ءبىرقازان نەگە ازايىپ بارادى؟

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - قازاقستاننىڭ بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ اسسوتسياتسياسى مەن قۇستاردى قورعاۋ وداعى 2021 -جىلدى ءبىرقازان جىلى دەپ جاريالادى.

وعان ءبىر سەبەپ - ەلىمىزدە جىلدان جىلعا بۇل قۇستىڭ سانى ازايۋى.

تابيعات جاناشىرلارى 2006 -جىلدان باستاپ « قىزىل كىتاپقا» ەنگەن قۇستاردىڭ جىلىن جاريالاپ كەلەدى. وتكەن جىلدى يتەلگى قۇسىنا ارناعان.

ق ب س ا قازاقستاننىڭ قۇستاردى قورعاۋ وداعىمەن بىرلەسىپ، ەلىمىزدىڭ جەتەكشى ورنيتولوگ ماماندارىنىڭ كوزقاراسىن ەسەپكە الا وتىرىپ، جىل قۇسى سيمۆولىن تاڭدايدى. ولاردىڭ باستى ماقساتى - قۇستاردى ساقتاۋ مەن قورعاۋ پروبلەماسىنا قوعامنىڭ نازارىن اۋدارۋ.

جىل قۇسىن تاڭداۋداعى باستى شارتتار:

- قۇس قازاقستان تابيعاتىنىڭ ءبىر بولىگى بولۋى قاجەت؛

- باسقالاردان وڭاي اجىراتىپ، تانيتىنداي بولۋى كەرەك؛

- مۇمكىندىگىنشە قۇستى باقىلاۋ قيىندىق تۋعىزباۋى ءتيىس؛

- وزىنە نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتەتىن تۇرلەرگە باسىمدىق بەرىلەدى.

قازاقستاننىڭ بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ اسسوتسياتسياسى مەن قۇستاردى قورعاۋ وداعى وسىعان دەيىن قانداي قۇستاردى جىل سيمۆولى دەپ تانىدى؟

2006 -جىل - تارعاق

2007 -جىل - قىستاۋ قارلىعاشى

2008 -جىل - تىرنا

2009 -جىل - قارا بوزتورعاي

2010 -جىل - قاراتورعاي

2011 -جىل - سارىباۋىر شىمشىق

2012 -جىل - دالا قىرانى

2013 -جىل - شيقىلداق قاز

2014 -جىل - اقباس ۇيرەك

2015 -جىل - وراقتۇمسىق

2016 -جىل - ءۇي تورعايى

2017 -جىل - ۇكى

2018 -جىل - ۇلكەن توقىلداق

2019 -جىل - دۋاداق

2020 -جىل - يتەلگى

2021 -جىل - ءبىرقازان

ءبىرقازان قانداي قۇس؟

ءبىرقازان - ءىرى قاناتتى قۇستار ساناتىنا جاتادى. سالماعى 10,5 كەلى، ءتىپتى 14 كيلوعا دەيىن تارتاتىندارى بار. قاناتىنىڭ ۇزىندىعى 27 - 35 س م بولادى. تۇمسىعى ۇلكەن، قاتتى ءارى ۇزىن. تۇمسىعىنىڭ تومەنگى جاعىندا تەرى قاپشىعى بار. بۇل تەرى قاپشىق بالىق اۋلاعان كەزدە زور ءرول اتقارادى.

بۇل قۇستىڭ ءتۇزۋ باعىتتالعان جانە ەركىن تولقىعان ۇلكەن، كەڭ قاناتى بار. ۇشقان كەزدە موينىن ءيىپ، باسىن يىعىنان اسىرا سامعايدى.

ءبىرقازاندار كولدى، تەڭىزدى، وزەندى، بالىعى كوپ شاعىن كولشىكتى پانالاپ، مەكەن ەتەدى. تاۋلىگىنە 1-2 كەلى بالىق جەيدى. سالماعى جەڭىل بولعاندىقتان، سۋعا سۇڭگي المايدى. سوندىقتان بالىقتى سۋ بەتىنەن اۋلايدى.

ءبىرقازان جابايى ۇيرەك پەن قاز سياقتى سۋ قۇستارىمەن قاتار ءومىر ءسۇرىپ، ۇيا باسادى. بالاپاندارى قاناتتانىپ، ۇشۋعا جاراعان سوڭ توپتالا كوتەرىلىپ، كولدەن كولگە قونىپ، جىلى جاققا قاراي جىلجيدى.

قازاقستاندا ءبىرقازاننىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. سولاردىڭ ەكەۋى - بۇيراباس ءبىرقازان مەن قىزعىلت ءبىرقازان تەز جويىلىپ بارا جاتقان قاناتتىلار قاتارىنا جاتادى. قىزىل كىتاپقا ەنگەن. قازىرگى تاڭدا ءار تۇرىنەن 1600-3000 جۇپ شاماسىندا بار. ەلىمىزدە كاسپييدىڭ سولتۇستىك جاعالاۋى، تورعاي جازىعى، تەڭىز- قورعالجىن ويپاتى، ىلە، تەنتەك قارا ەرتىس بويى، الاكول، سىرداريا مەن بالقاش كولىندە كەزدەسەدى. كۇن سۋىتا تاياۋ شىعىس، جەرورتا تەڭىزى، ءۇندىستاننىڭ سولتۇستىگىنە قاراي ۇشادى. قىزعىلت ءبىرقازانداردىڭ ءبىرازى افريكادا قىستايدى.

بيىل بۇل قۇستار مەكەندەيتىن ايماقتار مەن ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر.


ازايۋىنا اسەر ەتۋشى فاكتورلار

قازاقستاندا بۇل قۇستاردى اۋلاۋعا تىيىم سالىنعانىمەن، ءبىرقازاندار ءۇشىن ەڭ باستى قاۋىپ- قاتەر تابيعاتتان كەلەدى ەكەن. ولار ءۇشىن سۋدىڭ كولەمى عانا ەمەس، تازالىعى دا ماڭىزدى. مەكەن ەتەتىن ايماعىندا بالىق مول بولۋى قاجەت. الايدا زاڭسىز بالىق اۋلاۋدىڭ كوبەيۋى سالدارىنان ەلىمىزدە مەكەندەيتىن ايماعى تارىلىپ بارادى.

ءبىرقازاندار تىنىشتىقتى جاقسى كورەدى. ەگەر كوپ سەكەم الاتىن بولسا مەكەنىن اۋىستىرادى. قامىستىڭ وتالۋى مەن ونداعى ءورت تە ءبىرقازاندارلىڭ ازايۋىنا اسەر ەتۋشى فاكتورلار قاتارىندا. سەبەبى ونداعى ۇياسى مەن بالاپاندارىنا زيان كەلتىرەدى.

ءبىرقازاننىڭ تابيعاتتا ساقتالىپ، كوبەيۋى ادامدارعا تىكەلەي قاتىستى بولىپ بارادى. ول ءۇشىن وزەن- كولدەردىڭ كۇتىمىن جاقسارتۋ قاجەت. زاڭسىز بالىق اۋلاۋدىڭ الدىن الىپ، سۋ قويمالارىن قاتاڭ باقىلاۋدى قولعا الۋ ماڭىزدى.

massaget.kz


سوڭعى جاڭالىقتار