«اباي جولى» فيلمى تولعاندىردى ما؟
سەبەبى ۇلى ابايدىڭ 175 جىلدىعىنا ارنالعان شارالارعا مەكتەپ تابالدىرىعىن ەندى اتتاعان وقۋشىلاردى تارتىپ، پرەزيدەنتىمىزگە دەيىن ءۇن قوسىپ، ابايدى التىن ارقاۋ ەتكەن ءارتۇرلى مادەني شارالار وتكىزىلدى. اباي ومىرىنەن سىر شەرتەتىن ءبىر ەمەس، بىرنەشە فيلم دە ءتۇسىرىلدى. سونىڭ ءبىرى وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا «قازاقستان» تەلەارناسىنان تاراتىلعان «اباي» فيلمى بولسا، ەكىنشىسى - «حابار» ارناسىنىڭ «اباي جولى». كورەرمەندەرگە جول تارتقان بۇل فيلمدەر تۋرالى جۇرت تا ءارتۇرلى پىكىر ايتىپ ءجۇر. «اباي جولى» تەلەحيكاياسى تۋرالى ۇلت زيالىلارى نە دەيدى؟ تىڭداپ كورەيىك.
نۇرلان ورازالين، اقىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى:
شۋاعى مەن مەيىرىمى مول
- اباي - الاشتىڭ زاڭعار كەمەڭگەرى، ەسىمى التى قۇرلىقتى ارالاپ كەتكەن دانىشپانىمىز، قازاقتى الەمدىك وي بيىگىنە كوتەرەر ۇلى كوپىرىمىز. سوندىقتان اباي تۋرالى جاڭا شىعارما جازۋ دا، فيلم قويۋ دا، ءتىپتى ماقالا جازۋ دا وڭاي ەمەس.
ۇلى حاكىمنىڭ 175 جىلدىق مەرەكەسى تۇسىندا وتكەن شارالار وتە كوپ بولدى. كىتاپتار جازىلدى. ماقالالاردا ەسەپ جوق. جاڭا سپەكتاكلدەر ومىرگە كەلدى. جيۆوپيس ونەرى دە ابايدى اينالىپ وتكەن جوق. ءبىز كورگەن «اباي جولى» ۇلتتىق تانىمىمىزدى تەرەڭدەتەر، كەڭەيتەر كوركەم تۋىندىلاردىڭ قاتارىن تولىقتىردى. وزىندىك ۇلگىسىمەن وزگەشە تولىقتىردى. ءفيلمدى تۇسىرگەن ازاماتتار وسىعان دەيىن ات ءىزى تۇسە قويماعان اۋەزوۆتىڭ ۇلى ەپوپەياسىنداعى كوركەمدىك ءومىر اقيقاتتارىن دەرەكتى، تانىمدىق ماتەريالدارمەن قابىستىرا وتىرىپ، ىرگەلى تاقىرىپتىڭ جاراتىلىسىن جاڭا قىرىنان اشۋعا ۇمتىلعان.
اۆتورلار قۇرامى كىل جاستار ەكەن. سول جاستىقتارىنا قاراماي، ابايتانۋ، اۋەزوۆتانۋ دەيتىن الەمگە باتىل قۇلاش ۇرعاندارى بايقالادى. ءفيلمنىڭ اۆتورلارى اباي مەن اۋەزوۆ اراسىنداعى ءومىر، تاعدىر ۇقساستىقتارىن جارىستىرا، شەندەستىرە ورە وتىرىپ، ءوز ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋعا كۇش سالعان. سونىمەن بىرگە فيلمدە اباي مەن مۇحتاردى قاتار زەرتتەگەن ەكى ۇلىمىزدىڭ تۋعان توپىراعىنان شىققان، قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىندا ءوز ورنى بار قايىم مۇحامەدحانوۆ تا ءوز دەڭگەيىندە سومدالعان. مۇحامەدحانوۆتىڭ ءومىرى مەن اۋەزوۆ تاعدىرىن بايلانىستىرا سۋرەتتەۋ ارقىلى فيلم اۆتورلارى كەشەگى حالقىمىزدى قان قاقساتقان توتاليتارلىق جۇيەنىڭ ارقا شىمىرلاتار ازاپتى، مەحناتتى ساتتەرىن دە شىنشىل كورسەتەدى.
