نادەجدا لۋشنيكوۆا: ارمانى جوق اداممىن
وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ ىشىندە قازاق ونەرىن قادىرلەۋدىڭ ەتالونىنا اينالعان اقىننىڭ ارمان تىلەگى دە ۇلت مۇراتىمەن ۇندەس.
«نەمەن اينالىسىپ ءجۇرسىز؟» دەگەن ساۋالىمىزعا «ارقا تورىندە نەمەرەمدى كۇي ونەرىنە باۋلىپ جاتىرمىن» دەگەن اپامىزدىڭ ۇرپاق تاربيەسى، ايتىس تاعىلىمى تۇرعىسىنداعى اڭگىمەسىن تىڭداپ وتىرىپ بىرەر ساعاتتىڭ قالاي وتكەنىن دە بايقاماي قالدىق. ورەلى وسيەتىنە العىس ايتىپ، تەلەفون تۇتقاسىن قيماي قوشتاستىق.
قازاقپارات نادەجدا لۋشنيكوۆانىڭ وسى سۇحباتىن وقىرمانعا ۇسىنادى.
- نادەجدا اپاي، سەكسەن دەيتىن بەلەستىڭ بيىگىندەسىز. ەسەنقۇل ءىنىڭىز ايتقانداي، تىرشىلىكتە ادام شىركىن قاشقانعا دا، قۋعانعا دا ىلەسىپ، جاقسىنى دا، جاماندى دا كورەدى. قولىڭىزعا دومبىرا ۇستاعان مونشاقتاي كۇنىڭىزدەن الاشتىڭ ايالى الاقانىندا كەلەسىز. اسقان اسۋ، اتتاعان بەلەس، ءجۇرىپ وتكەن جولىڭىزعا وسى بيىكتەن كوز تاستاعاندا نەنى كورەسىز؟
- اسپانكوڭىل قازاقتىڭ ءاپپاق نيەتىن كورەم. زاۋ بيىكپەن استاسقان اسقار شىڭدارى بار سالقار دالانى كورەم. الاتاۋداي ايبىندى، الاكولدەي ايدىندى حالقىمدى كورەم. الاقانىنا سالىپ، قۇشاعىن اشقان، كوڭىلى تاۋ بۇلاعىنداي تازا اقەدىل اعايىندى كورەم. قادىرى التىننان بيىك قارانار اعالاردى، تەكتىلىكتى تۇمار ەتكەن اياۋلى انالاردى كورەم. مىنە وسىلار مەنىڭ ونەرىم مەن ءومىرىمدى ورگە سۇيرەدى، باسىمدى تورگە سۇيرەدى، جىعىلعاندا جانىما جالاۋ بولدى. اتىمدى بايگەدەن كەلتىرىپ، اقىنىم دەپ ارقامنان قاقتى. اق تىلەگىن اياعان جوق.
اللا اۋزىما ءسوز سالىپ، باسىما باق قوندىرسا، قانداي دا ءبىر بيىككە جەتكەن بولسام، ارمانى بيىك ادامداردىڭ اق- تىلەگىنىڭ شاراپاتى دەپ بىلەم. راس، ءومىر بولعان سوڭ قىزىعى مەن قيىندىعى قاتار جۇرەدى. تىرشىلىكتە ءبىر كىسىدەي قيىنشىلىقتى دا كورگەن اداممىن. زەردەلەي بىلگەن پەندەگە ءومىردىڭ ءار كۇنى كۇرەس. ءوزىڭ تىلگە تيەك ەتكەن ەسەنقۇلدىڭ ولەڭىندەي، ءومىر بىردە ۋىن، بىردە بالىن ۇسىنۋى مۇمكىن. ال بەس كۇن جالعاننىڭ پارقىنا جەتە بىلگەن جان بايا- شايا تىرشىلىكتىڭ باتپاعىنا باس قاتىرا بەرمەيدى. ويتكەنى ءومىردى اسقاق ەتەتىن، ەڭ اياۋلى داستان ەتەتىن العاۋسىز پەيىل عانا. بالا-شاعامدى اسىراۋ ءۇشىن سيىر دا ساۋدىم، ۇستاز دا بولدىم، سان سالادا قىزمەت ەتتىم. ايتەۋىر ەلدىڭ ورتاسىندا تىرشىلىك كەشىپ كەلەم. نەبىر قيىن زاماندار ارتتا قالدى. قازىر قۋ جانىڭا كەرەكتىنىڭ ءبارى بار. ءبىراق قانشا بارشىلىق زامان بولسا دا ادامداردىڭ پەيىلى وزگەردى، نيەتى تارىلدى.
