«شي وراۋلى بولماسا، ءۇيدىڭ ءسانى كەلمەيدى»
ون ساۋساعىنان ونەر تامعان، ىسمەر قىز- كەلىنشەكتەر قاراپايىم ماتەريالداردىڭ وزىنەن قازاق حالقىنىڭ ەستەتيكالىق بيىك ورەسىنە ساي كەلەتىن قولونەر بۇيىمدارىن ازىرلەدى. قازاق حالقىنىڭ مادەني تانىمىنىڭ بەلگىسىندەي، تىگىنشىلىك پەن توقىماشىلىق ونەر تۋىندىلارى قاي ۋاقىتتا دا جوعارى باعالاندى.
اتاقتى ورىستىڭ عالىمى ە. س. ۆۋلفسون: «قازاقتار - وتباسىنداعى ءۇي جۇمىستارىنىڭ بارلىعى ايەل موينىندا. كيىم تىگەتىن دە، مال ساۋاتىن دا، تۇيەنى تەڭدەپ، تۇسىرەتىن دە - ايەل. كوش كەزىندە قوستى دا ايەل تىگەدى. ءتىپتى، سول قوسقا جابىلاتىن كيىزدى، ياعني، تەكەمەتتى دە ايەلدەر باسادى. كشىزدى ايەلدەر اسارلاپ جاسايدى. كيىز باسقىسى كەلگەن ايەل اۋىل ايەلدەرىنە ءبىر- ەكى كۇن بۇرىن قۇلاققاعىس جاسايدى، ايتىلعان كۇنى وزگە ايەلدەر ارنايى شاقىرۋسىز- اق كەلە بەرەدى. كيىزدى قوي جۇنىنەن جاسايدى. ال بۇل دالادا. قوي دا، قوي ءجۇنى دە جەتكىلىكتى. سوندىقتان كيىز دە كوپ»، - دەپ ايتقان. وسى دەرەكتەردەن-اق قازاق ايەلدەرىنىڭ شارۋاعا، قولونەرگە بەيىم، پىسىق كەلەتىنىن اڭعارۋعا بولادى.
ءجۇن وڭدەۋ ءادىسى
ءۇي ىشىنە قاجەتتى سان الۋان بۇيىمداردى جاساۋ ءۇشىن قازاقتار ءۇي جانۋارلارىنىڭ، ياعني، ءتورت تۇلىك مالدىڭ بارلىعىنىڭ ءجۇنىن، اتاپ ايتساق، قوي ءجۇنىن، تۇيەنىڭ شۋدا ءجۇنى مەن مامىق ءجۇنىن، ەشكىنىڭ ءتۇبىتىن، سونداي- اق، جىلقىنىڭ جال- قۇيرىعىن كادەگە اسىرا ءبىلدى.
قولونەردەگى ەڭ باستى شيكىزات قوي ءجۇنى بولدى. قازاق مال شارۋاشىلىعىنداعى باستى ورىنداردىڭ ءبىرىن قوي تۇلىگى الۋىنا بايلانىستى ونىڭ ءجۇنى دە مەيلىنشە جەتكىلىكتى بولدى. جىل مەزگىلدەرىنە قاراي قوي ءجۇنىنىڭ ساپاسى دا وزگەرىپ وتىردى. سوعان وراي قازاقتار قوي ءجۇنىن ەجەلدەن- اق ەكىگە بولگەن. جاباعى ءجۇن دەپ كوكتەمگى قىرقىمدا الىنعان ءجۇندى اتاسا، كۇزەم ءجۇن دەپ كۇزگى قىرقىمدا الىنعان ءجۇندى ايتقان.