اۋەزوۆ ءومىر سۇرگەن جيىرماسىنشى عاسىردىڭ وتىزىنشى، قىرقىنشى، ەلۋىنشى جىلدارىنداعى يدەولوگياشىل قوعام اقيقاتىمەن قايىرا جۇزدەسكەندەي بولامىز. اباي ءداۋىرىنىڭ شىندىعى مەن اۋەزوۆ زامانىنىڭ اقيقاتى قاتار ۇيلەسە داميدى. التاۋ اراز بولعان قاندىقاساپ زاماننىڭ دا بەرەكەسىزدىگىن كورە وتىرىپ، الاش ارىستارىنا جاسالعان قياناتتىڭ قانشاما اۋىر بولعانىن سەزىنەمىز. «اباي جولى» اتتى تانىمدىق- كوركەم دەرەكتى سيپاتتاعى كينولەنتاداعى وسى ايتقاندارىمىز شىن، نانىمدى ورنەكتەلەدى. وسى تۇرعىدان العاندا، رەجيسسەر مۇرات ەسجان، ۇلاربەك نۇرعالىم، ماقپال مادياروۆا باستاعان فيلم قويۋشىلارعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرگىم كەلەدى. اكتەر - تەاتردىڭ دا، ساحنانىڭ دا كوركى، قوزعاۋشى كۇشى.
اتالمىش فيلمدە بۇرىن نە ساحنادان، نە كينولەنتالاردان كورمەگەن ساكەن قالىموۆتى جاڭا قىرىنان تانىدىم. ساكەن بەينەلەگەن مۇحتار اۋەزوۆ وبرازى جۇرەگىمنىڭ تورىنە قوناقتاعانداي بولدى. ەلگە بەلگىلى، اتاقتى ءانشىنى جاڭا قىرىنان تانىپ، قۋاندىم. ول سومداعان اۋەزوۆ ويلى، ينتەللەكتۋالدى، حالقىنىڭ قاسىرەتىن ارقالاپ جۇرگەن وبراز بيىگىنە كوتەرىلگەن. جاڭىلماسام، وسىعان دەيىن اۋەزوۆ تۋرالى كوركەم بەينەلى فيلمنىڭ بولعانى ەسىمدە جوق. بۇل فيلمدە ۇلى سۋرەتكەر اۋەزوۆ تە، اۋەزوۆتىڭ شاكىرتى، كورنەكتى ادەبيەت زەرتتەۋشىسى قايىم مۇحامەدحانوۆ تا تارتىمدى شىققان. ساكەننىڭ مۇحتارى مەن ەركەبۇلاننىڭ قايىمى جۇرەككە جىلىلىق ۇيالاتادى.
اباي وبرازى قازاقتىڭ تەاترىندا دا، كينوسىندا دا، بەينەلەۋ ونەرىندە دە از سومدالىپ جۇرگەن جوق. ۇلى قاللەكي قۋانىشبايەۆتان باستاپ كەشەگى بولات ءابدىلمانوۆقا دەيىن اباي بەينەسىن سومداۋشىلار، قۇدايعا شۇكىر، مول. سولاردىڭ ىشىندە ايدوستىڭ دا ابايى وزىنە لايىقتى، كوركەم بيىكتەن كورىنەدى. ايدوس بەكتەمىر سومداعان اباي بۇرىنعى ابايلاردان گورى كوكىرەگىمىزدە ءومىردىڭ ساۋلەسى مەن نۇرىن كوبىرەك سەبۋگە ۇمتىلاتىن مەيىرى مەن شۋاعى مول وبراز بوپ ورىلگەن.
