بارساكەلمەستىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - جاقىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت ورمان شارۋاشىلىعى مەن جانۋارلار الەمىن قورعاۋ سالاسىنداعى «ەلىم-اي» رەسپۋبيكالىق سىيلىعى تابىستالدى.

ۇزدىك ينسپەكتورلار، ورمانشىلار، تابيعاتتى قورعاۋعا اتسالىسىپ جۇرگەن، قورىقتار مەن ۇلتتىق پاركتەردە قىزمەت ەتەتىن ازاماتتاردىڭ ەڭبەگى 16 اتالىم بويىنشا ەلەندى. ارال جەرىندەگى تاريحى تەرەڭ «بارساكەلمەس» تابيعي قورىعى «ۇزدىك قورىق» نوميناتسياسىن جەڭىپ الدى.

قازاقستانداعى ايەل ادام باسقاراتىن جالعىز قورىق تالاي قيىن كەزەڭدەردى باستان وتكەرگەنىمەن، بۇگىندە قىزمەتكەرلەرىنىڭ تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا جۇمىسىن دۇرىس جولعا قويعان. 1954 -جىلى اكەلىنىپ، قورىقتىڭ سيمۆولىنا اينالعان قۇلاندار سانى قورعاۋدىڭ ناتيجەسىندە قازىر 700 گە جەتىپ جىعىلادى. بۇدان بولەك قورىقتىڭ ۇستىرتىندە جانە قارىن-جارىق ويپاتىندا قاراقۇيرىقتار جايىلادى. سارىالا قازداردى، قابان مەن شاعىل مىسىعىن كەزدەستىرۋگە بولادى. سەكسەۋىلىمەن تانىمال دالادا 300 گە جۋىق وسىمدىكتىڭ ءتۇرى بار. وسى ورايدا قورىققا 2003 -جىلى عىلىمي قىزمەتكەر بولىپ كىرىپ، بۇگىندە ديرەكتور قىزمەتىن اتقارىپ وتىرعان زاۋرەش الىمبەتوۆانىڭ «بارساكەلمەستىڭ» بولاشاعى مەن قازىرگى جاعدايى تۋرالى پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

جاڭا فورماتسياداعى جاستار جانە ەكولوگيا

ورمان شارۋاشىلىعى سالاسىندا ايەل ازاماتتاردى كەزدەستىرۋ قيىن. بارساكەلمەستى قوسپاعاندا، ەلىمىزدەگى ۇلتتىق پاركتەردىڭ دە، قورىقتاردىڭ دا باسشىلارى ەر ادامدار. دەگەنمەن زاۋرەش جانسۇلتان قىزى بۇل تەندەنسيا بىرتىندەپ وزگەرەدى دەپ ەسەپتەيدى. سەبەبى ەكولوگياعا جانى اشىپ، قىزمەت ەتۋگە دايىن جاستار ءوسىپ كەلە جاتىر.


«مەن باسشى رەتىندە ءوز تاجىريبەمنەن ايتقىم كەلەدى. كەزىندە بۇل اۋىر، جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى، ءبىراق جالاقىسى از سالا بولعاندىقتان جاستاردا موتيۆاتسيا بولعان جوق. دەگەنمەن سوڭعى جىلدارى ەكولوگيالىق پروبلەمالارعا جاناشىر كوزقاراسپەن قارايتىن جاڭا بۋىن، جاڭا فورماتسيا وكىلدەرى شىعىپ، قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. وسى ارال ءوڭىرىنىڭ وزىندە سونداي جاستار كوبەيۋدە. بارساكەلمەس قورىعىنا جۇمىسقا كىرۋ دە، جۇمىس ىستەۋ دە قيىن بولعانىمەن جاستار وزدەرىنىڭ ارال سەكىلدى تاريحي جەردە ماڭىزدى جۇمىس اتقارىپ جاتقاندارىن وتە جاقسى تۇسىنەدى»، - دەيدى ز. الىمبەتوۆا.

قورىقتىڭ شتاتىندا 26 ادام عانا بولعانىمەن، حالىقارالىق ۇيىمدارمەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ، ءتۇرلى باعىت بويىنشا جۇمىستى جانداندىرۋعا ۇلگەرىپ جاتىر.

قورىق جەرى نە ءۇشىن كەڭەيدى؟

«بارساكەلمەس مەملەكەتتىك تابيعي قورىعى» ر م م-نىڭ جالپى اۋدانى قازىر 163 مىڭ 126 گەكتاردى قۇرايدى. بيىل ۇكىمەت قاۋلىسىنا سايكەس سىرداريا وزەنىنىڭ سولتۇستىك كىشى ارال تەڭىزىنە قۇيار ساعاسىنداعى جانۋارلاردىڭ، جىل قۇستارىنىڭ ۇيا سالىپ، قولايلى مەكەن ەتەتىن ورتاسى «دەلتا» ۋچاسكەسى (2300 گەكتار) بارساكەلمەس مەملەكەتتىك تابيعي قورىعىنىڭ اۋماعىنا قوسىلدى.

