2)، Sinovac / Instituto Butantan / Bio Farma). بۇل ۆاكسينالار ا ق ش-تا، رەسەيدە، قىتايدا جاسالعان جانە ءوز ەلدەرىندە قولدانىلىپ جاتىر»، - دەيدى ەپيدەميولوگ دارىگەر لەنا قاسابەكوۆا. ساراپشى قازىرگى تاڭدا قازاقستاندىق ۆاكسينا دا سىناقتان ءوتىپ جاتقانىن ايتتى.
«بۇل ۆاكسينا دا الدىڭعى قاتارلى، دامىعان مەملەكەتتەردىڭ ۆاكسينالارى سياقتى سىناقتىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىنەن ءوتىپ جاتىر. QazCovid-in ۆاكسيناسى ءبىرىنشى جانە ەكىنشى سىناقتان ءساتتى وتكەنى تۋرالى بارلىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالىندا جاريالاندى»، - دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى تاڭدا الەم بويىنشا 42 مەملەكەت كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينانى قولدانىپ وتىر.
«42 مەملەكەتتىڭ قاتارىندا اقش، يزرايل، ەۋرووداققا مۇشە ەلدەردىڭ بارلىعى كىرىپ وتىر. تمد مەملەكەتتەرى اراسىنان رەسەي، بەلارۋس كىردى. ەندى قازاقستان دا وسى مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا قوسىلادى»، - دەيدى ساراپشى.
ول اتالعان 8 ۆاكسينا قاي مەملەكەتتەردە قولدانىلىپ جاتقانىنا توقتالىپ ءوتتى. «Moderna كومپانياسىنىڭ ۆاكسيناسى كانادا، اقش، جاپونيا جانە وڭتۇستىك كورەيادا قولدانىلۋدا. Pfizer كومپانياسىنىڭ ۆاكسيناسى ەۋرووداققا مۇشە ەلدەردىڭ بارىندە، يزرايل، ارگەنتينا، مەكسيكا، ساۋد ارابياسى، اقش جانە ۇلىبريتانيادا قولدانىلىپ وتىر. بريتاندىقتار مەن امەريكاندىقتاردىڭ بىرلەسىپ شىعارعان Oxford Biomedica جانە AstraZeneca كومپانيالارىنىڭ ۆاكسيناسى ۇلىبريتانيا، ءۇندىستان جانە ارگەنتينادا قولدانىلىپ وتىر.
رەسەيدىڭ «سپۋتنيك V» ۆاكسيناسى رەسەيدىڭ وزىندە، بەلارۋس، بوليۆيا، ارگەنتينا، الجير جانە سەربيادا قولدانىلىپ جاتىر. قىتايدىڭ 4 ۆاكسيناسى، اتاپ ايتقاندا CanSino Biologics كومپانياسى شىعارعان ۆاكسينا قىتايدىڭ وزىندە، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىندە قولدانىلادى. ۋحان ينستيتۋتى Sinopharm كومپانياسىمەن بىرلەسىپ شىعارعان ۆاكسينا بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىندە، ال Sinovac كومپانياسىنىڭ ۆاكسيناسى قىتايدىڭ وزىندە جانە بەيجىڭ ينستيتۋتىنىڭ Sinopharm كومپانياسىمەن بىرلەسىپ شىعارعان ۆاكسيناسى بىرىككەن اراب امىردىكتەرى مەن باحرەين مەملەكەتىندە قولدانىلادى» ، - دەيدى ول. سونىمەن قاتار، ول بۇگىنگى تاڭدا الەم بويىنشا قانشا ادامعا كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا ەگىلگەنىن ايتتى.