التى سەريادان تۇراتىن اتالمىش تەلەحيكاياعا، ارينە، كۇللى اباي ءداۋىرى مەن ءومىر سۇرگەن ورتانى سىيعىزۋ مۇمكىن ەمەس. دەگەنمەن رەجيسسەر مۇرات ەسجاننىڭ كاسىبي قولتاڭباسىن جيناقتاۋ باعىتىنداعى، وقيعالاردىڭ باسىن قوسىپ ءورۋ باعىتىنداعى جۇزەگە اسىرعان تاپقىرلىعىنا ءسۇيسىندىم. ەل ساناسىندا مىقتاپ بەكىگەن ورازباي مەن ابايدىڭ اراقاتىناسىن سان- ساققا جۇگىرتۋشىلەر جەتىپ ارتىلادى. مىنا فيلمدە ورازقان كەنەبايەۆ سومداعان ورازبايى ابايدى جارقىراتىپ اشۋعا، تانۋعا كومەكتەسىپ وتىرادى. دالا پاتريوتتارىنىڭ اراسىنداعى ىمىراسىز، «الىستان سەرمەپ، جاقىننان تەربەپ» وتىراتىن وبراز سومداۋدان شەبەرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورگەندەي بولدىم. ورازبايدىڭ ابايمەن ارىزداسىپ تۇرىپ ارىلاتىن سوڭعى قوشتاسۋ كورىنىستەرى كوركەم، نانىمدى بەينەلەنگەن. ورازبايدىڭ اباي الدىنا بارعان كەزدە ءۇي سىرتىندا تۇرىپ، كوڭىل ايتىپ، كەشىرىم سۇراۋى، كەشۋدىڭ قىل ارقانىن موينىنا ءىلىپ تۇرىپ، ارىلعان ءساتىن رەجيسسەردىڭ تاپقىرلىعى دەپ باعالاۋ كەرەك. كەشىرىم، كەشۋ دەيتىن ۇلى قاسيەتتەر ۇلتىمىزدىڭ بولمىسىن تانىتاتىن قايتالانباس قۇبىلىس دۇنيەلەرىمىزدەن ايىرىلىپ بارا جاتقانىمىز ەسكە تۇسەدى.
«الدىڭا كەلسە، اتاڭنىڭ قۇنىن كەش» دەگەن، قازاق كەشىرىمدى بارىنەن جوعارى قويعانىن قالاي ۇمىتايىق؟!
ارينە، ىرگەلى تاقىرىپتى ويداعىداي ەتىپ شىعارۋ ءۇشىن، ءبىرىنشى، ۋاقىت كەرەك، ەكىنشى، قارجى كەرەك. مەنىڭ بايقاۋىمشا، بۇل فيلمنەن ەكى سەبەپتىڭ دە تاپشىلىعى مەن تارشىلىعىن اڭعارۋعا بولادى. كينونىڭ ءون بويىنان كۇزدىڭ سۇرەڭسىز كورىنىستەرى عانا كوز الدىمىزدان ءوتىپ وتىرادى. قازاق دالاسىنىڭ ءتورت ماۋسىمدى تابيعاتىن قامتىعاننان فيلم ۇتىلماس ەدى دەپ ويلايمىن. مۇنىڭ ءبارى سول فيلمگە بولىنگەن قارجىنىڭ ازدىعى مەن ونى يگەرۋگە بولىنگەن ۋاقىتتىڭ جەتىسپەۋىنەن بولدى- اۋ دەگەن ويىم بار. مۇنداي ىرگەلى تاقىرىپتارعا ۇلكەن ساقتىقپەن قاراي وتىرىپ ۋاقىتتان دا، قارجىدان دا قىسپاعانىمىز وڭ بولار ەدى.
ومىرگە جاڭا، جاس اۆتورلاردىڭ قازاق الەمىن وزىنشە تولعايتىن كوركەم تانىمدىق سيپاتتاعى دۇنيە كەلدى. ءفيلمنىڭ تىلىندەگى ءنارلى تۇستارىنا ريزا بولعانىمدى، كاسىبي تۇرعىدان كومپوزيتسيالىق ورىمدەردىڭ شەبەر ورىلەتىنىن بايقاعانىمدى ايتقىم كەلەدى. قازاق كينوسىنا مۇرات ەسجان ەسىمدى ءوز قولتاڭباسىن تانىتقان رەجيسسەردىڭ كەلۋىمەن كورەرمەن جۇرتشىلىقتى قۇتتىقتايمىن. ارينە، بىتكەن ىسكە سىنشى كوپ.