«جوقتىقپەن سىنالعان ەشتەڭە ەمەس، ەڭ قيىنى توقتىقپەن سىنالۋ» دەگەن ءسوز بار ەمەس پە؟! مىنە، وسى جاي وي تەرەڭىنە جەتەلەيدى. ۇرپاق سانالى بولسا، باردىڭ قادىرىن بىلسە، وتكەنگە سالاۋات ايتسا دەيمىن. ايتپەسە قازىر اتا- بابالارىمىز ارمانداپ كەتكەن عاجاپ ءومىردى ءسۇرىپ وتىرمىز. قولىنا كۇرەك ۇستاعان ادام جەردە قالىپ جاتقان جوق. ساۋالىڭا ناقتىراق ويىسايىن. وتكەندە مىناداي جولداردى قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپپىن. سەكسەننىڭ تويىن سول شۋماقتارمەن تارقاتايىن. وزدەرىڭ مەنىڭ باقىتىم،
قاينارىم ءمولدىر، باق قۇسىم.
سەكسەنىم ەسىك قاعىپ تۇر،
حابارلاس تاۋىپ ۋاقىتىن.
ەلىڭە ايان ەسىمىڭ،
جەتىسۋ اپپاق بەسىگىم،
بويتۇمارىم - جىر جامبىل،
تۇسىرگەن تاعدىر كەسىمىن.
باس قوسىپ، قىر، سىر تويلار ەك،
كوتەرىپ تۇر-اۋ بۇل ىندەت.
كەڭ داستارقان جايامىن،
شاعىنداۋ عانا توي بار دەپ.
تاعى ءبىر ولەڭىمدە ويىمدى بىلايشا ءورىپپىن:
ابايدى وقىپ، جاڭا وقىپ قاسىمداردى،
بالعىن جاندا ءبىر سەزىم تاسىنعان-دى.
سول تاسىنعان ماحاببات قۋاتى ەكەن،
عاشىق داۋرەن ون جەتى جاسىمداعى، - دەپ باستالعان ارمان ءان سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە اكەلدى. قاسيەتتى قازاقتىڭ ەلىندە، كوڭىلىمىز جاسارىپ، جۇرەگىمىز جۇمسارىپ وسى جاسقا جەتتىك. ءتاۋبا! - قازاق جىرىنىڭ قاينار بۇلاعى قانىڭىزعا دارىپ، ايتىس الامانىندا تالاي مارتە توپ جاردىڭىز. ولەڭ بوپ ءومىر كەشتىڭىز. احاڭ قادىرلەگەن اردا ءتىلدىڭ بار قۇنارىن، مايەگىن، مارجان ويمەن كەستەلەپ تالايعا ۇلگى كورسەتىپ ءجۇرسىز. بۇل البەتتە، تۋعان جەر توپىراعىنان دارىعان قاسيەت بولار؟
- قازاق اۋىلىندا ءوستىم، قازاق مەكتەبىن ءبىتىردىم، قازاق جىگىتىنىڭ قولىنان ۇستادىم، قازاقتىڭ ۇرپاعىن ءوسىرىپ وتىرمىن. ءوزىڭ ايتقانداي، قازاقتىڭ ءتول ونەرىن تورگە شىعارۋعا قال- قادىرىمنىڭ جەتكەنىنشە ءۇن قوستىم. قازاق ەمەي كىممىن؟ (كۇلدى) البەتتە، وسكەن ورتا، تۋعان توپىراق ادامنىڭ قالىپتاسۋىنا زور اسەرىن تيگىزەدى. اقىندار مەن باتىرلار شىققان كيەلى ولكەدە كىندىك كەسكەن مەنى ولەڭ دەيتىن قاسيەت ورگە سۇيرەدى. جىر الىبى جامبىل جاكەم، ءوزىم كوزىن كورگەن قارا ولەڭنىڭ قارا نارى ۇمبەتالى ولەڭدەرى وسى ءبىر الەمگە ىڭكار ەتتى دەسەم جالعان ايتپاعانىم بولار. بۇل ومىردە ەش نارسە جايدان- جاي بولمايدى.