سونداي- اق شۇيكە دەپ اتالاتىن ورمەك تۇيەنىڭ جاباعى جۇنىنەن جاسالىپ، ودان شۋ- باۋ ەسىلەتىن بولعان، ورمەك جىپتەر، ءارتۇرلى جيەك جىپتەرى جاسالىپ، بەلدەۋ ارقان، باسقۇرلى ارقان، شالمالى ارقان، باستىرعى ارقان، تاعى دا وزگە ارقان تۇرلەرىن شيراتتى. سونداي- اق جاباعى ءجۇندى كورپەلەردىڭ اراسىنا، كيىمدەرگە سالدى، بەسىككە سالاتىن جايالىققا پايدالانىپ، اتقا تەرىلىك جاسادى. يىرۋگە كەلمەيتىن، تەز ۇيىسىپ قالاتىن كۇزەم جۇننەن نەگىزىنەن كيىز باسىپ، كيىز ەتىك سياقتى كيىم- كەشەكتەر جاسالادى.
ەشكىنىڭ ءتۇبىتىن ءساۋىر ايىنىڭ ورتاسىنا قاراي ارنايى تاراقپەن تاراپ ءبولىپ الادى. بۇرىنعى كەزدەرى ول تۇگەلگە جۋىق بازارعا كەتەتىن ەدى. ەشكىنىڭ قالعان قىلشىعى جاز ورتاسىندا قىرقىلىپ، ءارتۇرلى ارقان شيراتقان كەزدە قوسىمشا ماتەريال رەتىندە پايدالانىلدى.
تۇيە ءجۇنى جىلىنا ءبىر رەت قانا، شامامەن كوكتەمنىڭ اياعى، جازدىڭ باس كەزىندە تۇيە تۇلەر ۋاقىتتا قىرقىلدى. ساپاسى مەن قولدانىلۋىنا قاراي ونى دا مامىق ءجۇن جانە شۋدا ءجۇن دەپ ەكىگە ءبولدى. ەڭ جىلى ءارى جۇمساق مامىق ءجۇن تۇيەنىڭ قابىرعا تۇسىنان الىنادى. تۇيەنىڭ مامىعىنان شەكپەن مەن ءارتۇرلى بەلبەۋلەر توقىدى. قىسقى سۋىقتا كيەتىن تۇيە ءجۇن كۇپى مەن ۇيدە جامىلاتىن تۇيە ءجۇن كورپە ءارى جەڭىل، ءارى مەيلىنشە جىلى بولادى. تۇيەنىڭ شۋداسى مويىن مەن وركەش جانە تىزە تۇسىنان قىرقىلادى. مامىق جۇنگە قاراعاندا قىلشىق ءجۇن ۇزىنداۋ جانە قاتتىراق بولعاندىقتان ودان شۋدا ءجىپ ءيىردى. قاتتى ءارى ساپالى شۋدا ءجىپتى اياق كيىم تىگۋگە جانە كىلەم توقىپ، سىرماق جاساۋعا پايدالاندى.
جىلقىنىڭ قىلى تەك ارقان دايىنداۋعا قوسىمشا ماتەريال رەتىندە عانا قولدانىلدى. جىلقىنىڭ قىلىنا قويدىڭ ءولى ءجۇنىن قوسىپ شيراتقان ارقاندار مىقتى بولادى. كەيدە جىلقى قىلىن قاباتتاپ، سۋ، ءسۇت سەكىلدى سۇيىق تاعامدارعا سۇزگى رەتىندە پايدالاندى.
كيىز باسۋ
كيىز باسۋ قازاق حالقىنىڭ تۇرمىس- تىرشىلىگىندە دە ماڭىزدى ءرول اتقاردى. كيىزدەن كيىز ءۇي تۋىرلىقتارىن، كيىمدەر مەن توسەنىشتەر، ءارتۇرلى تۇرمىستىق بۇيىمدار جاسادى.
كيىز باسۋ - بەلگىلى ءبىر ماشىقتاردى تالاپ ەتەتىن كۇردەلى جۇمىس. كيىز باسۋعا قىز- كەلىنشەكتەر عانا ەمەس، قاجەت بولسا بۇكىل اۋىل تۇرعىندارى جابىلا كىرىسەدى. ەڭ اۋەلى ءجۇندى ءتۇر- تۇسىنە قاراي ىرىكتەپ الىپ، قوقىستان تازالايدى. بۇل ءتۇتۋ دەپ اتالدى. سودان كەيىن تومەندەگىدەي شارتتاردان تۇراتىن كيىز باسۋ ۇدەرىسى باستالادى:
- ايەلدەر القا- قوتان وتىرىپ، تۋلاق ۇستىنە تاستالعان ءجۇندى شىبىق تاياقتارمەن شاباقتايدى، بۇل - ءجۇن شاباقتاۋ دەپ اتالادى.
