باقىتتى وتباسىنىڭ فورمۋلاسى قانداي - ورازگۇل اسانعازىنىڭ پىكىرى
«حالقىمىز «وتان - وتباسىنان باستالادى» دەيدى. ياعني ءار وتباسى مىقتى بولعاندا، مەملەكەت تە مىقتى بولادى. سوندىقتان، كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ نەگىزگى ماقساتى - وتباسىنىڭ شاڭعىراعىن بيىك، كەرەگەسىن كەڭ، تابالدىرىعىن بەرىك جاساۋ.
بارلىق جۇمىستار، ەكونوميكالىق، ساياسي، الەۋمەتتىك جاعداي وتباسىنىڭ، ءاربىر جەكە ازاماتتىڭ جاعدايىن جاساۋعا ىڭعايلانادى.
سوندىقتان وتباسى - شاعىن مەملەكەت. مەملەكەت ءاربىر وتباسىنان قۇرالادى. ونىڭ جاۋاپكەرشىلىگى وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسىنە بايلانىستى. سول وتباسىنىڭ بەرىكتىگىنە، ونىڭ باقىتتى بولۋىنا، العا قويعان ماقساتتارىنىڭ ورىندالۋىنا بيلىك تە، قوعام دا، ءاربىر جەكە ادام دا ارەكەت جاساۋى كەرەك»، - دەدى ورازگۇل اسانعازى «باقىتتى وتباسىنىڭ فورمۋلاسى» اتتى ونلاين كەزدەسۋدە. سونىمەن بىرگە، قوعام قايراتكەرى ۇل مەن قىزدىڭ شاڭىراق كوتەرگەندە اتا- انا مىندەتىن ەستەن شىعارماۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.
«اكە بولسىن، انا بولسىن، بالاسى شاڭىراق كوتەرەردە بۇرىننان ويلانعان. ول تۋرالى «كورىپ العان كورىكتىدەن، كورمەي العان تەكتى ارتىق» دەگەن ءسوز بار.
«قۇدا بولعانشا سۇراس، قۇدا بولعان سوڭ قۇدايداي سىيلاس» دەگەن. قازىرگى كەيبىر كەلەڭسىز جاعدايلار اتا- انانىڭ وسى جاۋاپكەرشىلىكتى تومەندەتىپ الۋىنان بولىپ وتىر. سوندىقتان ءاربىر اتا- انا ۇل مەن قىزىن ءوسىرىپ، ونىڭ بولاشاقتاعى ەڭ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىگى - ومىرلىك جار تاڭداۋ، وتباسى قۇرۋ ەكەنىن ءتۇسىندىرۋى كەرەك.
اباي اتامىز «جاساۋلى دەپ، مالدى دەپ بايدان الما، كەدەي قىزى ارزان دەپ قۇمارلانبا. ارى بار، اقىلى بار، ۇياتى بار، اتا- انانىڭ قىزىنان عاپىل قالما» دەپ جازعان. ياعني جار تاڭداعاندا كوركىنە عانا ەمەس، تاربيەسىنە ءمان بەرۋ كەرەك. اتا- انا دا بالالارىمەن اشىق سىرلاسىپ، قانداي قىز ۇنايتىنىن، قانداي جىگىت ۇنايتىنىن، قانداي قاسيەت بولۋى كەرەكتىگىن كۇندەلىكتى اڭگىمە رەتىندە ايتىپ وتىرۋ كەرەك. بالالار وقىپ ءجۇرىپ وزدەرى تانىسسا دا، كىمنىڭ بالاسى ەكەنىن سۇراستىرۋعا بولادى»، - دەيدى سپيكەر.
ونىڭ ايتۋىنشا، وتباسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ءاماندا ەر ازاماتتا بولعان.
«قازاقتا كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعىن ەر ازامات كوتەرەتىن بولعان. ەر ازامات باقانمەن شاڭىراقتى كوتەرىپ تۇرادى، سوسىن وعان باسقالار ۋىق شانشيدى. سوندىقتان، ءاربىر ەر ازامات وتباسىن قۇراردا ءوز موينىندا قانداي جاۋاپكەرشىلىك بارىن ءبىلۋى كەرەك. ول بىرىنشىدەن، ەر ازامات رەتىندە سونىڭ اسىراۋشىسى، قامقورى، قورعانى. ءوز ءناپسىسىن تويىمسىزدىقتان، ءوز ءۇيىن - بوتەننەن، ەلىن - جاۋدان قورعاۋى كەرەك. ول ءۇشىن وت- قايراتتى، ءبىلىمدى، اقىلدى جىگىتتەردى تاربيەلەۋىمىز كەرەك. ال قىزداردىڭ 6-7 جاسىندا قۇلاعىن تەسىپ، جاساۋىن جيناپ باستاعاندا تاربيە دە بەرۋ كەرەك. مۇحتار اۋەزوۆ «ەل بولام دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» دەيدى.
