بۇركىتتىڭ جاسىنا قاراي اتاۋلارى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - قازاق حالقى ەرەكشە قادىرلەيتىن قۇستىڭ ءبىرى - بۇركىت. سان عاسىر بويى اتادان مۇرا بولىپ كەلە جاتقان قىران قۇستىڭ كيەسى مەن قاسيەتى قاشان دا بيىك.

بۇركىتتىڭ مەكەنى، جاسى مەن ءتۇر-تۇلعاسىنا قاتىستى اتاۋلار كوپ-اق. تۋىپ وسكەن مەكەنىنە قاراي بۇركىتكە تاۋ قۇسى، قۇز قۇسى، وي قۇسى دەپ ات بەرىلگەن. ءبىتىمى كەسەك، كەۋدەلى بولىپ كەلسە، ول قۇز قۇسى بولعانى. ال دەنەسى شاعىن، ىقشامدى، جيناقى ءبىتىمدى ول - وي قۇسى.

وي قۇسىنىڭ ەكى يىعىنداعى اق تەڭبىلىنە قاراپ، اقسەڭگىر دەپ اسپەتتەگەن. بۇركىتتەردىڭ سيپاتىنا قاراپ مۇزبالاق، تورتپەرەن، ءتورتسارى دەپ تە اتايدى. ۇرعاشى بۇركىتتىڭ تۇرقى 110 سانتيمەتردىڭ اينالاسىندا العىر بولعاندىقتان قىران دەسە، ەركەك بۇركىتتىڭ دەنەسى شاعىن - تۇرقى 80 سانتيمەتردەي، قۋاتى ءالسىز، ناشارلاۋ كەلگەندىكتەن ءشاۋلى نەمەسە سارشا دەپ تە اتايدى.

بۇركىتتىڭ ءار جاسىنىڭ اتاۋى بار. جۇمىرتقادان جارىپ شىققان بۇركىت بالاپانى - اقۇرپەك. قانات- قاۋىرسىنى شىققان كەزدەگى اتاۋى - تەمىرقانات. جۇندەرى قوشقىلدانا باستاعان كەزدە - قاراقانات دەيدى.

ءبىر جاسار بۇركىت - بالاپان قۇس.

ەكىنشى جاسقا اياق باسقاندا - تىرنەك دەيدى.

ءۇش جاستا - تاستۇلەك ءارى قانتۇبىت اتاعان.

ءتورت جاسقا تولعانعا دەيىن بۇل جاستا قۇيرىعى مەن قاناتىنىڭ استىندا اعى بولادى.

ءتورت جاسارى - تاستۇلەك انا بۇركىت اتالادى.

بەس جاسار بۇركىت - مۇزبالاق. بۇل جاستا قۇيرىعى مەن قاناتىنىڭ استىنداعى اقتار جوعالىپ بايقالمايدى.

التى جاسار بۇركىت - كوكتۇبىت اتالعان.

جەتى جاسار بۇركىت - قانا نەمەسە قۇمتۇلەك دەگەن اتاۋ العان.

سەگىز جاسارى - جاڭا ءارى قۋتۇلەك اتانعان.

توعىز جاسار بۇركىت - ءمايتۇبىت (سۇمتۇلەك، قوڭىرتۇلەك).

ون جاسىندا - بارقىن (كارى تۇلەك) اتانعان.

ون ءبىر جاسار بۇركىت - بارشىن (اقتۇلەك) كارى بۇركىتكە جاتادى.

ون ەكى جاسار بۇركىت - شوگەل (اقىر تۇلەك) دەگەن اتتار العان.

باپ تاڭدامايتىن بۇركىتتى ناعىز قىران دەسە، باۋلۋعا وڭايلىقپەن كونبەيتىن، تەز ۇيىرلەسپەيتىن، سىلاپ-سيپاعاندى جاقتىرمايتىن بۇركىتتى مىنەزدى قىڭىر، شاركەز بۇركىت دەگەن.

ءىس-ارەكەتتەرىنە قاراپ بۇركىتتى باتىر قۇس، قۋ قۇس دەپ بولەدى. باتىر قۇس اڭعال، البىرت، قوماعاي، جۇرەكتى، كۇشتى، اڭعا ورشەلەنسە، قۋ قۇس ادامعا تەز ءۇيىر بولمايدى، اڭ العاندا كوپ الىسا قويمايدى ەكەن. قۋ بۇركىتتىڭ ءجۇنى جىڭىشكە، سىرتى جىلتىر قارا، تۇياعى ءيىر، جىلان باس، سۋ كوز كەلەدى. بۇلار كۇشتى اڭدارعا تۇسپەيدى، قارشىعا، سۇڭقار قاتارلى قۇستاردىڭ جەمىن تارتىپ جەۋگە اۋەس بولعاندىقتان مىرزا قۇس اتانعان. سوندىقتان دا قۋ بۇركىت - مىرزا قۇس كۇيشىل بولاتىن كورىنەدى.

بۇركىت ەسەيگەن سايىن تابيعي اقشىلدارىنان باسقاسى ءتۇر-ءتۇسىن وزگەرتىپ وتىرادى. اقشىل قۇستاردىڭ جەمساۋ اراسى، ەكى جاق قاپتال جۇندەرى قىزعىلت سارى تۇسكە اينالادى. ءارى قۇيرىق ءتۇبىنىڭ ۇستىڭگى جاپىراق جۇندەرى مەن بالاق شۋدالارى، سانىنداعى اق بۇرشاق جۇندەر قىزعىلت سارى تۇسكە وزگەرەدى. مۇنداي تۇسكە وزگەرگەن بۇركىتكە قۇسبەگىلەر قاندىبالاق دەپ ات قويعان.

ال كەڭسىرىگى، ساۋساق سالالارى تۇلەگەن سايىن توتيايىنداي كوكشىلدەنگەن بۇركىتتى - كوك اياقتانعان، كوك تۇمسىقتانعان بۇركىت دەگەن.

ەسەيگەندە قۇيرىق شالعىداعى اعى تارلانداي باستاعان بۇركىتتى - تارلان بۇركىت دەگەن.

massaget.kz