قىشقىل جاڭبىر دەگەن نە؟

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - «قىشقىل جاڭبىر» نەمەسە «قىشقىل جاۋىن»، «قىشقىل جاۋىن- شاشىن» تەرمينى العاش ⅩⅨ عاسىردا انگليادا پايدا بولعان.

العاشىندا مۇنى اعىلشىن عالىمدارى بايقاعان، ءبىراق ونى زيان دەپ جورامالداماسا كەرەك. تەك ⅩⅨ عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا عانا ەكولوگيا مەن قورشاعان ورتاعا وراسان زور زيان اكەلەتىنى سەزىلدى.

قىشقىل جاۋىن قالاي پايدا بولادى؟

قىشقىل جاۋىن دەگەنىمىز - اۋاعا تاراعان كومىرقىشقىل گازىنىڭ، ازوت پەن كۇكىرتتىڭ جاۋعان جاۋىنمەن بىرگە ەزىلىپ، جەرگە ءتۇسۋى. مۇنداي قۇبىلىس بۇرىن تابيعاتتا بولماعان.

ەۋروپادا وندىرىستىك توڭكەرىس باستالعان كەزدە عانا سەزىلە باستادى. العاش قىشقىل جاۋىن انگليانىڭ ورتالىق - ءوندىرىسى دامىعان وڭىرلەرىندە جاۋعان. جالپى، جاۋىننىڭ ءوزى قىشقىل، تۇزدى كەلەدى. ءبىراق وندىرىستىك قالدىقتىڭ جاڭبىر سۋىمەن ەرىپ جەرگە ءتۇسۋى بۇدان اشتىراق.

اۋاداعى كومىر قىشقىل گازى جاڭبىر سۋمەن ەرىگەن كەزدە كومىر قىشقىلىن (H2CO3) تۇزەدى. تازا جاڭبىردىڭ سۋ ەرىتىندىسى - pH 5,6. ياعني، جەر بەتىندەگى زاۋىت پەن فابريكالاردىڭ بارلىعىن جاۋىپ، كولىك پەن تراسنپورتتى توقتاتىپ تاستاساق تا، جاۋىننىڭ قىشقىلى (pH) 5-تەن كەم بولمايدى. سول سەبەپتى قازىر pH 5-تەن كەم جاۋىندى عانا «قىشقىل جاۋىن» دەيدى.

جاڭبىر سۋىن قىشقىلداندىراتىن الەمدە ەكى وندىرىستىك زات بار، ولار:

- كۇكىرت وكسيدى. جالپى، كۇكىرت وكسيدى تابيعاتتا، اۋادا كوپ تاراعان قوسىندى سانالادى. تابيعي جولمەن تاراۋى دا مۇمكىن. ماسەلەن، جاڭارتاۋ اتقىلاعاندا، نايزاعان ورناعاندا تارايدى. ءبىراق قازىرگى ۋاقىتتا اۋاعا تاراعان كۇكىرت وكسيدىنىڭ باسىم بولىگى مۇناي، كومىر، گاز سىندى تابيعي قازبالاردى جاعۋدان شىعىپ وتىر. جاڭبىر جاۋعان كەزدە كۇكىرت وكسيدى ەرىپ، كۇكىرت قىشقىلىن تۇزەدى.

- ازوت وكسيدى. ازوت وكسيدى دە تابيعي تۇردە ءبولىنۋى مۇمكىن. ماسەلەن، نايزاعاي «ويناعان» كەزدە اۋاعا تاراعان ازوت وتتەگىمەن قوسىلىپ، ازوت وكسيدىنە اينالادى. سونداي- اق جانار- جاعارمايدى جاققان كەزدە دە اۋاعا تارايتىن ءتۇتىن - ءدال وسى ازوت وكسيدى. ال ول جاڭبىرمەن «قوسىلعاندا» ازوت قىشقىلىنا اينالى شىعا كەلەدى.

قىشقىل جاۋىننىڭ زيانى

قىشقىل جاۋىن تابيعاتقا قاتەرلى. وسىمدىك پەن توپىراقتى ۋلايدى، ادام دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرەدى. اسىرەسە، توپىراق قاباتىن قىشقىلداندىرىپ، وسىمدىك، ورمان اتاۋلىعا قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇر. ماسەلەن، گەرمانيا مەن ا ق ش- تاعى ورمان اعاشتارىنىڭ ءشىرىپ جاتقانى دا وسى قىشقىل جاۋىن سەبەپشى.

قىشقىل جاۋىن ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىنە دە زالال كەلتىرەتىن كورىنەدى. ماسەلەن، ەۋروپاداعى تاريحي عيماراتتاردىڭ كوبى قىشقىلعا ءتوزىمسىز. ۋاقىت وتە كەلە، عيماراتتاردىڭ كەلبەتى سولىپ، تۇرقى «جەلىنە باستايدى».

مۇنداي جاۋىندى توقتاتۋ ءۇشىن ءبىرقاتار شارالار قولدانۋدا. وندىرىستىك كاسىپورىندار مەن ەلەكتر ستانتسيالارىنىڭ مۇرجالارىنا كۇكىرت پەن ازوتتى ءسۇزىپ قالاتىن قوندىرعىلار ورناتىلۋدا. كەيبىر مەملەكەتتەر كولىكتەن شىعاتىن گازدىڭ مولشەرىن ازايتۋدى قولعا الۋدا.

massaget.kz