ايەل وقىماعان بولسا، جاقسى بالا تاربيەلەي المايدى. سوندىقتان ايەلدى اقىلدى، مىنەزدى، ءبىلىمدى ەتۋ كەرەك دەيدى. ال ەندى قىزدار ادام جانىن تۇسىنەتىن ىلىمدەردى وقۋى كەرەك.
يماندىلىقتى، جۇرتپەن ءتىل تابىسۋدى، اتا- ەنەسى سىيلاۋ، ەر- ازاماتتى سىيلاۋ، بالا كۇتۋدى ۇيرەتۋ كەرەك. مەكتەپتىڭ جوعارعى سىنىبىندا، كوللەدجەردە، ج و و- دا وقيتىن قىزداردان بولاشاق انالاردى تاربيەلەۋىمىز كەرەك»، - دەدى ورازگۇل اسانعازى. سونىمەن بىرگە، قوعام قايراتكەرى وتباسىنداعى كەلەڭسىزدىكتەردى شەشۋ جولدارىن ايتتى.
«كۇيەۋى نەمەسە اتا- ەنەسى داۋىس كوتەرگەن جاعدايدا كەلىن بالا ۇندەمەي قالىپ، كەيىن عانا ءوز ماسەلەسىن ايتسا، ول جەردە ەش ۇرىس بولمايدى. ەنە دە ءوزىنىڭ كەلىن بولىپ تۇسكەن كەزىن ەسىنە الىپ، كەلىندى قۇشاقتاپ، ماڭدايىنان ءسۇيىپ، شارۋاعا ءوزى ۇيرەتسە، ۇرىسىپ ەمەس، كەلىندى اينالىپ- تولعانىپ، باۋىرىنا باسىپ، بالام دەپ تۇرسا، كەلىن مەن ەنە اراسىندا ۇرىس بولمايدى. ءبىز قىزدارىمىزدى كەلىن بولۋعا، ايەل بولۋعا، جار بولۋعا 6-7 جاسىنان باستاپ وقىتۋىمىز كەرەك. مىسالى قازىر سەمينارلار وتكىزىپ، ەل ارالاپ ءجۇرمىز. مۇنداي اڭگىمەنى ءبىزدىڭ اۋزىمىزدان ءبىرىنشى رەت ەستىپ تۇراتىن بالالار بار. ولاردىڭ اتا- اناسىن دا كىنالاي المايمىز. كەزىندە ولارعا ەشكىم ايتقان جوق. مەكتەپتەردە پسيحولوگتار بولعان جوق. مەن دەپۋتات بولعاندا وسى ماسەلەنى كوتەرىپ، مەكتەپتەردە ءبىردى- ەكىلى پسيحولوگتار پايدا بولعان ەدى. ءبىراق بۇل ءالى دە از. باسقا ەلدەردە نەشە بالاعا نەشە پسيحولوگ بولۋى قاجەت بولسا، ءبىزدىڭ ەلدە دە سولاي بولۋى ءتيىس»، - دەدى ول. ءسوز سوڭىندا ورازگۇل اسانعازى كارانتين كەزىندە توي جاساۋ جونىندە پىكىر ءبىلدىردى.
«ورىنسىز بەكەر مال شاشپاق دەپ اباي اتامىز ايتقانداي، وسى ىندەت كەلمەي تۇرىپ تا، ۇلت زيالىلارى تويلارىمىزدىڭ شىعىندى بولىپ كەتكەنىن كوپ كوتەرگەن بولاتىن. ءارتىس شاقىرۋ، قىمبات تورت جاساۋ، ءتىپتى ءوز اعايىنى ايتاتىن اڭگىمەگە دە تەاتر اكتەرلەرىن اكەلىپ ويناتاتىن بولدىق. تويعا شاقىرىلاتىن ادامدار سانى دا كوبەيدى. شۋىلداق دەپ بولار- بولماس، ۇيگە اپارعاندا ءبىر ادام پايدالانبايتىن زاتتار تاراتىلاتىن بولدى. بۇل نارسەدە ازاماتتار كەلىسىپ، كەڭەسەتىن نارسە كوپ. كوپ ادام شاقىرماي-اق، توي دەگەن - ناعىز اعايىن مەن تۋىستىڭ قىزىعى.
سونداي ۋاقىت جەتتى عوي دەپ ويلايمىن. كارانتين كەزىندە رۇقسات ەتىلگەن مولشەردەگى ادام سانىمەن شاعىن توي جاساپ ۇيرەنسەك، سول ادەتكە اينالىپ كەتەتىندەي كورىنەدى ماعان. مۇنىڭ بارلىعىن شەكتەۋ كەرەك دەپ ويلايمىن»، - دەدى ورازگۇل اسانعازى.
اۆتور: ايجان سەرىكجان قىزى