اباي، اۋەزوۆ سەكىلدى ۇلىلارىمىزدى ءار ءداۋىر وزىنشە سومدايتىنىن، وزىنشە تولعايتىنىن ەستەن شىعارمايىق. مىنا «اباي جولى» دەرەك پەن كوركەمدىك ويلاۋدىڭ جۇيەسىن ءساتتى قابىستىرىپ جىبەرگەن، ءوز قولتاڭباسى ايقىن تۋىندى بولىپ شىققان.
تۇرسىن جۇرتباي، جازۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ابايتانۋشى، اۋەزوۆتانۋشى، الاشتانۋشى:
اۋەزوۆتىڭ كوزىندەگى مۇڭدى كوردىم
- قالياكپار، بالام! «اباي جولى» سەريالىن كوردىڭ بە؟» دەپ ساعان دەيىن دە ءبىراز ادام تەلەفون شالىپ، ءوز اسەرلەرىن، ىقلاستارىن ءبىلدىرىپ جاتىر. سوعان قاراعاندا، حالىق جاقسى قابىلداعان سەكىلدى.
مەن كەزىندە 15 جىل سىن ءبولىمىن باسقارعان اداممىن. سوندىقتان كينوعا قويلاتىن تالاپتارمەن دە تانىسپىن. وسى تۇرعىدان العاندا، فيلمنىڭ العاشقى ءبولىمى ءبىراز شاشىراڭقى سەزىلگەن ەدى. ال، ءبىراق ەكىنشى ءبولىمى وزىنە تارتىپ اكەتتى، ادامدى سەندىرەدى، ىشىنە كىرگىزەدى، جانىمدى تەبىرەنتتى. اسىرەسە اۋەزوۆتىڭ ءرولىن ساكەننىڭ سومداعانى ماعان قاتتى ۇنادى. سەبەبى اۋەزوۆتىڭ كىرپىگىندە ءبىر كىربىڭ، كوزىندە ءبىر كىرەۋگە مۇڭ جۇرەدى دەۋشى ەدى، ساكەن سونى ءدال بەينەلەدى. ال ماعان ستسەنارييدىڭ ءار ءسوزى، ءار سويلەمى تانىس دەسەم دە بولادى. سەبەبى كينو تۇسىرىلۋدەن بۇرىن ۇلاربەك پەن مۇرات ماعان كەلىپ جوسپارلارىن ايتقان. مەن نە وقۋ كەرەكتىگىن، قايدا، قانداي ماتەريالدار بارىن ايتىپ ءجون سىلتەدىم. شىنىن ايتۋ كەرەك، كينو تۇسىرگەن بۇل جىگىتتەر كوپ ەڭبەكتەنگەن، تاقىرىپتى تولىق زەرتتەگەن. مەنىڭ ەڭبەكتەرىمدى دە مولىنان پايدالانعان. سوندىقتان دا ءفيلىمنىڭ ءسوز- سويلەمى ماعان اسا بەيتانىس بولعان جوق.
ەندى فيلىمدەگى ماعان بىردەن بىلىنگەن ەكى «اتتەگەن-ءايدى» دا ايتا كەتەيىن، ءبىرى، ەپوپيا 1954 -جىلى 24-اقپاندا اياقتالعان. فيلمدە 1953 -جىلى اياقتالدى دەپتى. ەكىنشىدەن، مۇحتارعا «سەنى تۇتقىندايدى» دەپ حابار بەرگەن ادام تەرۋشى ايەل ەمەس، ونى ايتقان ءانۋار ءالىمجانوۆ بولاتىن. ونىڭ اعاسى ك گ ب- دا ىستەگەن. ال ءانۋارعا «قالاي دا جەتكىزىپ ايت» دەگەن ءىلياس وماروۆ ەدى. بۇل ۇلكەن ەرلىك قوي. مۇمكىن كوركەم فيلم بولعانى ءۇشىن وبرازدى جيناقتاۋ كەرەك بولعان شىعار، كوركەمدىك ماتيۆ ءۇشىن سولاي الا بەرۋگە بولادى، مەن ونى قىزعا قيماي دا تۇرعان جوقپىن، دەسەدە بۇل اردا دا تاريحي شىندىقتى كورسەتە كەتسە ارتىق بولماس ەدى.