بالا كوڭىلىمدە قاتتالىپ قالعان مىنا ءبىر وقيعا ەرىكسىز ويىما ورالىپ وتىر. شامەتاي دەيتىن اقىنجاندى اپامىز وتكەن. سول كىسى بىردە قىزى الكەماي ەكەۋمىزدى جامبىل اقىننىڭ اۋىلىنا الىپ باردى. شامامەن بەس جاسىم. سىرتى قوڭىرشالاۋ، بەس قاناتتى كيىز ۇيگە كەلدىك. الكەماي ىشكە كىرمەي، شارشاعانىن ايتىپ الگى كيىز ۇيگە ارقاسىن سۇيەپ وتىرا كەتتى دە، مەن شامەتاي اپامەن بىرگە ىشكە ەندىم. توردەگى بيىك قالىڭ توسەنىشتىڭ ۇستىندە اپپاق ساقالى ومىراۋىنا توگىلگەن، اق جەيدەلى، تۇلعاسى زور، اقساقال وتىر ەكەن. اپام الگى كىسىگە ءيىلىپ سالەم بەردى دە، قوناق- كورپەنىڭ شەتىنە تىزە بۇكتى. اڭگىمەلەرى جاراسىپ وتىر.
- ءاي، شامەتاي، مىناۋ قاسىڭداعى كىشكەنتاي نەمەرە قىزىڭ با؟ - دەپ سۇرادى اتا. - قىزىم عوي، جاكە، قىزىم عوي، - دەپ باسىن يزەدى اپام. اتاي بىزگە جىميا قاراپ: «ە، باسە، كوزى تۇزداي بوپ وزىڭە تارتىپتى!» - دەدى دە، قولىن سوزىپ توسەگىنىڭ باس جاعىندا قىپ- قىزىل بوپ، البىراپ جاتقان اپورت المانىڭ بىرەۋىن، «ءما، الا عوي، قىزىم» دەپ ماعان ۇسىندى. ءدامى ءتىل ۇيىرەتىن ءتاتتى المانى قۇشىرلانا جەپ الدىم. بالا ەمەسپىن بە، سىرتتا وتىرعان الكەمايعا كىشكەنەسىن قالدىرۋدى دا ويلاماپپىن. كەيىن ۇيدەن شىققاسىن ماعان الما ۇسىنعان جامبىل اتام ەكەنىن اپامنان ءبىلدىم. عاسىر جاساعان ابىز اتانىڭ، اڭىز اتانىڭ قولىنان الما جەگەنىم ارمان بيىگىنە قانات قاعۋىما تۇرتكى بولعان ساۋلەلى ساتتەي سەزىلەدى.
مۇنى ماعان كىشكەنتايىمىزدان بىرگە وسكەن قىزى الكەماي قايتىس بولىپ، باتا جاساپ شاڭىراعىنا بارعانىمدا شامەتاي اپامنىڭ ماڭدايىمنان ءسۇيىپ تۇرىپ ەسىمە سالعانى بار! «نادياجان-اۋ، وسىنداي بولىپ ەل نازارىنا ىلىككەن اقىندىعىڭ، قازاقتىڭ ءسوزىن تالانتىڭمەن قاستەرلەگەن قاسيەتىڭ جامبىل تاتەمنىڭ ءوز قولىمەن بەرگەن ءبىر ءتۇيىر سول الماسىنىڭ، ءدام-باتاسىنىڭ قۇدىرەتى عوي» دەگەنى ءالى ەسىمدە.
وسى ءبىر ءسوز ماعان ءومىر بويى مەدەت بەرىپ كەلەدى. جۇرگەن جەرىمدە، ءار سۇحباتىمدا ايتىپ جۇرەتىنىم دە سوندىقتان. ال نەگىزىنەن مەنى ناعىز اقىندىق جولعا تۇسىرگەن قاسيەتتى قىزىلوردا توپىراعى دەر ەدىم. سەگىزىنشى سىنىپتان كەيىن ءشامشا بەركىمبايەۆا باستاعان ءبىر توپ قىز كىلەڭ قىزدار وقيتىن سونداعى وقۋ ورداسىندا ءبىلىم الدىق. ايتىستاردا دا تالاي مارتە قىزىلوردانىڭ نامىسىن قورعادىم. نارتاي مەن ءابدىلدا سەكىلدى تالانتتاردىڭ قانات قاققان ۇياسىندا العاشقى ءبىلىم ساپارىن باستادىم. جوعارىدا ايتقانىمداي، وسكەن ورتاسى عانا ەمەس، جۇرگەن ورتاسى دا ادام جان- دۇنيەسىنىڭ قالىپتاسۋىنا اسەر ەتپەي قويمايدى ەكەن. قازاق جىرىنىڭ وتانى - سىر ەلىنىڭ قۇدىرەتى سونداي، بىزگە كەلگەن ورىس قىزى نادەجدانىڭ ءوزى دە قازاقشا ولەڭ جازىپ كەتتى دەپ ارقالاندىرعان، دارىنىما جەل بەرگەن، الماتىعا اكەلىپ بيىك مىنبەدەن ولەڭ وقىتقان اياۋلى اسقار توقماعامبەتوۆ اعامىز بولاتىن. مۇنى قالاي ۇمىتايىن. اسقار اعامىزدىڭ قۇرمەتىنە ۇلكەن قىزىمنىڭ اتىن قۇرالاي دەپ قويدىم. ول كىسىنىڭ ومىرلىك سەرىگىنىڭ ەسىمى دە قۇرالاي ەدى. حالقىنىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى وزبەكالى جانىبەكوۆ اعامىزدان دا كوپ قامقورلىق كوردىم. ۇلت مادەنيەتىن العا سۇيرەگەن اقپەيىل اعالاردىڭ سەنىمى ماعان رۋحاني تىرەك بولدى.