«2021 -جىل 20 قاڭتار كۇنگى مالىمەت بويىنشا، الەمدە كوروناۆيرۋسقا قارسى 46,89 ملن دوزا ۆاكسينا ەگىلگەن. ونىڭ ىشىندە ا ق ش- تا 15700000 ادامعا، قىتايدا 15000000 ادامعا جانە ۇلىبريتانيا بىرىككەن كورولدىگىندە 5000000 ادامعا، يزرايلدە 3000000 عا جۋىق ادامعا جانە بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىندە 2100000 ادامعا كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا ەگىلگەن. ەۋرووداققا مۇشە مەملەكەتتەردە 1000000 عا جۋىق ادامعا، يتاليا، تۇركيا، يسپانيا جانە رەسەي مەملەكەتەترىندە 1000000 عا جۋىق ادامعا ۆاكسينا ەگىلگەن»، - دەيدى لەنا قاسابەكوۆا.
ول كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا الدىمەن حالىقتىڭ قانداي توبىنا ەگىلەتىنىنە توقتالىپ ءوتتى. «ەڭ الدىمەن مەديتسينا سالاسىنىق قىزمەتكەرلەرى، مۇعالىمدەر، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى سياقتى ومىردىك ماڭىزدى سالادا قىزمەت ەتەتىن ماماندارعا ەگىلەدى. ولار قاۋىپ- قاتەر توبىنا كىرەدى. وزدەرىڭىز كورگەندەي، كوروناۆيرۋس ىندەتى ءورشىپ تۇرعان كەزدە ءدال وسى سالاداعى ماماندار العى شەپتە ءجۇردى. وسى سالادا قىزمەت ەتەتىندەر ىشىندە كوروناۆيرۋسپەن اۋىرعاندارى دا، ومىرمەن قوشتاسقاندارى دا كوپ بولدى. قاۋىپ- قاتەر توبىنا دەنساۋلىعىندا اقاۋى بار ادامدار دا كىرەدى. ولاردىڭ قاتارىنا جۇرەك- قان تامىرلارى اۋرۋلارى، قانت ديابەتى سياقتى سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامدار كىرەدى. 60 جاستان اسقان ەگدە جاستاعى ادامدار دا قاۋىپ- قاتەر توبىنا كىرەدى، سول سەبەپتى ەڭ الدىمەن سولارعا ەگىلەدى. ۆاكسينا ەگۋگە قاتىستى الەمدەگى بارلىق مەملەكەت وسى قاعيدانى ۇستانادى»، - دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، قايسى توپ ۆاكسينامەن الدىمەن قامتىلاتىنى ءار مەملەكەتتىڭ ءوز مۇمكىندىگىنە، ۆاكسينانىڭ قانشالىقتى جەتكىلىكتى ەكەنىنە بايلانىستى. قاۋىپ- قاتەر توبىنداعى ادامداردىڭ ءبارىن ۆاكسينامەن قامتاماسىز ەتە الاتىن مەملەكەتتەر بار، ءبىراق ەلدەگى بۇكىل حالىقتى ۆاكسينامەن تولىق قامتىعان مەملەكەت ءالى جوق.
«كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسيناعا قاتىستى ءبىرقاتار مەملەكەتتىڭ تۇرعىندارىنا ساۋالناما جۇرگىزىلگەنى تۋرالى اقپارات بار. بۇل اقپارات سەنىمدى دەرەككوزدەن الىندى. ساۋالنامادا «وسى اپتادا كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا ەگەتىنى تۋرالى ايتسا - ءسىز كەلىسەر مە ەدىڭىز؟ « دەگەن سۇراق قويىلعان. ۇلىبريتانيادا ساۋالناماعا قاتىسقان تۇرعىنداردىڭ %70 دان استامى كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينانى قابىلداۋعا دايىن ەكەنىن ايتسا، ەۋرووداققا مۇشە ەلدەر تۇرعىندارىنىڭ %50 دان استامى ۆاكسينا ەگۋگە قارسى ەمەس ەكەنىن بىلدىرگەن. ياعني، تۇرعىنداردىڭ كوبىنىڭ ۆاكسيناعا دەگەن كوزقاراسى ءتۇزۋ»، - دەيدى ساراپشى.
اۆتور: زارينا قاھارمان