ال، جاڭاعى العاشقى ءبولىمى تۋرالى ايتقانىم، مۇمكىن مەن فيلمنىڭ باسىن تولىق اڭعارا الماي قالعان شىعارمىن، وقيعانىڭ تارقاتىلۋىن بايقاماي قالعان بولارمىن، ونى قايتا كورۋ كەرەك. ال، سەريالدىڭ جالپى تۇلعاسى وتە جاقسى شىققان. قىسقاسى، بۇل فيلمدى كىم، قالاي ماراپاتتاسا دا قولدايمىن، جاقپىن.
سۇلتانالى بالعابايەۆ، جازۋشى، تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ پروفەسسورى:
فيلم مەنى بىردەن وزىنە تارتتى
- ءوز باسىم تەلەحيكايالاردى كوپ كورە بەرمەيمىن، كورسەم دە ەلىمىزدە جاسالعان فيلمدەردى كورەمىن. ءبىراق وتاندىق فيلمدەردىڭ كوبى كوڭىلىمنەن شىعا بەرمەيدى. وتكەندە «اباي» دەگەن تەلەسەريالدى كورىپ كوڭىلىم قالىپ، قازاق كينوسىنان ابدەن تۇڭىلگەن ەدىم. كەلەسى كۇنى تەلەۆيزور قاراپ وتىرىپ، «اباي جولىن» كەزدەيسوق كورىپ قالدىم. «كوپ كورسەم بەس مينۋت كورەتىن شىعارمىن» دەپ ويلاپ ەم، ءبىراق سوڭىنا دەيىن كورىپ شىعىپ، وشكەن ءۇمىتىم قايتا جاندى. سەبەبى بۇل ەڭبەك بۇعان دەيىنگى تەلەحيكايالارعا ۇقسامايدى، ايتار ويى بار، بەينەلەۋى دە قىزىقتى. كينونىڭ سەناريىن جازعان ادامدار دا، كينونى تۇسىرگەن دە تانىمال ادامدار ەمەس، ءبىراق كينو كورگەن جەردەن ادامدى وزىنە ماگنيتشە تارتادى. ءبىزدىڭ ەلدەگى ەڭ ۇلكەن كەمشىلىك ۇشان- تەڭىز اقشامەن كينو تۇسىرەدى، ونى حالىق قالاي قابىلدادى، ونى جۇرت كورىپ جاتىر ما دەگەنمەن ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. ال مىنا كينو حالىققا ۇنادى. مۇحتاردىڭ ءرولىن ءانشى ساكەن قالىموۆ ويناعانىن كورگەندە باسىندا كۇلكىم كەلگەن، ءبىراق ازدان كەيىن مەن اۋەزوۆتى قايتا تانىعانداي بولدىم. بىلايشا ايتقاندا، ساكەن ماعان ءانشى ەمەس، اۋەزوۆ بوپ كورىندى. قايىم مۇحامەدحانوۆقا قاتىستى ءبىز بىلمەيتىن كوپ نارسەلەر ايتىلعان. بۇدان بۇرىنعى سەريالاردىڭ ستسەنارييلەرى تەرەڭدەپ زەرتتەلمەي، ات ءۇستى جازىلا سالاتىن، ال مىنا كينونىڭ سەناريى كوپ ىزدەنىستەن تۋعانى كورىنىپ تۇر. كينونى كورگەننەن كەيىن جاستاردان ۇلكەن ءۇمىت كۇتۋگە بولاتىنىن بايقادىم.
