ءجىتىقارالىقتار ۇزاق جىلدار بويى ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى ايماقتا تۇرىپ كەلەدى
كەزىندە التىن ءوندىرىلىپ، زياندى قوسپالار كومىلگەن القاپتىڭ قورعانىش جامىلعىسى ابدەن توزىپ، بۇزىلا باستاعان. حالىقتىڭ جاعدايى نە بولادى؟ ەكولوگتار نە دەيدى؟
دانيار سۇلتان ۇلى ءتىلشى:
- ءجىتىقارا - استى مەن ءۇستى قازبا بايلىعىنا تولى مەكەن. 60 جىل بۇرىن قالانىڭ ەسكى بولىگىندەگى مىنا بالشىقتى قۇمنىڭ ورنىندا التىن شىعاراتىن فابريكا ورنالاستى. باعالى مەتالل وندىرىسىندە سىناپ، مىشياك سەكىلدى زياندى حيميالىق ەلەمەنتتەر پايدالاندى. شاحتالار جابىلعاسىن قاۋىپتى قالدىقتار ساز جانە قۇممەن كومىلدى. ءبىراق ۋاقىت وتە كەلە قورعانىس قاباتى سۋ مەن جەلدىڭ اسەرىنەن بۇزىلا باستاپتى.
سۆەتلانا كولوميەتس، ەكولوگيالىق باستاماشىل توپتىڭ ءتورايىمى:
- وسى پروبلەمانى كوتەرىپ جۇرگەنىمىزگە ەكى جىلعا جۋىقتادى. قورعانىستى قالپىنا كەلتىرۋ قاجەت. ۋاقىت سايىن باسىلىپ بارادى. جىرىقتارى ءجيى پايدا بولا باستادى. ساركوفاگتىڭ باسىلىپ جاتقانى سونشالىق، بۇرىنعى شاحتانىڭ بورەنەسىن انىق بايقايسىڭ. ال زياندى قۇم جىرىقتار ارقىلى جەراستى سۋىمەن ەسكى قالاعا، ودان ءارى شورتاندى وزەنىنە اعىپ جاتىر.
ماۋسىمجان مىڭجاساروۆا، ءجىتىقارا قالاسىنىڭ تۇرعىنى:
- قار ەرىگەندە ءبارى دە اعادى وسىلاي جورعالاپ- جورعالاپ. مىنا ۇيلەردىڭ ارتىندا وزەن. زياندى نارسەلەردىڭ ءبارى سوندا اعادى. سول وزەننەن سۋ الىپ كىر جۋامىن، باقشا سۋارامىن، ۇيدە جۋىنامىز. بۇل وزەن زيانىن تيگىزىپ جاتىر دەنساۋلىعىمىزعا.
دانيار سۇلتان ۇلى، ءتىلشى:
- وسى قۇمنىڭ استىندا 1,5 مىڭ توننا التىن جاتىر دەسەدى. ءبىر جىلدارى ونى يگەرۋگە قازاقستاندىق فيرما جالدانعان. الايدا ولاردىڭ بۇل ويلارىن جۇزەگە اسىرۋىنا وسى ەسكى قالانىڭ تۇرعىندارى قارسى شىققان. سودان اتالعان ينۆەستور ءىزىم- عايىم جوق بولىپتى. شەنەۋنىكتەر بولسا قورعانىستى ساقتاۋ جونىندە جوبالىق- سمەتالىق قۇجات ازىرلەۋگە ۋادە بەرگەن. الايدا بۇل ءسوز جۇزىندە قالىپ وتىر. تەندەر بارىسىندا ونىڭ تەحنيكالىق نەگىزدەمەسىن ۇسىنۋ قيىنعا سوققان. بەلگىلى بولعانداي، اۋەلى ەكولوگيالىق ساراپتاما تاعايىندالعانى ءجون.
اباي ىبىرايەۆ، ءجىتىقارا اۋدانىنىڭ اكىمى:
- بىرىنشىدەن، نەدەن باستايتىنىمىزدى پىسىقتاپ الۋىمىز قاجەت. ەكولوگيالىق ساراپتامانىڭ جاسالۋى ماڭىزدى. بۇل رەتتە حات جازعان جەرىمىز قالمادى. ەگەر ساراپتاما جۇزەگە اسسا، بالشىقتى قۇمدى تۇبەگەيلى جويىپ، باسقا جەرگە كوشىرۋ كەرەك شىعار. نەمەسە ۇستىنەن تاعى توپىراق، ساز قۇيىپ، قورعانىسىن بەكىتەمىز بە دەگەن جوسپار بار. ءوز كەزەگىندە ەكولوگتار بۇل جەرگە بىرنەشە رەت اياق باسقان. اۋا، قۇم، سۋدىڭ سىناماسىن تۇراقتى تۇردە العان.
« ءبىراق سىناپ، مىشياكتى انىقتاۋعا مۇمكىندىك جوق» ، دەيدى.
تالعات سابيەۆ، ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى:
- مىشياك، سىناپ ەلەمەنتتەرىن انىقتاۋ بويىنشا زەرتحانامىزدىڭ اككرەديتاتسياسى جوق. سول سەبەپتى ونىڭ مولشەرى جايىندا دالەلدەر ايتۋ قيىن. وسى ەلەمەنتتەردى انىقتاۋعا رۇقساتى بار سىرتتان زەرتحانا جۇمىلدىرۋعا تۋرا كەلەتىن شىعار. كوكتەمدە ءجىتىقارالىق ىنتالى توپ بۇل پروبلەمانى ەكولوگيا ميينيسترلىگىنە جەتكىزگەن.
ۆەدومستۆو زياندى قالدىقتارى بار شوعىردى زەرتتەۋگە 7 ميلليون تەڭگە بولەتىنىن ايتقان. دەگەنمەن، بۇل باعىتتا قانداي دا ىلگەرىلەۋشىلىك ازىرشە بايقالمايدى.