- شاباقتالعان ءجۇندى شي ۇستىنە جايىپ، ءجۇندى شيمەن ورايدى، بۇل - شيگە وراۋ دەپ اتالادى.
- ءاربىر ورامنان كەيىن شيگە ىستىق سۋ سەبەدى، بۇل - سۋ سەبۋ دەپ اتالادى.
- ورالعان ءشيدى اياقپەن اينالدىرا تەبەدى، بۇل - شي تەبۋ دەپ اتالادى.
- ءبىرشاما قاتايعان كيىزدى شيدەن الىپ، قول بىلەككە سالىپ بىلەكتەيدى، بۇل - بىلەكتەۋ دەپ اتالادى.
- سودان كەيىن، كيىز دايىن بولعانشا قارپۋ، قازانداۋ جانە ۇزىنداتۋ اتالاتىن جۇمىستاردان وتكىزەدى.
دايىن بولعان كيىزدەن ءۇي جابىندىلارى جاسالادى. كيىز ءۇي جابىندىسىنىڭ ءوزى ۇزىك، تۋىرلىق، تۇندىك سەكىلدى جەتى بولىكتەن تۇرادى. ولاردىڭ كولەمى كيىز ءۇي سۇيەگىنىڭ ىڭعايىنا قاراي جاسالدى.
حالىق شەبەرلەرى دايىنداعان ويۋ- ورنەكتى كيىز ۇيلەر قازاق كيىز ءۇيىنىڭ بىردەن- ءبىر بەلگىسىندەي ەدى. كيىز باسۋدىڭ الۋان ءتۇرلى ءادىس- تاسىلدەرى مەن قايتالانباس ورنەكتەرى كورگەن كوزدى تاڭعالدىرماي قويمايدى.
قازاق تۇرمىسىندا كەڭىنەن تاراعان كيىز تۇرلەرىنىڭ ءبىرى - كيىز ۇيلەر مەن كادۋىلگى ۇيلەردىڭ ەدەنىنە توسەيتىن ويۋ- ورنەكتى تەكەمەتتەر. جارتىلاي دايىن بولعان كيىز ۇستىنە باسقا تۇسكە بويالعان جۇندەردەن ويۋ- ورنەك سالۋ - تەكەمەت دايىنداۋ تاسىلىنە ءتان ادىستەرگە سانالادى. سودان كەيىن تەكەمەت تە كيىز باسۋدىڭ قالعان ساتىلارىنان وتەدى.
تەكەمەت ويۋلارى كوبىنە ءبىر تەكتەس ويۋلاردان قۇرالادى. اتاپ ايتساق، كيىزدىڭ ورتا تۇسىنا قاراي بىرنەشە جەرگە قيما ءتارىزدى ورنەك سالىنىپ، وعان قوشقار ءمۇيىز ويۋدى جالعاستىرادى. تەكەمەتتەر، ادەتتە ۇلكەن كولەمدە جاسالادى دا، ءبىر- بىرىمەن ۇشتاسىپ جاتقان بەتىندەگى ويۋلارى دا سوعان سايكەس ءىرى بولىپ كەلەدى.