- اعالاردىڭ اق تىلەگىنەن قۋات الىپ، ارمانعا قانات قاقتىم دەيسىز عوي... ءبىر ايتىسىڭىزدا باتىر باۋىرجان اتامىز التىن ساعات سىيلاعانىن بىلەمىز. بۇل قاي كەزدەگى ايتىس ەدى؟
- ول جىلدارى ءار وڭىردەن كەلگەن ايتىس اقىندارى ايماق- ايماققا ءبولىنىپ الاماندا باق سىنايتىن. ءبىر جولى اقتىق مارەدە جاسى الپىستى القىمداپ قالعان شىمكەنتتىك اقىن جولداس داستانوۆپەن ءسوز بارىمتاسىنا ءتۇستىم. وسى جىر دوداسىنىڭ ماراپاتتاۋ راسىمىندە ءابدىلدا تاجىبايەۆ باستاعان ۇيىمداستىرۋشىلار القاسى جەڭىمپازداردىڭ بارىنە «پوبەدا» دەپ اتالاتىن ەرلەر ساعاتىن تارتۋ ەتتى. ماعان ساعات ۇسىنعالى جاتقاندا، كورەرمەندەر زالىنان «المايدى نادەجدا ول ساعاتتى!» - دەگەن ءبىر زور داۋىس گۇر ەتە ءتۇستى. زال ءىشى سىلتىدەي تىنىپ، جۇرت اڭتارىلىپ قالدى. بۇل - باۋىرجان اتامىز ەكەن. قاسىندا وتىرعان كەمپىرىنە قاراپ: «كامە- ە- ش! بار دا، قازىر ساتىپ اكەل، نادەجدانىڭ قولىنا بۇگىن التىن ساعات تاعىلادى!» دەدى. ايتقانداي-اق سالدەن كەيىن «نادەجداعا شەبەرلىگى ءۇشىن» دەپ ءوز قولتاڭباسىمەن باتىر باۋكەڭ «ليرا» ماركالى التىن ساعاتتى قولىما تاققانى بار. ءابدىلدا تاجىبايەۆ مەنى ماراپاتتار تۇستا، ايتىس دەگەن وتكىنشى جاڭبىر سەكىلدى، كىتاپ شىعارىپ جازبا پوەزياعا بەت بۇرۋ كەرەك دەگەندى ايتتى. سوندا باۋكەڭ ورنىنان اتىپ تۇرىپ: «سەنىڭ تىلىڭدە سويلەيتىن وزگە ءتىل وكىلدەرى بار شىعار، ال ەندى دومبىرا شەرتىپ، ۇلتتىڭ ۇلى ونەرىن تۇلا بويىنا سىڭىرگەن مىنا سارى قىزدى وسى جيىننىڭ جۇيرىگى دەمەي نە دەيمىز؟» دەگەنى بار. سوسىن مەنى شاقىرىپ الىپ: «قاراعىم، «ءيى قانباعان قامىردى ەتكە سالما» دەگەن بار. جولىڭ جارقىن بولسىن دەسەڭ ونەرگە ادال بول، باستاعان ءىسىڭدى اياعىنا دەيىن جەتكىز» دەپ باتاسىن بەردى. وسى ايتىسقا ارقاۋ بولعان ءبىر ماسەلە ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ باۋكەڭ تۋرالى جازعان «اقيقات پەن اڭىزىندا» ايتىلادى.