دينا مۇحامەدحانوۆا، قايىم مۇحامەدحانوۆ اتىنداعى ءبىلىم جانە مادەنيەت قوعامدىق قورىنىڭ ديرەكتورى:
پەندەدەن پەرىشتە جاساۋعا ۇمتىلماعان
- ابايدى ارقاۋ ەتە وتىرىپ، مۇحتار جانە قايىم مۇحامەدحان تۋرالى تاريحي شىندىقتى العاش رەت ەكراندا كورسەتكەن بۇل فيلم - ۇلتتى بىرىكتىرەتىن دۇنيە. ياعني اباي، مۇحتار، قايىم ۇشەۋىنىڭ ءبىر- بىرىنەن اجىراماس تۇلعالار ەكەنىن، بۇل ءۇش تۇلعادا تاريحي بايلانىس بار ەكەنىن العاش رەت اشىپ كورسەتتى. ونىڭ ۇستىنە، بۇل - قايىم ومىرىنەن جانامالاي بولسا دا سىر شەرتكەن تۇڭعىش فيلم.
قىسقا عانا ۋاقىت ىشىندە وسىنداي قۇندى فيلمدى كورەرمەندەرگە ۇسىنۋ وڭاي شارۋا ەمەس. بالالاردىڭ كوپ ەڭبەكتەنگەنى كورىنىپ تۇر. كونە ارحيۆتەرگە دەيىن اقتارىپ، ءۇش وبرازدى بايلانىستىرا بەينەلەۋگە بارىن سالعان. دەسە دە، الداعى كۇندەردە مۇحتار، قايىم تۋرالى فيلم ءتۇسىرۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ويتكەنى ولاردىڭ ءومىرى - بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاريحىمىز.
اكتەرلەر دە رولدەردى جاقسى سومداعان. فيلمدە پەندەدەن پەرىشتە جاساۋعا ۇرىنباي، ابايدىڭ، ەڭ اۋەلى، ادامدىق قاسيەتىن اشۋعا، ونى كادىمگى قاراپايىم ادام، اقىلمان اكە رەتىندە كورسەتۋگە تىرىسسا، مۇحتار، قايىمداردىڭ ابايعا ادالدىعىن ۇلتتىق رۋحانياتتىڭ جالعاسۋىمەن بايلانىستىرادى. حالىق دارىندىلارىن، تالانتتارىن ءوزى ولتىرەدى. XVIII ، XIX عاسىرداعى وسى جاعداي بۇگىنگە دەيىن جالعاسىپ كەلەدى. فيلم وسى ءبىر قاسىرەتتى دە قاعىس قالدىرماعان.
روزا مۇقانوۆا، جازۋشى، دراماتۋرگ، «اباي جولى» تەلەحيكاياسىنىڭ كەڭەسشىسى:
جاستاردىڭ مۇمكىندىگىن كورسەتتى
- ابايدى جانە «اباي جولىنداعى» كەيىپكەرلەردى وقىرماندار جاقسى بىلگەنمەن، ونى جازعان جازۋشىنىڭ لابوراتورياسىنان بەيحابار. سەبەبى ءبىزدىڭ ەلدە جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ومىرىنە ءۇڭىلۋ جاعى وتە كەمشىن عوي. فيلمدە وسى تاقىرىپ اباي ومىرىمەن قاتار ورىلگەن. ونىڭ دا وزىندىك سەبەپتەرى بار. بىرىنشىدەن، مۇرات – ا ق ش- تا كينو ماماندىعى بويىنشا وقىپ كەلگەن، ءبىلىمى تەرەڭ رەجيسسەر.
ەكىنشىدەن، بىزدەگى رەجيسسەرلەردىڭ كوبى ۇلتتىق ادەبيەتتى بىلمەيدى، تاريحي تۇلعالاردى تولىق تانىمايدى، كەرەك دەسەڭىز، قازاق ءتىلىن دە بىلمەيدى. مىنە، وسى تىلدەگى تۇساۋ ءبىزدىڭ رەجيسسەرلەرىمىزدىڭ قادامىن اشتىرماي كەلگەن. كەرەمەت دەگەن رەجيسسەرلەرىمىزدىڭ ءوزى انا تىلىمىزدەن ءسۇرىنىپ جاتادى. ال بۇل فيلمنىڭ رەجيسسەرى اباي، مۇحتاردى وقىعان، قايىمدى بىلەدى، رومانداعى قازاق ۇلتىنىڭ ءومىرىن جان-تانىمەن تۇسىنەدى. مىنە، بۇل - ونىڭ كينونى ءساتتى تۇسىنۋىندەگى نەگىزگى سەبەپتىڭ ءبىرى.