ال سىرماق دايىنداۋ كيىز باسۋدان گورى كۇردەلىرەك ءارى سوعان سايكەس باعاسى دا ايتارلىقتاي قىمباتقا باعالاندى. ويۋ- ورنەگى مول سىرماقتى ازىرلەۋ بارىسىندا بەزەندىرۋ ادىستەرىنىڭ ءتۇر- ءتۇرى قولدانىلادى. ءبىر قاراعاندا ول ءتۇر- ءتۇسى وزگەشە ەكى كيىز جايماسىن قاباتتاي جاساعان سەكىلدى اسەر قالدىرۋى مۇمكىن. ويۋ- ورنەكتەرىندە بىرىنە- ءبىرى قاراما- قارسى ەكى ءتۇس ءوزارا ۇيلەسىم تاۋىپ جاتتى، ال ۇيلەسىمدى ءدال كەلتىرۋ ءۇشىن مول تاجىريبە قاجەت ەكەنى انىق. دايىن سىرماق كيىز استارعا جاپسىرىلا تىگىلىپ، شەت- شەتىنىڭ بارلىعى ادىپتەپ قايىرىلادى. ءارتۇرلى ويۋلارمەن بەزەندىرىلگەن سىرماقتار ورنەكتەرىنىڭ ىرىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. كيىز سىرماقتىڭ اسەمدىگى ەڭ اۋەلى ءجۇن ساپاسى مەن بوياۋىنا، جيەگىنىڭ ورنەكتەلۋى مەن كوركەمدىلىگىنە تىكەلەي بايلانىستى. كيىز سىرماق جاساۋ ونەرى نەگىزىنەن كىلەم توقۋمەن ازىراق شۇعىلداناتىن قازاقستاننىڭ شىعىسى مەن وڭتۇستىك- شىعىسىندا جانە كەيبىر ورتالىق اۋداندارىندا جاقسى دامىدى. مەيلىنشە كوركەم دە اسەم ءارى ساپالى سىرماقتار قازاق كيىز ۇيلەرىنىڭ كوركىنە اينالدى.
سونىمەن قاتار كيىزدەن جاسالاتىن زاتتاردىڭ قاتارىنا توسەك كيىز بەن توسەك سىرماقتى جاتقىزۋعا بولادى. بۇل زاتتار ۇزاتىلعان قىزعا بەرىلەتىن جاساۋعا مىندەتتى تۇردە قوسىلاتىن. توسەك كيىز توسەك اعاشتىڭ كولەمىنە شاقتاپ، ەكى قاباتتاپ جاسالدى، شەت- شەتى قارا نەمەسە قىزىل پۇلىشتەرمەن قاپتالدى.
ءبىرىن- ءبىرى قايتالامايتىن سان الۋان ورنەك سالىنعان كيىز بۇيىمداردىڭ ءبىرى - وشاق سىرماق. جەتىسۋ قازاقتارى ونى وتكيىز دەپ تە اتايدى. دوڭگەلەك ءپىشىمدى وشاق سىرماقپەن وشاق اينالاسى تۇگەلدەي جابىلادى.
اتالعان زاتتاردان وزگە تۇرمىس- تىرشىلىككە قاجەتتى بۇيىمداردىڭ تاعى دا ءبىرازى كيىزدەن جاسالدى، ءارتۇرلى زاتتاردى الىپ جۇرۋگە قاجەتتى: ءۇيدىڭ كەرەگەسىن الىپ جۇرۋگە قاجەتتى كەرەگە قاپ، ۋىقتاردى جيناپ، تاسۋعا ارنالعان ۋىق قاپ، ىدىس- اياقتاردى الىپ ءجۇرۋ ءۇشىن اياق قاپ سياقتى قاپتامالارعا دا كيىز پايدالانىلدى. سونىمەن بىرگە اسپالى سومكەلەر، اتاپ ايتقاندا، شاي ساقتاۋعا ارنالعان شاي قالتا، تۇزعا ارنالعان تۇز قالتا، كيىز كەبەجەلەر مەن ساندىقتار جاسالادى.
اسپالى كيىز سومكەلەر كەرەگە باسىنا ءىلىپ قويۋعا قولايلى ەكى جاعىندا ەكى ىلگەگى بار جۇقا كيىزدەن ىستەلەدى. مۇنداي سومكەلەردىڭ كولەمى دە، ءتۇر- ءتۇسى دە، اتقاراتىن قىزمەتى دە ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى.
ءتورتبۇرىشتى، تىكبۇرىشتى- تورتكىل، سوپاقشا سومكەلەردىڭ جاپقىشى ءۇشبۇرىشتى نەمەسە دوڭگەلەك ەتىپ جاسالادى. ەكى شەتىنە شاشاق تاعىپ، سىرتقى جاعىنا ماتا نەمەسە كيىز قيىندىلارىنان ادەمى ورنەك سالدى. سونىمەن قاتار جۇقا كيىزدەن قالپاق، شاپان، بايپاق سەكىلدى كيىمدەر دە تىكتى.