مەن ءۇشىن ەڭ ءبىر قادىرلى مۇرا سانالاتىن بۇل ساعات قازىر ۇزىناعاشتاعى ۇمبەتالى مۋزەيىندە تۇر. ءپىر تۇتقان اقىنىمنىڭ مۋزەي- كورمەسىنە ءوز قولىممەن اپارىپ تاپسىردىم.
- ول كەزدەگى ايتىستاردىڭ قوعامداعى ءرولى قانداي ەدى؟ الاماندا ايتىلعان اقىن ءسوزىنىڭ قۋاتى بەلگىلى ءبىر جاعدايلارعا وزگەرىس اكەلۋگە قانشالىقتى قاۋقارلى بولدى؟
- قوعامدا ورىن العان ولقىلىقتاردى سىن ساداعىنا الۋ ايتىس اقىندارىنىڭ ءبىر مۇراتى دەسەك ارتىق ەمەس. بۇقارا مۇڭىن جىرلاعان بۇقارلار، كەشەگى اقتامبەردى مەن شالكيىز، مۇرات پەن مايلىقوجا، ءسۇيىنباي مەن جامبىل ەڭسەلى ەلدىكتى، ورەلى ورلىكتى، ەڭ باستىسى حالقىنىڭ مۇڭ- مۇقتاجىن جىرىنا ارقاۋ ەتتى. ءبىز دە بۇل داستۇردەن جاڭىلعان جوقپىز. بىردە شىمكەنتتە وتەتىن كەزەكتى ايتىسقا اتتانار الدىندا، قازاقتىڭ ۇلكەن اقىنى قۋانىش بايماعامبەتوۆ سىرقاتتانىپ جاتىر دەگەندى ەستىپ ءحالىن سۇراي باردىم. جاسى توقساننان اسقان ابىز شايىر ماعان قاراپ: «نادەجدا، اينالايىن، ءسوز ونەرى دەگەن وتە اۋىر ءارى قيىن جول. بۇل اردىڭ جولى. توزەتىن بول. الدىڭدا اسۋ- اسۋ جول جاتىر. باسىڭدى ءبىر سۇقساڭ قايتىپ شىعا المايسىڭ. جۇرەگىڭ، بار بولمىسىڭ سوعان بايلانادى. ەسىڭدە ساقتا. ءبىزدىڭ جاقسىلىعىمىزدى ەشكىم تارتىپ الا المايدى. ال اتتىنىڭ قولى جەتپەيتىن، اياعى جەتپەيتىن جەردى اقىن ايتسا ونىڭ ورىندالمايتىن جاعدايى جوق» دەپ ەدى. بۇل ءسوز مەنىڭ ايتىستاعى ۇستانىمىما اينالدى. بىردە سىرداريانىڭ اتىنان شيەلىلىك شايماحان وتەيەۆ دەگەن اقىنمەن ايتىستىم. سوندا قارسىلاسىم سىردارياڭدا نە بار، شيەلىگە كوز تاستاساڭ كۇرىشىمىز ءپىسىپ، ىرىسىمىز شالقىپ جاتىر دەگەن سىڭايداعى وي ايتتى. سوندا مەن: «نارتايدىڭ جىرى شالقىعان، وتتى جۇرەك شارپىعان، الاتاۋداي اقىنعا، ەسكەرتكىش جوق ماقۇل ما؟ جەرمەن- جەكسەن بەيىتى، قارايىپ تۇر تاقىردا. زامانىندا كەڭشىلىك، ۇيات- اق مۇنداي كەمشىلىك» دەگەنىمدە قالىڭ كوپشىلىك ويىمدى قۇپتاي كەتتى. وسى ايتىستان سوڭ كوپ ۇزاماي قىزىلورداداعى جالعىز دراما تەاترىنا نارتاي ەسىمى بەرىلىپ، باسى قارايتىلدى. كەيىن قالادا نارتاي اتىنداعى كوشە پايدا بولدى. سول سەكىلدى، وزىممەن قاناتتاس بولعان، ايتىس ساحناسىندا قاتار جۇرگەن قانشاما اقىن ەلدىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ورامدى ويدى جىر تىلىندە كەستەلەپ، تالاي يگى ءىستىڭ تامىر جايۋىنا مۇرىندىق بولعانىن ماقتانىشپەن ايتا الامىن. ايتىس ساحناسىندا تالايلارمەن ۇزەڭگى قاعىستىردىم. ءبىر عانا ماناپ كوكەنوۆتىڭ وزىمەن 28 مارتە ءسوز سايىسىنا ءتۇسىپپىن. سول ايتىستارداعى قىزىقتى جايتتار، اسەرلى ساتتەر كوڭىلىمدە ءالى كۇنگە سايراپ تۇر.