ۇشىنشىدەن، جوعارىدا ايتقانىمداي، شەتەلدە جازۋشىلاردىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىق جولىنا ارنالعان فيلمدەر كوپ، بىزدە كوپ ەمەس. ەندەشە، ابايدى كورسەتۋمەن قوسا، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولىن» جازۋ بارىسىنا ءۇڭىلۋ فيلمدەگى ەڭ باستى جاڭالىق دەپ ايتۋعا بولادى.
بۇعان دەيىن ءدال وسىنداي جارىستىرا بايانداعان فيلم تۇسىرىلمەگەن. تورتىنشىدەن، رەجيسسەر مەن سەناريستەر ءوزارا ۇندەستىك تاۋىپ، ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرىپ، ءوزارا بايىتىپ وتىرعان. فيلمنىڭ سەنارييىن جازعان ماقپال، ۇلاربەك، مۇراتتاردىڭ كوزقاراسىنىڭ ۇندەسىم تابۋى فيلمنىڭ ارقاۋىن شيراتا ءتۇستى.
بۇل فيلم، باستىسى، جاستاردىڭ مۇمكىندىگىن كورسەتتى. جاقىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ تاريحي فيلمدەر، تاريحي تۇلعالار جونىندە فيلمدەر ءتۇسىرۋدى ايتتى. ونى سىرتتان كەلىپ ەشكىم ءبىز ويلاعانداي ءتۇسىرىپ بەرمەيدى، سەبەبى ولار ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ ءومىرىن تۇسىنبەيدى. بوتەن جۇرت ءبىزدىڭ تۇلعالارىمىزدى سومداي المايدى. حالقىمىزدىڭ تاريحىن وزىمىزدەن باسقا ەشكىم تولىق ءارى دۇرىس بەينەلەي المايدى. سوندىقتان وزىڭنەن شىقپاي ەشتەڭەگە جارىمايسىڭ. ول ءۇشىن جاستارعا سەنىپ، ولارعا مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.
ايدوس بەكتەمىر، م. اۋەزوۆ تەاترىنىڭ اكتەرى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى:
اركىم ءوز ابايىن ىزدەيدى
- ەڭ باستىسى ماعان بۇل فيلمنىڭ جالپى جوباسى ۇنادى. ءبىراق «ءبارى جاستار ەكەن، قالاي بولار ەكەن؟» دەگەن كۇدىك تە بولدى. مەن بۇرىن «قالىڭ ەلىم، قازاعىم» دەگەن سپەكتاكلىندە اباي رولىندە ويناعام عوي. ءبىراق بۇل تەاتر ەمەس، كينو عوي. ونىڭ ۇستىنە، ابايدى ويناۋ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەدى. ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە ءوز ابايى بار، ءار كورەرمەن كوز الدىنداعى اكتەردىڭ بويىنان سول ءوز كوڭىلىندەگى ابايدىڭ وبرازىن ىزدەيدى.
كورەرمەندەر اراسىندا ءارتۇرلى پىكىردىڭ تۋاتىنى دا سودان. مەن دە فيلمدە ءوز كوڭىلىمدەگى ابايعا جاقىنداۋعا تىرىستىم. مەنىڭ ومىرلىك ۇستانىمىم ءار ادامنىڭ وزىندىك ويى بولۋى كەرەك. فيلمدە باستى نازار اۋدارعانىم دا وسى ءتۇيىن بولدى. وي ۇستىندەگى ۇلى ابايدىڭ جان دۇنيەسىن اشۋعا تىرىستىم. ءار نارسەدەن وي قورىتىپ، ودان ۇلكەن تۇجىرىم شىعاراتىن ابايدىڭ جان دۇنيەسىنىڭ بۇلقىنىسىن، جۇرەگىنىڭ ءلۇپىلىن سەزىندىرۋ وڭاي ەمەس. 100 جاسقا كەلىپ قايتىس بولعان اتاقتى اكتەر حابيبا (جۇسىپبەك ەلەبەكوۆتىڭ جۇبايى) اپامىزدىڭ «قاليبەك قۋانىشبايەۆ ءار ءسوزدى ويلاماي ايتپايتىن» دەگەن ءسوزى ءالى قۇلاعىمدا. ابايدى ويناعاندا وسى ءسوز جادىمدا جاڭعىردى دا تۇردى.