شي توقۋ ونەرى
ايەلدەر اراسىندا ەڭ كوپ تاراعان قولونەرتۇرلەرىنىڭ ءبىرى - شي توقۋ. شي توقۋ - ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىپ كەلە جاتقان كونە حالىقتىق شىعارماشىلىق ونەر ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلەدى.
جاسالعان ماقساتىنا قاراي توقىما شيلەردى اق شي جانە وراما شي دەپ نەگىزگى ەكى تۇرگە بولسە، اق ءشيدىڭ ءوزىن قۇرت پەن ىرىمشىك جايىپ كەپتىرۋگە ارنالعان ورە شي، كيىز باسقاندا ءجۇن شاباقتاۋعا ارنالعان شاباق شي جانە جاي شي دەپ بولەدى. ءشيدى ءۇي ىشىندەگى زاتتاردى ءبولىپ تۇراتىن قابىرعا رەتىندە دە پايدالاندى.
ءتۇرلى- ءتۇستى ورنەك سالىنباعان وراما ءشيدى كەرەگە مەن ۋىقتىڭ اراسىنا سالادى دا، ەكى شەتى ەسىك جاق قاپتالىنا جيناقتالادى. مۇنداي توقىما ورنەكتەر كيىز ءۇي ءىشىن بەزەندىرىپ، ءسان بەرەدى. «شي وراۋلى بولماسا، ءۇيدىڭ ءسانى كەلمەيدى. قىزىل، جاسىل كيمەسە، قىزدىڭ ءسانى كەلمەيدى» دەگەن ناقىل ءسوز دە وسىدان شىقسا كەرەك.
ورنەكتى شي توقۋ ءۇشىن ۇلكەن شەبەرلىك پەن تالعام قاجەت. شي توقۋ بارىسىندا جۇننەن يىرىلگەن ءتۇسى قانىق بەس- التى ءجىپ پايدالانىلادى. وراۋلى ءشيدىڭ بيىكتىگى، ادەتتە كەرەگە بيىكتىگىمەن ساي بولسا، ۇزىندىعى ءۇش مەترگە جۋىق، كەيدە ءتىپتى بەس مەترگە دەيىن جەتەتىندەرى دە بار. كەيبىر كيىز ۇيلەر وراۋلى شيمەن تۇگەلدەي قاپتالسا، كەيبىرىندە ەسىكتىڭ ەكى جاعى عانا قورشالادى.
وراۋلى شي ءۇيدىڭ كوركىن كەلتىرىپ قانا قويعان جوق، ول، سونىمەن قاتار، ءۇيدىڭ جىلۋىن ۇستاۋعا، شاڭ توزاڭ كىرگىزبەۋگە دە سەپتىگىن تيگىزەدى ءارى كەرەگە مەن تۋىرلىقتىڭ اراسىندا تۇرىپ، بىرىنە ءبىرىنىڭ ءىزى ءتۇسىپ، جابىسىپ قالماۋىنا دا اسەر ەتەدى. ال شاعىن كولەمدى ورنەكتى توقىما شيلەر كيىز ەسىكتىڭ ىشكى جاعىنا قاباتتالادى.
بيىكتىگى وتىز- قىرىق سانتيمەتر شاماسىنداعى ءشيدىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى ىرگەلىك نەمەسە ىرگە ءشيدى ءۇيدىڭ تومەنگى جاعىنا جەلگە قالقان رەتىندە ورنالاستىرادى. باسقا شيلەرگە قاراعاندا ىرگەلىككە اق نەمەسە قارا ءتۇستى جىپتەر قولدانىلادى.
توقىماشىلىق ونەر
كيىز ءۇي ءىشىن توقىما زاتتارىنسىز ەلەستەتۋ قيىن. سول سەبەپتى دە ۇيدەگى قولونەر بۇيىمدارىنىڭ ىشىندە توقىماشىلىق ونەر تۋىندىلارىنىڭ ورنى ەرەكشە، ونىڭ ىشىندە تەرمە توقۋدىڭ ورنى بولەك.
