الاياقتار ينتەرپولدى دا الاڭداتىپ وتىر
ەكپە كەلەسى اپتادان باستاپ سالىنادى. نيۋ- يوركتە جەلتوقساننىڭ ورتاسىندا Pfizer مەن BioNTech كومپانيالارى وندىرگەن ۆاكتسينا 170 مىڭعا جۋىق ادامعا ەگىلەدى. مەكسيكا بيلىگى دە Pfizer كومپانياسىنان 34 ميلليون دوزا ۆاكتسينا ساتىپ الۋ ءۇشىن كەلىسىمشارتقا وتىردى. ءسويتىپ، ەكپەگە سۇرانىس وتە جوعارى. ەندىگى الاڭدارلىق جايت، بۇل جاعدايدى قاسكويلەر پايدالانۋى مۇمكىن. ينتەرپولدىڭ الاڭداۋ سەبەبى وسى.
جۇلدىز اتاگەلديەۆا، ءتىلشى:
- حالىقارالىق ۇيىم جالعان ۆاكتسينا ساتۋشىلار كوبەيەدى دەپ قاۋىپتەنەدى. بۇل شىعىن عانا ەمەس، ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا زيان تيگىزۋى مۇمكىن. كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينانى سىناقتان وتكىزۋ تۋرالى جاعىمدى جاڭالىقتاردى الاياقتار ءوز مۇددەسىنە پايدالانۋى مۇمكىن. ينتەرپول وسىلاي دەپ وتىر.
حالىقارالىق ۇيىم وكىلدەرىنىڭ پايىمداۋىنشا، قاسكويلەر جالعان ۆەب- سايتتار ارقىلى ارەكەت ەتۋى مۇمكىن. ۆاكتسينانى ۇرلاپ، سولار ارقىلى ساتۋى عاجاپ ەمەس. نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىدە قولدان جاسالعان ەكپەنى ۇسىنىپ، حالىقتى الداپ- سوعاتىن جاعدايلاردىڭ كوبەيۋى بولجانىپ وتىر. سوندىقتان ينتەرپول جەلى قولدانۋشىلارىن قىراعىلىق تانىتۋعا، ال ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ قۇقىق قورعاۋشىلارىن جەرگىلىكتى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ورگاندارمەن بىرگە ارەكەت ەتۋگە شاقىردى. ولار سونداي- اق حالىقارالىق اۋە قاتىناسىنىڭ بىرتىندەپ قالپىنا كەلتىرىلۋىنە وراي ۇشاققا ءمىنۋ ءۇشىن كوۆيد- تەستتەرگە سۇرانىستىڭ دا ارتىپ كەلە جاتقانىن ايتادى. سوندىقتان جالعان تەست ناتيجەلەرىن جاساتۋ دەرەكتەرى دە كوبەيۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى.
يۋرگەن ستوك، Interpol باس حاتشىسى:
- قاسكويلەر جالعان سايتتار ارقىلى ارەكەت ەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان قولدانۋشىلار ساق بولۋى كەرەك. ماسەلەن، كەيبىر پرەپاراتتاردىڭ باعاسى تىم ارزان بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. وسىنداي جاعدايدا جەرگىلىكتى دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرىنەن كەڭەس العان ءجون. الاياقتار تەك ونلاين عانا ەمەس، باسقا جولدار ارقىلى دا ارەكەت ەتۋى ابدەن ىقتيمال. قۇقىق قورعاۋشى ورگاندار ءتيىستى قىلمىسقا قارسى تۇرۋعا دايىن بولۋ كەرەك. ءبىزدىڭ ۇيىم سول سەبەپتى جاھانعا ەسكەرتۋ جاساپ، ساقتاندىرىپ وتىر.
***
ۆاكتسينا وندىرۋشىلەرگە حاكەرلىك شابۋىل جاسالماق بولدى ۆاكتسينا دەمەكشى، ەكپە جاساۋمەن اينالىساتىن 6 بىردەي كومپانياعا حاكەرلىك شابۋىل جاسالدى. اراسىندا AstraZeneca, Johnson Johnson سەكىلدى وندىرۋشىلەر بار. The Wall Street Journal باسىلىمىنىڭ حابارلاۋىنشا، بۇل سولتۇستىك كورەيالىقتاردىڭ ءىسى بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى وسىنداي IP- ادرەستەر ا ق ش- تىڭ مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى مەن وڭتۇستىك كورەيانىڭ بىرىگۋ جونىندەگى مينيسترلىگىنە حاكەرلىك شابۋىل جاسالعاندا قولدانعان ەكەن. الايدا قاسكويلەردىڭ ارەكەتىنەن تۇك شىقپاتى. ەكپە جاساۋمەن اينالىسىپ جاتقان كومپانيا وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، بيىلعى جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا حاكەرلىك شابۋىلدارى جيىلەپ كەتسە كەرەك. سوندىقتان ولار قاۋىپكە دايىن بولعان.