«ۇكىمەتتىڭ جانە دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ كومەگىمەن كىشى ارال تەڭىزى قالپىنا كەلىپ، سۋ ايدىنى كوبەيىپ، ءداستۇرلى بالىق شارۋاشىلىعى قايتا دامىعانىن بىلەسىزدەر. ءسويتىپ، حالىقتىڭ ءال- اۋقاتى ءبىرشاما جاقسارىپ قالدى. ءبىز ايتىپ وتىرعان دەلتا ۋچاسكەسى اۋماعىندا دا بالىق اۋلاناتىن. ۇكىمەت 2017 -جىلى تابيعي ەكوجۇيەلەردى ساقتاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا جاعداي جاساۋ ماقساتىنداعى «جاسىل دامۋ» باعدارلاماسىنا سايكەس اتالعان جەردى قورعالاتىن اۋماق قۇرامىنا قوسۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. العاشقى جوسپار بويىنشا 7600 گەكتار جەر كىرۋى ءتيىس ەدى. دەگەنمەن حالىقپەن سويلەسىپ، پىكىرلەرىن ەسكەرىپ وسى جىلى 20-تامىزدا تەك بالىق ۋىلدىرىق شاشاتىن، قۇستار قوناتىن 2300 گەكتار جەر عانا قوسىلدى. ياعني، وسى اۋماقتى قورعاۋعا الۋ ارقىلى ءبىز قۇستار مەن بالىقتاردى ساقتاپ، كوبەيتە الامىز. ەل- جۇرتقا بالىق اۋلاۋعا بولاتىن جەرلەر قالاتىنىن بارىنشا تۇسىندىردىك»، - دەيدى قورىق باسشىسى.


قۇلاندار ىزىمەن

«بارساكەلمەس» دەگەن اتاۋىنىڭ ءوزى كوڭىلگە الدەقانداي قورقىنىش ۇيالاتقانىمەن، مەكەننىڭ قايتالانباس لاندشافتى، تاريحى، اسىرەسە شەتەلدىكتەردى كوپ قىزىقتىراتىنى بەلگىلى. قورىق ديرەكتورى زاۋرەش الىمبەتوۆا ەگەر قاجەتتى ينفراقۇرىلىم بولسا، جاڭا مارشرۋتتاردى دامىتۋعا بولادى دەپ ەسەپتەيدى. بۇل دالا تۋريستەرى تامسانىپ قانا كەتەتىن ەمەس، تابيعاتتى قورعاۋ تۋرالى ويلاندىراتىن جەر بولۋى كەرەك دەيدى، ول.

«قۇلاندار ىزىمەن» دەپ اتالاتىن ەكسكۋرسيالىق مارشرۋتتى دامىتىپ جاتىرمىز. ونى ارالاۋ بارىسىندا «قىزىل كىتاپتاعى» تۇركىمەن قۇلانىن، قاراقۇيرىقتى كەزدەستىرۋگە مۇمكىندىك بولادى. ارال تەڭىزىنىڭ تابانىنان تابىلعان كەردەرى-1، كەردەرى-2 قالاشىقتارىن تاماشالايدى. قازىر «حالىقارالىق ارالدى قۇتقارۋ» قورىمەن، يۋنەسكو-مەن بىرلەسىپ ينفراقۇرىلىمدى جەتىلدىرۋ تۋرالى جۇمىستاردى اتقارىپ جاتىرمىز. ارالعا رەسەيدەن، ۋكراينادان كەلەتىن تۋريستەردىڭ قىزىعۋشىلىعى جوعارى»، - دەيدى قورىق ديرەكتورى.


تاعى ءبىر تۋريستىك باعىت - تەڭىز تابانىنىڭ وڭتۇستىك- باتىسىنداعى «ۆوزروجدەنيا» ارالى. وكىنىشكە قاراي ونداعى كەمەلەردىڭ، قايىقتاردىڭ قاڭقالارىنىڭ كوبىن ساقتالماعان.

«ارال قازاقستان مەن وزبەكستان تەرريتورياسىندا جاتىر عوي. قازاقستان جاعىندا قازىر ادامعا وي سالاتىن 16 كەمە تۇر. وندا بارعان ادام قورشاعان ورتاعا، تابيعاتقا، سۋعا سالعىرت قاراساق ءبارى قۇم مەن سۋدىڭ اراسىندا قالاتىنىنا كوز جەتكىزىپ، وي ءتۇيىپ قايتادى. سونىڭ قايتالانباۋىنا تيتتەي دە بولسا ۇلەس قوسا الاتىنىن تۇسىنەدى»، - دەپ پىكىر ءبىلدىردى زاۋرەش الىمبەتوۆا.

اۆتور: ءالىمحان قانات ۇلى


سوڭعى جاڭالىقتار