«تەرمە» دەپ اتالاتىن حالىقتىق اتاۋ «جيناۋ»، «ىرىكتەۋ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەتىن قاراپايىم «تەرۋ» دەگەن ۇعىمنان شىققان.
ءۇي ىشىلىك توقىما بۇيىمدارىنا پايدالاناتىن باستى ماتەريال كادۋىلگى جۇننەن يىرىلگەن ءجىپ. قولدان توقىلعان مۇنداي زاتتار ەدەنگە توسەنىش رەتىندە، قابىرعالاردى ساندەۋگە ارنالدى. ءتىپتى، كوش كەزىندە تەڭ ارتىلعان تۇيەنى جابۋعا دا ادەيىلەپ توقىلادى.
توقۋ ۇدەرىسى قاراپايىم توقىما ستانوگى - ورمەكتە وتەدى. كوكتەم مەن كۇز كەزىندە كيىز ءۇي الدىنا، جان- جاعى اشىق، كوكوراي شالعىن دالاعا قۇرىلاتىن ورمەك اينالاسىنا مەرەكە- مەيرام شۋاعىن شاشىپ تۇرار ەدى. ورنەكتە تۇرمىستىق زاتتارمەن قاتار، كيىز ءۇيدىڭ وزىنە ارنالعان زاتتار دا توقىلدى. كەرەگە باسىن تاڭاتىن تاڭعىشتار مەن جەل باۋ، ۇزىك باۋ، تۋىرلىق باۋ، باسقۇر باۋ، ۋىق باۋ سەكىلدى ءبىر جاعىنان، ءۇيدىڭ بەرىكتىگىنە قاجەتتى بولسا، ەكىنشى جاعىنان، ءسان بەرىپ تۇراتىن زاتتار توقىلدى.
بۇلاردىڭ بارلىعىن ورنەگىنە قاراي ءبىر ءتۇستى، جولاق ءتۇستى جانە اشەكەيلى دەپ نەگىزگى ءۇش تۇرگە بولۋگە بولادى.
ءبىراق قاي ماقساتقا ارنالعانىنا جانە جولاقتارىنىڭ كومپوزيتسيالىق قۇرىلىمىنا قاراماستان بارلىعىنىڭ جيەكتەرى ەرەكشە ورنەكتەرمەن ادىپتەلدى. ەكى جيەكتىڭ اراسىنا ۇدايى قايتالانىپ وتىراتىن ورتاسى ۇشكىل، اينالاسى سىڭار ءمۇيىز نەمەسە قوس ءمۇيىز دەپ اتالاتىن ت. ب. ويۋ تۇرلەرى سالىندى. جيەكتەرىن ادىپتەۋ كەزىندە شەبەرلەر نەگىزىنەن سۋ، تاڭداي، ءتىس دەپ اتالاتىن ورنەكتەر سالدى.
بىرنەشە توقىما جولاقتاردان ەدەنگە جاياتىن الاشا ازىرلەدى. سونىمەن قاتار دايىن توقىمالاردان قورجىن سەكىلدى زاتتار مەن اتقا جاباتىن جابۋ - كەجىم جاسادى.
كەستە تىگۋ
قازاق تۇرمىس- تىرشىلىگىندە كەستەمەن بەزەندىرىلگەن زاتتار اسا مول. ءاربىر قازاق قىزى كەستە تىگۋدى بالا جاستان- اق ۇيرەندى. كەستەمەن ءتۇرلى تۇرمىستىق بۇيىمدار مەن كيىم- كەشەكتەر بەزەندىردى. كيىز بەتىنە، ماقتا ماتالارعا، ماۋىتى- شۇعا مەن بارقىت، جىبەك ماتالارعا كەستە ءتۇسىردى.
قابىرعاعا ىلەتىن تۇسكيىز، جاس كەلىننىڭ وتاۋى شىمىلدىق، جاستىق تىسى جاستىققاپ، توسەك تىسى توسەك جاپقىش، بەت سۇرتەتىن سۇلگى ادەمى ويۋلارمەن كەستەلەندى.
