جەر شارىنداعى ەڭ تەرەڭ وزەندەر
قازاق جەرىندەگى سىر بويىنداعى شاھارلاردىڭ ءبارى سىرداريا مەن ءامۋداريا وزەندەرىنىڭ بويىندا سالىنعان.
كەز كەلگەن قالا، ەلدىمەكەن - ءبارى- ءبارى وزەن جاعاسىندا سالىنعان. قازىر دە سولاي. وزەن ءىرى دە، كىشى دە بولۋى مۇمكىن. كەيبىر وزەندەردىڭ قۋاتى مەن كۇشتىلىگىنە، الىپ ارناسى مەن تەرەڭدىگىنە تامساناسىز. اسىرەسە، تەرەڭدىگى كولمەن بىردەي وزەندەرگە نەگە تاڭعالماسقا؟ نازارىڭىزعا ەڭ تەرەڭ وزەندەرگە شولۋدى ۇسىنامىز.
10. ميسسيسيپي وزەنى - 61 مەتر
ميسسيسيپي - سولتۇستىك امەريكاداعى ەڭ ءىرى وزەن. ا ق ش- تىڭ ميننەسوتا شتاتىنان باستاۋ العان وزەن مەكسيكا شىعاناعىنا بارىپ قۇيادى. ۇزىندىعى - 3730 شاقىرىم. سۋى مول ءارى قۋاتتى وزەن. ءبىر كۇننىڭ وزىندە 436000 توننا قۇم مەن بالشىق اعىزادى.
تەرەڭدىگى - 61 مەتر. ميسسيسيپي - كونە ءۇندى تايپالارىنىڭ مادەني وشاعى بولعان وزەن. مايا وركەنيەتى وسى ماڭدا دامىعان. قازىرگى تاڭدا بۇل وزەن – ا ق ش مەن مەكسيكانىڭ ترانسپورت جۇيەسى، جۇك تاسىمالىنىڭ قان تامىرى، ساۋدا- ساتتىق مەكەنى.
9. اۋليە لاۆرەنتي وزەنى - 65 مەتر
بۇل وزەن دە سولتۇستىك امەريكادا جاتىر. سۋى مول. ۇلى امەريكا كولىنەن باستاۋ الىپ، اتلانت مۇحيتىنا بارىپ قۇيادى.
امەريكانى كولونيزاتسيالاۋ كەزىندە اقتاردىڭ مەكەنى، العاش بەكىنىس- قالاشىقتار تۇرعىزعان جەرى سانالادى. ءارى ەت پەن اڭ تەرىسىن تاسىمالداعان كەمە ايدىنى بولدى.
وزەننىڭ ورتاشا ەنى - 300 مەتر، ال ەڭ تەرەڭ جەرى - 65 مەتر. سونىڭ ارقاسىندا وزەن ءقازىر سولتۇستىك امەريكاداعى ەڭ ءىرى سۋ ارتەرياسىنا اينالعان.
8. گۋدزون وزەنى - 65,8 مەتر
سولتۇستىك امەريكا - سۋى مول، وزەنى كوپ قۇرلىق. گۋدزون وزەنى دە وسى قۇرلىقتا جاتىر. نيۋ- يورك شتاتىنداعى اديرونداك تاۋىنان باستاۋ الىپ، اتلانت مۇحيتىنا بارىپ قۇيادى.
ۇزىندىعى - 492 شاقىرىم. قىسقا وزەن بولعانىمەن، وتە تەرەڭ. تەرەڭدىگى - 65,8 مەتر.
7. حۋانحە وزەنى - 79,8 مەتر
بۇل - ازياداعى ەڭ ءىرى وزەندەردىڭ ءبىرى ءارى وڭتۇستىك- شىعىس ازيانىڭ ۇلى مەكەنى. قىتاي تىلىنەن اۋدارعاندا «سارى وزەن» دەگەندى بىلدىرەدى. ارناسى سارى بالشىق بولعاندىقتان وسىلاي اتالعان. سارى وزەننىڭ تەرەڭدىگى - 79,8 مەتر.
حۋانحى - قىتاي ەلىنىڭ قۇرىلۋى مەن دامۋىنا، قىتاي وركەنيەتىنىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان سۋ ايدىنى.