ءوزىم سول فيلمگە تۇسكەن اكتەر بولعان سوڭ ماقتاپ وتىرعام جوق، كورەرمەن رەتىندە ايتسام، فيلم ماعان ۇنادى. ءبىرىن-ءبىرى جارقىراتقان ءۇش تۇلعانىڭ ءومىرى، تاعدىرى وتە ءساتتى ورىلگەن. تاعدىردىڭ پەندە بالاسىنىڭ باسىندا قايتالانىپ كەلىپ وتىراتىنى اباي، مۇحتار، قايىم ومىرىنەن جاقسى كورىنىس تاپقان. كينو وسى جاعىنان ۇتتى. ارينە، جەتپەي جاتقان جەرلەرى جوق ەمەس، بار. ءمىنسىز دەي المايمىن. مەنىڭ ءبىر «اتتەگەن- ايىم»، «اباي» فيلمىندە ويناعان اكتەرلەر «اباي جولىندا» دا ءجۇردى. قازاقستاندا اكتەر كوپ قوي، قاتار قويىلاتىن ەكى تەلەحيكايادا ەكى فيلمنىڭ اكتەرلەرىن ارالاستىرماسا جاقسى ەدى.
ساكەن جاقسىلىق ۇلى، ءانشى، سازگەر:
اكتەرلىك جولىمدى مۇحتارمەن اشتىم
- اباي تۋرالى فيلم تۇسىرىلەتىنى جونىندە قىزدار حابارلاسىپ، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءرولى تۋرالى ايتقاندا قۋانا كەلىستىم. مەن اكتەر ەمەس، ءانشىمىن عوي. ءبىراق مۇحتارعا دەگەن قۇرمەتتىڭ جەتەگىمەن باردىم، سۇرى ءتۇستى كوستيۋم كيىپ، ەسىكتەن كىرىپ بارعاندا قابىلداپ وتىرعان قىزدار «اۋەزوۆتىڭ ءوزى عوي» دەپ ءبىر كۇلىپ الدى.
مۇحتاردىڭ وبرازىن سومداۋ اكتەرلەردىڭ وزىنە بۇيىرا بەرمەيتىن ءرول عوي. قۇداي قولداپ، مەن اكتەرلىك سالاداعى العاشقى قادامىمدى مۇحتارمەن اشتىم. باسىندا جۇرتتىڭ كوبى ماعان كۇمانمەن قاراعانىن ءوزىم دە سەزدىم. قايتسەم دە وزىمە جۇكتەلگەن مىندەتتى ابىرويمەن اتقارايىن دەپ تالپىندىم. ءبىر كىتاپتىڭ قالىڭدىعىنداي سەناريدى 15 كۇنگە جەتكىزبەي جاتتاپ الدىم. فيلمدەگى اۋەزوۆتىڭ كىتابىن تالقىعا سالاتىن كورىنىستى تۇسىرگەننەن كەيىن ارىپتەستەرىمنىڭ كوبى وبرازدى ءساتتى سومداعانىمدى ايتىپ: «اۋەزوۆتىڭ رولىنە ساكەن تاڭدالدى دەگەندە ول ءانشى عوي دەپ ەدىك. ءبىراق ءسىز ءساتتى وينادىڭىز» دەپ ىقىلاسىن ءبىلدىردى. بۇل ماعان ۇلكەن شابىت بولدى. شۇكىر، ءبارىن ساتىمەن اياقتادىق. تەلەفون شالىپ العىسىن ايتىپ جاتقان اقىن- جازۋشىلار دا از ەمەس. سوعان قاراعاندا، فيلم كوپكە ۇناعان سەكىلدى.
قالياكبار ۇسەمحان ۇلى