سونىمەن قاتار تاقيا مەن ساۋكەلە، كيمەشەك، بەلدەمشە، شالباردىڭ بالاعى، كيىمدەردىڭ جەڭى مەن جاعاسىنا كەستەلى ويۋ تىگىلدى.
دەگەنمەن ەڭ كوپ كەستەلەنەتىن زاتتاردىڭ ءبىرى تۇسكيىز ەدى. ادەمى تۇسكيىز ءۇيدىڭ عانا كوركى ەمەس، سونىمەن قاتار بايلىقتىڭ دا بەلگىسى سانالادى. ءبىر كيىز ءۇيدىڭ قابىرعاسىندا ءبىرىن- ءبىرى قايتالامايتىن ويۋ- ورنەكتەر كەستەلەنگەن بەس- التى، كەيدە ءتىپتى ودان دا كوپ تۇسكيىز ىلىنەدى. ءوزىنىڭ جاساۋىنا قوسىلاتىن تۇسكيىزدى قىزدىڭ ءوزى ءوز قولىمەن تىگۋگە مىندەتتى بولدى. تۇسكيىزدىڭ اسەمدىگىنە بايلانىستى بولاشاق كەلىننىڭ ىسمەرلىگىنە دە باعا بەرىلدى. تۇسكيىز بويتۇمار سەكىلدى قاستەرلى زات سانالدى. ونى اسقان شەبەرلىكپەن دايىنداي وتىرىپ، سۇيىسپەنشىلىكپەن قارادى، ماقتانىش تۇتتى، ۇرپاقتان ۇرپاققا قالدىردى.
كەستە تىگۋ ءجىپتى كەرىپ تۇراتىن كەرگىش دەپ اتالاتىن قاراپايىم قۇرىلعىدا ورنەكتەلدى. بۇرىن ويۋ- ورنەكتى ماتاعا نەمەسە شيگە تۇسىرەتىن بولسا، كەيىننەن كوشىرمە- ۇلگى پايدالانىپ، ويۋ- ورنەكتىڭ ءوزىن بولەك دايىندايتىن بولدى. كوشىرمە- ۇلگىنى دايىنداۋ ءۇشىن كەستەنى بەدەرلەپ تۇسىرەتىن قالىڭ قاعاز پايدالانىلدى. سونان سوڭ بارلىق سىزىقتارى ينەمەن تەسىلدى.
ودان ءارى ءسۇت پەن تۇز جانە ازداپ ۇن قوسىلعان قوسپانى ماتا بەتىنە تۇسىرگەن ۇلگىگە جاقتى. ۇلگى تەسىكتەرى ارقىلى ماتەريالعا وتكەن قوسپا بولاشاق كەستەلى ويۋدىڭ ءىزىن قالدىردى. بۇل ءادىس كەستەلەۋ پروتسەسىن ءبىرشاما جەڭىلدەتتى. اتالعان قوسپا قارا نەمەسە كوك ءتۇستى ماتەريالدارعا ارناپ جاسالدى، ال اق ءتۇستى ماتەريالدار ءۇشىن وعان باسقا بوياۋ قوستى.
پايدالانىلاتىن قۇرالدارىنا بايلانىستى كەستە ءبىز كەستە جانە قول كەستە دەپ اتالاتىن ەكى تۇرگە ءبولىندى.
قازاق كەستەلەۋ ونەرىنىڭ ءبىز كەستە، شىم كەستە، باسپا، شالما، شىرىش كەستە، دەپ اتالاتىن ءارتۇرلى ءداستۇرلى تىگىستەرى بار. حالىقتىق قولدانبالى- بەزەندىرۋ ونەرى ءاربىر ۇلتتىڭ ەتنيكالىق ەرەكشەلىكتەرىنەن تۋىندايدى جانە ونىڭ ۇلتتىق بولمىسىنىڭ بەلگىسى بولىپ تابىلادى.
(سۋرەتتەر اشىق ينتەرنەت كوزىنەن الىندى)
EL. KZ