6. امازونكا وزەنى - 91,5 مەتر
امازونكا - الەمدەگى ەڭ ۇزىن وزەن. وڭتۇستىك امەريكا قۇرلىعىن باستان- اياق جالعاپ جاتقان سۋ ايدىنى. اتلانت مۇحيتىنا قۇياتىن بۇل وزەن، راسىمەن، تابيعاتتىڭ عاجاپ ءبىر كەرەمەتى.
وزەننىڭ ۇزىندىعى - 6437 شاقىرىم. ال تەرەڭدىگى - 91,5 مەتر.
5. مەكونگ وزەنى - 100 مەتر
ءۇندىقىتاي تۇبەگىندەگى ەڭ ۇلكەن وزەن. تەرەڭدىگىنە دە تاڭعالماسقا بولمايدى: ەڭ تەرەڭ جەرى - 100 مەتر. بەس بىردەي ەلدىڭ تەرريتورياسىندا اعادى: قىتاي، لاوس، تايلاند، كامبودجا، ۆەتنام.
تابيعاتى كەرەمەت، فلوراسى مەن فاۋناسى باي.
4. زامبەزي وزەنى - 116 مەتر
افريكادا جاتقان وزەن. ورنى ەرەكشە وزەن: قۇرعاق كونتينەنتتى سۋارۋشى قان تامىر. الەمدەگى ەڭ تەرەڭ ءتورت وزەننىڭ قاتارىنا ەنەدى. تەرەڭدىگى - 116 مەتر.
زامبەزي - تۋريست كوپ جينالاتىن مەكەن. ويتكەنى وزەندە جەر بەتىندەگى ءىرى سارقىرامالاردىڭ ءبىرى - ۆيكتوريا اعىپ جاتىر.
3. دۋناي وزەنى - 178 مەتر
ۆولگادان كەيىنگى ەۋروپاداعى ەڭ ۇزىن وزەن. ەۋروپانىڭ شىعىسى مەن ورتالىعىنداعى ەلدەردى جالعاپ جاتقاندىقتان، ساۋدا- ساتتىق پەن ترانزيت ءۇشىن ماڭىزى ۇلكەن سۋ ايدىنى.
ءىرى ءارى تەرەڭ وزەن. ەڭ تەرەڭ جەرى 178 مەترگە جەتەدى. الەمنىڭ ەڭ تەرەڭ ءۇش وزەنىنىڭ ءبىرى.
2. يانزتسى وزەنى - 200 مەتر
يانزتسى - ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى رەكوردسمەن- وزەن. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەۋرازياداعى ەڭ ۇزىن، ەڭ سۋى مول ءارى ەڭ تەرەڭ وزەن.
ۇزىندىعى - 6300 شاقىرىم. وزەن جاعاسىندا 450 ملن حالىق تۇرىپ جاتىر. ارناسى تەرەڭ، كەيبىر جەرى 200 مەترگە دەيىن تەرەڭ.
1. كونگو وزەنى - 250 مەتر
افريكاداعى كونگو - الەمدەگى ەڭ تەرەڭ ءارى سۋ كولەمى بويىنشا دۇنيەجۇزىندە ەكىنشى ورىنداعى وزەن.
وزەندە بالىقتىڭ مىڭداعان ءتۇرى بار. سوندىقتان كونە زاماننان بەرى بالىق شارۋاشىلىعى دامىعان ولكە بولعان. كونگو وزەنىن ەۋروپالىقتار 1481 -جىلى اشقان. سودان بەرى كولونيزاتورلاردىڭ ترانسپورت ارتەرياسىنا اينالدى. پايدالى قازبا كەنىن وسى وزەنمەن اتلانت مۇحيتىنا دەيىن تاسىمالداپ، كەيىن ەۋروپاعا جەتكىزگەن.
مۇحيتقا قۇيار ماڭى شاتقال، تاۋلى مەكەن. وزەننىڭ ەڭ تەرەڭ جەرلەرى وسى ماڭدا: 240-250 مەتر تەرەڭگە دەيىن جەتەدى. سونىمەن، كونگو - الەمدەگى ەڭ تەرەڭ وزەن.