- بۇگىنگى ايتىستىڭ بەتالىسى تۋرالى نە ايتاسىز؟
- جورگەگىندە جىر قاسيەتىن ەمىپ، «ءسوز قۇدىرەتىن ءوز قۇدىرەتىم» دەپ تانىعان قازاق ءۇشىن ايتىستىڭ ءجونى دە، جوسىعى دا بولەك. سۇلۋ سوزگە سۋساپ كەلگەن تىڭدارماننىڭ كوڭىل سارايىن اشاتىن دەگدار ونەر ءوز بيىگىنەن قۇلاعان جوق. قايتا ۋاقىت وتكەن سايىن، تۇرلەنىپ، جاڭعىرىپ كەلەدى. ۇلت ونەرى وركەن جايىپ، ءبىر عانا وتباسىنان بىرنەشە شوقتىعى بيىك اقىنداردىڭ شوعىرى شىڭدالىپ شىقتى. بۇل ارينە كوڭىل قۋانتادى. قازىرگى اقىنداردىڭ سوزدەرى مىعىم، ۇيقاستارىنا دا ەشقانداي ايىپ تاعا المايسىڭ. دەگەنمەن جالپىلاما نارسە جالپىلاما بولىپ قالاتىنىن اقىندار ەستەن شىعارماسا دەيمىن. ايتىستا ناقتى ايتار دۇنيەڭنىڭ تامىرىن تاپ باسقانىڭ جاقسى عوي. ال جالپىلاما ايتىلعان ءسوزدىڭ سۇراۋى جوق. عاسىرلار قويناۋىنان جەتكەن ايتىس ونەرىنەن ەلدىڭ ەجەلگى تاريحىن، باعزىداعى ءداستۇر- سالتىن، مىنەز- سيپاتىن، باتىر، ەر تۇلعالارىنىڭ بولمىس- ءبىتىمىن تانيمىز. ال تەرمە ماقامىنا سالىپ ايتۋ، حالىق ءانىنىڭ تەرمەلىك سازىمەن ورايلاستىرا ايتۋ ءداستۇرى، وكىنىشكە قاراي، قازىرگى ايتىستىڭ تالانتتى جاس اقىندارىندا جەتىسپەي جاتادى. ايتىس ويىمەن دە، جۇرەككە جەتكىزەر سازىمەن دە حالىقتى باۋراسا عانا ناعىز ايتىس بولادى.
ءتول ونەرىمىزگە جۇيەلى قولداۋ كورسەتىلىپ، ۇلكەن الامان ايتىستاردىڭ ءجيى ءوتىپ تۇرۋى بابا مۇراسىن بيىك دەڭگەيگە كوتەردى. جانىما جالاۋ بولعان، حالىقتىڭ دەلەبەسىن قوزدىراتىن، اقەدىل جۇرت اسىعا كۇتەتىن ايتىسىمىز وسى بيىگىنەن ەشقاشان قۇلاماسا دەپ تىلەيمىن.
- اقىن كوڭىلىندە قانداي الاڭ بار؟
- كوڭىلگە مازا بەرمەيتىن جايتتار كوپ قوي، جانىم. سونىڭ ەڭ ۇلكەنى بالا تاربيەسى. قۇداي پەرزەنت سۇيگىزىپ، مەيىرىمىن تۇسىرگەن كەز كەلگەن جاننىڭ ومىردەگى ەڭ ۇلكەن ميسسياسى سانالى ۇرپاق تاربيەلەۋ. اتا- انا بالاسىنا قانداي تاماق بەردىم دەگەندى ەمەس، قانداي ساباق بەردىم دەگەندى كوبىرەك ويلاۋى كەرەك. سەبەبى بۇگىن سەن وسىرگەن بالا، ەرتەڭگى قوعامنىڭ بەت- بەينەسى. بىزگە دەيىن ءومىر سۇرگەن بارلىق دانىشپاندار وسى ءبىر وسيەتتى ماڭگىلىك امانات ەتىپ قالدىردى. قارا ءسوزدىڭ قاسيەتىن قالىپقا سالىپ بەرگەن قازاق «ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەسىڭ» دەگەندى تەگىن ايتقان جوق. ءبىز ايرىقشا ءمان بەرۋگە ءتيىس نارسە وسى. جاس بالا بوس قۇمىرا سەكىلدى، ىشىنە نە قۇيساڭ سونىمەن تولادى.