***
ەگيپەتتە اۋرۋحانا جابدىقتارىن ۇرلاۋ وقيعالارى جيىلەدى ال، مىسىردا كوۆيد- قىلمىستىڭ جاڭا ءتۇرى قىزىپ تۇر. مۇندا اۋرۋحاناداعى قىمبات جابدىقتار ۇرلانعان. ءدال وسىنداي وقيعالار ەلدىڭ بىرنەشە قالاسىندا بولدى. كۇزدىڭ باسىنان بەرى 40 شاقتى جابدىق جوعالعان. كوبى كلينيكالاردىڭ ينفەكتسيالىق بولىمدەرىندە قولدانىلعان قۇرالدار. ياعني كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە قاجەت بولعان. قاسكويلەر ۇرلانعان زاتتاردى شەتەلدە قارا نارىقتا 11 ەسە قىمباتقا ساتقان كورىنەدى.
كريكور راحمان، دارىگەر:
- كوروناۆيرۋستىڭ ءبىرىنشى تولقىنى كەزىندە اۋرۋحانالاردا قولعاپ نە ماسكا جەتىسپەيتىن جاعدايلار ءجيى بولاتىن. تۇرعىندار بارىنە بيلىكتى كىنالادى. نەگە الدىن الا دايىندالماعان دەگەن ايىپ تاعىلدى. ال قازىر بىزدە ءبىر تۇندە قاسكويلەردىڭ اۋرۋحانا قويماسىن تىپ- تيپىل ەتىپ كەتكەن جاعدايلارى بولدى. بىرنەشە ساعات ىشىندە باسقا جابدىقتى تابۋ مۇمكىن ەمەس قوي. بۇل ءبىز سەكىلدى دارىگەرلەر ءۇشىن قيىن جاعداي. ال، قاسكويلەر ءۇشىن ارام ويلارىن ىسكە اسىرۋدىڭ تاماشا مۇمكىندىگى.
***
ۇلى بريتانيادا تارتىپكە باعىنباعاندار قاماۋعا الىندى مىسىر قۇقىق قورعاۋشىلارى قاسكويلەردى ءالى قولعا تۇسىرگەن جوق. ال، بريتاندىق پوليتسەيلەر 80 گە جۋىق ادامدى قاماعان. ءبىراق ولاردىڭ ۇرلىققا قاتىسى جوق. بۇل ازاماتتار ەلدەگى قاتاڭ شەكتەۋلەرگە قاراماستان، قويماعا تىعىلىپ، ساۋىق كەشىن وتكىزگەن. تۇسىنىكتەمە جۇمىستارىنان كەيىن بارلىعى ۇيلەرىنە جىبەرىلدى. ال، شارا ۇيىمداستىرۋشىسىنا 10 مىڭ فۋنت ستەرلينگ ايىپپۇل سالىنۋى مۇمكىن. بۇل تەڭگەگە شاققاندا 7,5 ميلليوننان اسادى.
وسىنداي جاعداي ا ق ش- تا دا بولدى. نيۋ- يوركتە شەكتەۋ شارالارىنا قاراماستان جەرگىلىكتى بارلاردىڭ ءبىرى جۇمىس ىستەپ كەلگەن. ءسويتىپ، تارتىپكە باعىنباعان مەكەمە يەسى قاماۋعا الىندى. الايدا تۇرعىندار ونى قولداپ، بار سىرتىندا ەرەۋىل ۇيىمداستىرعان. ولاردىڭ ايتۋىنشا، بۇل كاسىپكەر دە پاندەميادان زارداپ شەككەن وزگە بيزنەسمەندەر سەكىلدى ولمەستىڭ كۇنىن كورىپ وتىر. ەندى بۇل ەرەۋىلدىڭ سوڭى ۆيرۋس جۇقتىرۋ دەرەكتەرىنىڭ كۇرت ارتۋىنا اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن دەگەن كۇدىك بار. ويتكەنى بەينەجازبادان كورىنىپ تۇرعانداي، جيىلعاندار اراقاشىقتىق ساقتاماعان.
***
جەتكىنشەكتەر قاساقانا ۆيرۋس جۇقتىرماق بولعان بارلار مەن ساۋىق كەشتەرىنە جاستار جاعى كوپ باراتىنى تۇسىنىكتى. بۇل رەتتە ماماندار ولارعا جاۋاپسىز ارەكەتتىڭ سوڭى اۋىر بولاتىنىن تاعى دا ەسكە سالادى. ءبىراق ەسكەرتۋلەرگە قاراماستان، شۆەتسياداعى جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى قاۋىپتى ارەكەتكە بارماق بولعان. ولار قاساقانا كوروناۆيرۋس جۇقتىرىپ، وسىلايشا، وزدەرىندە اۋرۋعا قارسى يممۋنيتەتتىڭ پايدا بولعانىن قالاعان. الايدا سوراقىسى سول، جاسوسپىرىمدەر ونى ارى قاراي باسقالارعا دا جۇقتىرماق ويلارى بولعانىن ايتقان. وسى رەتتە ماماندار ساقتىققا سالعىرت قاراماۋعا شاقىرىپ وتىر. ويتكەنى جاستار جاعىندا ىندەت جەڭىل وتكەنمەن قارت كىسىلەر ءۇشىن سالدارى اۋىر بولۋى مۇمكىن.
www.24.kz