جاتباۋىر - «اتاۋ كەرە» رومانىنداعى كەسەك تاقىرىپ

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ورالحان بوكەي - ⅩⅩ عاسىردىڭ ورتاسىندا قازاق ادەبيەتىنە ميفولوگيا مەن ۇلتتىق يدەولوگيا ۇعىمدارىن قاباتتاسىرىپ اكەلگەن پوستمودەرنيست جازۋشى. شىعارمالارى استىرتىن وي مەن جاسىرىن يدەيالارعا تولى.

وتكەن عاسىر - قازاق حالقى مەن مادەنيەتى، شىعارماشىلىعىندا ۇلكەن اقتاڭداق قالدىرعان كەزەڭ. ۇلتقا قاتىستى ماسەلەنى ايتۋعا، جاريالاۋعا، جازۋعا بولمايتىن ۋاقىت. الايدا حالقىن سۇيگەن، جەرىنە ادال جازۋشىلار پوستمودەرنيزم باعىتىنىڭ ءتۇرلى اعىمدارىن پايدالانىپ ويى مەن كوزقاراسىن، ىشكى تولعانىسىن جەتكىزە باستادى. سولاردىڭ العاشقىسى - وسى ورالحان بوكەي.

ونىڭ «اپامنىڭ استاۋى»، «كەربۇعى»، ء«وز وتىڭدى وشىرمە.. .»، «اتاۋ كەرە» سىندى شىعارمالارىندا ۇلتتىق مادەنيەت پەن ۇلتتىق سالت- ءداستۇردىڭ، ۇلتتىق ويلاۋدىڭ، تانىم- تۇسىنىكتىڭ سىرلارى جايىندا تولعانىس ايتادى. ماسەلەن، «اپامنىڭ استاۋى» اڭگىمەسىندە حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق مادەنيەتتەن اجىراپ بارا جاتقانىن استاۋ مەن كەلىنىڭ اۋىلدا قاڭسىپ قالعان بەينەسى ارقىلى جەتكىزىپ، تاريحي جادىگەردىڭ عاسىر جەتەگىندە جۇتىلىپ بارا جاتقانى قالاي جانىنا باتاتىنىن سوزبەن ورنەكتەگەن.

ال «اتاۋ كەرە» رومانىندا بولسا، جازۋشى بۇدان دا تەرەڭ ءپالساپالىق ويدىڭ ۇشىعىن شىعارادى. جالپى، شىعارمانىڭ ءوزى 1989 -جىلى جازىلعان. باستاپقىدا ەكى اتاۋى بولعان ەكەن: ءبىرى - «قاۋىپتى بۋدان»، ەكىنشىسى - «اتاۋ كەرە». باسىندا «اتاۋ كەرە» ەلگە تۇسىنىكسىز اتاۋ بولار دەپ «قاۋىپتى بۋدان» دەپ قويعان. ءبىراق كەيىن مۇندا دا ۇلتتىق دۇنيەلەر استىرتىن جەتكىزىلگەندىكتەن حالقىمىزدىڭ جان- دۇنيەسىنە جاقىن «اتاۋ كەرە» ۇعىمىمەن بەرەدى.

اتاۋ كەرە دەگەنىمىز - ادامنىڭ ءولىم الدىنداعى سوڭعى اسى. كەيدە قارعىس رەتىندە «اتاۋ كەرەڭدى ىشكىر!» دەپ جاتادى.

شىعارمانىڭ وزەكتى يدەياسىن جازۋشى، فيلوسوف تۇرسىن جۇرتباي جاقسى بايقاي بىلگەن.

فيلوسوفتىڭ ويىنشا، ورالحان بوكەي «قاۋىپتى بۋدان» رومانىندا ينتەرناتسيونال جانۇيادا دۇنيەگە كەلگەن بالانىڭ ۇلتتىق تانىم- تۇسىنىكتەن جۇرداي، نە اتانىڭ، نە انانىڭ تەگىنە تارتپاي، جاتباۋىر بوپ تۋىلاتىنى ايتىلعان. ماسەلەن، سونداي نەكەدەن دۇنيە ەسىگىن اشقان شىعارمانىڭ باستى كەيىپكەرى - ەرىك وتە قاتىگەز، دۇنيەقوڭىز، تاسجۇرەك، پايداكۇنەم، وپاسىز بولىپ وسەدى. ياعني، بويىندا بار جامان قاسيەتتى جيناپ العان. بىردە- ءبىر جاقسى قاسيەتتىڭ تامتىعى دا قالماعان.

جازۋشىنىڭ ويىنشا، ارالاس نەكەدەن تۋىلعان بالا اتانىڭ دا، انانىڭ دا جاقسى قاسيەتىن بويىنا سىڭىرمەيدى: تەگىنەن تايىپ، قانىنان كەتىپ تۋىلادى. ءتىپتى، امەريكانىڭ ار جاعىنان اكەلىنگەن ارا مەن جەرگىلىكتى ارانى بۋداناستىرعاندا، ودان تۋعان ارالاردىڭ دا جاراتىلىسى قاتىگەز، تويىمسىز، جات، قانسۇيىق بوپ كەتەدى. جازۋشى تابيعات زاڭدىلىعىن شەندەستىرە، ەرىكتىڭ ومىرىمەن پاراللەل الا وتىرىپ، سيمۆوليكامەن اسەرلى بەرە بىلگەن. ەرىك پەن اناسى نۇركەنىڭ قارىم- قاتىناسى دا جىلى ەمەس، ەڭ سوڭىندا قاۋىپتى بۋدان ارالار باس كەيىپكەردىڭ اناسىن شاعىپ ولتىرەدى. مۇنىڭ ءبارى تولىپ تۇرعان سيمۆوليكا، ياعني، شىعارمانىڭ وزەكتى ويىن جەتكىزۋشى سيۋجەت.

«جات جۇرتتىق ەشقاشاندا جارىتقان دا، جەرسىنگەن دە ەمەس، بۇگىن بالىن بەرسە، ەرتەڭ ۋىن.. .» دەيدى شىعارما كەيىپكەرى نيۋرا- نۇركە قاريا. جازۋشىنىڭ بۇل ويدى قاريانىڭ اۋزىنا سالۋى تەگىن ەمەس. ءوزىنىڭ ۇلىنىڭ تەكسىز ەكەنىن ءوزى دە تۇسىنەتىندەي.. .

ورالحان بوكەي بۇل شىعارماسى ارقىلى سول زاماندا كەڭ تارالعان ينتەرناتسيونال نەكەگە سىني كوزقاراسىن تانىتادى، مۇنى قولدامايدى. ونى ۇلتتى قۇرتۋدىڭ جولى، امالى دەپ تانيدى. مۇنداي ويىن تىكە ايتا الماعاندىقتان، «اتاۋ كەرە» سىندى ءپالساپالىق رومانى ارقىلى استىرتىن جەتكىزۋگە تىرىسقان. ارالاس نەكە ۇلتتىڭ اتاۋ كەرەسى دەگەندەي سىڭاي تانىتادى.

سوندىقتان «اتاۋ كەرە» شىعارماسىن جالپى ادامزاتتىق يدەيالاردى قوزعاعان شىعارما دەپ قابىلداۋعا بولادى.

massaget.kz