ءوزىنىڭ شىققان تەگىن، ءتۇپ تامىرىن جادىنا بەرىك توقىپ وسكەن بالدىرعان زياتكەر ۇرپاق بولىپ قالىپتاسادى. ءسوزدىڭ اشىعى كەرەك، تەحنوكراتيا سالتانات قۇرعان زاماندا بالالارىمىزدى سيقىرلى سمارتفوندار تاربيەلەپ جاتىر. قانشا جەردەن جۇمىسباستى بولسا دا، اكە مەن انا پەرزەنتىنىڭ جانىنا ءۇڭىلىپ، ونىمەن سىرلاسۋعا ۋاقىت تابۋى كەرەك. ءاربىر بالا ءۇشىن ءوزىن بىرەۋدىڭ، اسىرەسە اتا- اناسىنىڭ جاقسى كورەتىنىن سەزىنۋ ماڭىزدى. سونىمەن قاتار اتا- انا تاراپىنان بەرىلەتىن ماحابباتتىڭ بالا بولاشاعى ءۇشىن ورنى ەرەكشە. سەبەبى ماحابباتتىڭ نە ەكەنىن سەزىنىپ، ءبىلىپ وسكەن بالا عانا وزگەلەردى وسى سەزىمگە بولەيدى. ياعني بولاشاق جارى مەن بالالارىن باقىتتى ەتە الادى. نازارىن بەلگىلى ءبىر سالاعا بۇرىپ، مىقتى مامان بولىپ شىعادى. مىقتى مامان بولۋ ارقىلى ادامزاتتىڭ يگىلىگىنە جارايتىن ىستەردى قولعا الادى. بالا بويىنداعى دارىن بۇلاعىن اشىپ، ونى ارناسىنا تۇسىرەتىن اكە مەن شەشە، اتا مەن اجە. نەمەرەمنىڭ الدى ون بەسكە كەلدى.
بىرەۋىن دومبىراعا، ەندى ءبىرىن ءوز قىزىعۋشىلىعىن ەسكەرىپ قازاقشا كۇرەسكە بەردىم. كوپ ۋاقىتىمدى سولارعا ارناۋعا تىرىسام. اجە تاربيەسى - بالانىڭ التىن تۇعىرى. ءبىزدى كىتاپ تاربيەلەدى. جاقسى جازىلعان شىعارما - جاننىڭ ازىعى. مەرزىمدى باسپا ءسوزدى قالدىرماي وقىدىق. ءبىر ءوزىم 6-7 گازەتكە جازىلاتىنمىن. قازىرگىلەردىڭ دەنى كىتاپ بىلاي تۇرسىن، گازەت وقىمايدى. ۇيدەن ءبىر جاپىراق گازەت تاپپايسىڭ. بۇل دا قىنجىلتاتىن جايدىڭ ءبىرى. قانشا جەردەن زامان اعىمى دەسەك تە، ينتەرنەت ءداستۇرلى قۇندىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرا الادى دەگەنگە سەنبەيمىن.
وقۋدى توقتاتقان ادام، ويلاۋىن دا توقتاتادى. تانىمىن كەڭىتكەن سايىن ادامنىڭ رۋحى كەمەلدەنىپ، جانى جاسارا بەرەدى. جاستارىمىز تانىم كوكجيەگىن كەڭىتۋدەن گورى ماتەريالدىق يگىلىكتەردى الدىڭعى ورىنعا قويادى. بارشىلىقتا ءومىر سۇرگەن جاقسى، ارينە. ال رۋحاني جۇتاڭ بولساڭ، ودان اسقان سور جوق. جۇرەگى تىنىشتىق تاپپاعان ادامنان باقىتسىز ادام جوق.
- ۇمبەتالى مەن مۇحتاردىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ، باتىر باۋكەڭنىڭ، اسقار توقماعامبەتوۆ پەن ءابدىلدا تاجىبايەۆتىڭ، باسقا دا ءبىرتۋار تۇلعالاردىڭ باتاسىن الدىڭىز. انا، اجە، اقىن دەگەن اتاعىڭىز بار. ارمانىڭىز بار ما؟
- مۇقاعالي ايتقانداي: «جان بار ما ەكەن، ارمانعا سالعان قۇرىق».
پەندە شىركىننىڭ ارمانى تاۋسىلعان با؟ ! ال جەكە وزىمە توقتالار بولسام، ارمانى جوق اداممىن. حالقىمنىڭ العىسىمەن كوكتەپ، الاقانىندا ءجۇردىم. كەڭ جازيرا دالانى ولەڭمەن ءوردىم. ۇشقان قۇسپەن قاناتتاس بولدىم، جاقسىلارمەن تاباقتاس بولدىم. قازاقتىڭ قاي دالاسىنا بارسام دا الدىمنان شىعاتىن اۋىل بار. وسىعان مارقايامىن. جيىرما جەتى جىل قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن ساباق بەردىم. «ادام ءبىر جىلىن ويلاسا ءدان سەبەدى، ءبىر عۇمىرىن ويلاسا اعاش ەگەدى، ال عاسىرلىق بولاشاعىن ويلاسا شاكىرت تاربيەلەيدى».
سول شاكىرتتەرىمنىڭ جۇرەگىنە تيتتەي دە بولسا ىزگىلىك ءنارىن ەگە السام، مەنىڭ باقىتىم سول. ءبىزدى اللا تاعالا ومىرگە جەردىڭ بەتىن جۇماق قىلىڭدار دەپ جىبەردى. اينالاڭدى گۇلدەندىر، ءوزىڭدى گۇلدەندىر، جان- جاعىڭا شاپاعات شۋاعىڭدى شاش دەپ جولدادى. حاكىم اباي ايتقان، ادامزاتتىڭ ءبارىن باۋىرىم دەپ ءسۇيۋ، ادامدىقتى، ادالدىقتى ءسۇيۋدىڭ توركىنى وسىندا جاتىر. الەمدى ساقتاپ تۇراتىن مەيىرىم. سول مەيىرىمنىڭ شۋاعى سونبەسىن.
بىرەر جىل بۇرىن قاسيەتتى مەككەگە تابانىم ءتيىپ، مۇسىلماندىق پارىزىمدى وتەدىم. سوعىستا شەيىت بولعان اتام ءۇشىن ۋمرا جاساۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. مۇلدە وزگەشە كۇي كەشتىم، جان سارايىم اشىلعانداي بولدى. تىرشىلىكتەگى تالاسۋ مەن تارتىسۋدىڭ، اڭدىسۋ مەن ارباسۋدىڭ تۇككە تۇرمايتىنىن انىق سەزدىم. موينىمدا ءبىر ادامنان العان قارىزىم جوق. ەشكىمگە وكپەم جوق. بارعا قاناعات، جوققا سابىر ەتىپ جۇرگەن پەندەمىن.
بۇل داۋرەن بىزگە دەيىن دە بولعان، بىزدەن كەيىن دە توقتاپ قالمايدى. جىلدار جىلجيدى، ۇرپاقتار الماسادى. بولتىرىك شەشەن قارتايعان شاعىندا الدىنا اقىل سۇراي كەلگەن جاس جىگىتكە: «بايلىق ەريتۇعىن مۇز، باق ۇشاتۇعىن قۇس، بالا ارتتا قالعان ءىز، بارىنەن دە اعايىن- تۋىسىڭمەن، ەل- جۇرتىڭمەن ءسىز- ءبىز دەسىپ ءومىر سۇرگەنگە نە جەتسىن. ەگەر وسىلارعا جۇرەگىڭ جىلى بولسا، قايعىڭ كۇل، قۋانىشىڭ وت» دەگەن ەكەن. دانا ءماشھۇر ءجۇسىپ: «ادامنىڭ قايعىسىن اركىم بولىسە الادى، بىرەۋدىڭ جاقسىلىعىنا شىن قۋانا العان ادامعا اۋليە دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى ازدىق ەتەدى» دەپتى. مىنە جالعاننىڭ قىزىعى دەگەن وسى. «ارمانىڭىز بار ما؟» دەگەن ساۋالىڭدى مىنا ءبىر شۋماقتارىممەن تۇيىندەيىن. تىرلىكتە دۇنيە جيسام تىرباڭداۋمەن، زامانداس جۇرەگىنەن سىر اڭدار ما ەم؟ جالعاندا ءبىر ارمانسىز بولسا مەنمىن، زۋىلداپ قاتار ۇشقان قىراندارمەن.
- اسەرلى اڭگىمەڭىزگە راحمەت.