قازاق مالشىلارى نەگە تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىك جەردى قىستاعان - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات- «قازاقپارات» ح ا ا ادەتتەگىدەي شەتەلدە قازاق تىلىندە تارايتىن اقپارات كوزدەرىنە اپتالىق شولۋىن ۇسىنادى.

تاشكەنتتەگى ەرەكشە كوپىر - «ءوزا» اقپارات اگەنتتىگى

وزبەكستان تاريحىنداعى العاشقى ءۇش باعاندى كوپىر تاشكەنتتەگى احانگاران تاس جولى مەن ماحتۋمكۋلي كوشەسىنىڭ قيىلىسىندا بوي كوتەردى، دەپ حابارلايدى uza.uz.

اتالعان ب ا ق-تىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، قالاداعى كولىك قوزعالىسىنىڭ كەپتەلىسى مەن سىرتقى مەكەندەر اراسىن ەداۋىر جاقىنداتۋ ماقساتىندا باستالعان جوبا 2018 -جىلدا قولعا الىنعان ەكەن. قازىر مۇندا ءبىر ساعاتتا 20 مىڭ كولىك قاتىناۋىنا مۇمكىندىك تۋىپ، تاشكەنت پەن شىمگان اراسى 22 شاقىرىمعا قىسقارعان.

«كوپىردىڭ العاشقى تومەنگى قاباتىنىڭ ۇزىندىعى 502 مەتر، ەنى 26,7، بيىكتىگى 5,5 مەتردەن تۇرادى. ورتا بولىگىنىڭ ۇزىندىعى 29 مەتر، جولدىڭ كەڭدىگى 24,5 مەتردى قۇرايدى. ۇستىڭگى بولىك 593 مەترلى ۇزىندىقتا باعىت العان 26,7 مەتر ەندى قاراما- قارسى قاتىناۋ بولىگىنىڭ ءار ءبىرى ءۇش جولاقتان تۇرادى»، دەپ جازادى «ءوزا» اقپارات اگەنتتىگى.

قازاق مالشىلارى نەلىكتەن تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىك جەرلەردى قىستايدى - قىتايدىڭ «ورتالىق حالىق راديوسى»

kazakcnr.com. سايتىندا جارىق كورگەن ماقالادا باسىن قار الىپ، مۇز قۇرساعان تيان-شان تاۋىندا ءومىر سۇرەتىن قازاق مالشىلاردىڭ ءومىرى جازىلعان. ماقالادا مالشىلاردىڭ قىستا كوپتەگەن ماشاقاتپەن جەتەتىن قىستاۋلارىنىڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن جانە جايلاۋدان دا بيىك جەردە ورنالاساتىندىعى ايتىلادى. بۇل كوپشىلىكتى قاتتى تاڭعالدىردى.

عىلىمي دايەكتەرگە قاراعاندا، جەر تەڭىز دەڭگەيىنەن قانشالىقتى بيىك بولسا، اۋا تەمپەراتۋراسى سونشالىقتى تومەندەي بەرەدى. قىس ماۋسىمى تاياعاندا مالشىلار نەلىكتەن تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىك جەرگە قاراي قونىس اۋداراتىندىعى وسىمەن تۇسىندىرىلگەن.

«سولتۇستىك تيان-شان تاۋىنىڭ وڭتۇستىك بوكتەرىندەگى تالاي ساي كۇن قارايعان ساتتە تەز سۋىتادى. سۋىق اۋا بەتكەيدى بويلاپ ساي تاعانى مەن ويپاتتى جەرلەرگە ويىسادى. ول جەردەگى جىلى اۋا قىسىممەن جوعارى كوتەرىلىپ، كەيبىر تەرىسكەي بەتكەيلەردە تەمپەراتۋرا جوعارلايدى. تەمپەراتۋرانىڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن كوپ بيىك جەرلەردە بۇلايشا جوعارىلاۋى سولتۇستىك تيان- شان تاۋىنىڭ وڭتۇستىك باۋرايىندا ۇنەمى كەزدەسەتىن كەرى تەمپەراتۋرا قاباتىن قالىپتاستىرادى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، جاز ماۋسىمىنداعى كەرى تەمپەراتۋرا قاباتى ىلە وزەنى اڭعارىنداعى ىلعالدى، جىلى كەي وڭىردەگى كليماتىن ساقتاۋعا پايدالى بولسا، ال كەرى تەمپەراتۋرا قاباتى جان جانۋارلاردىڭ قىستان امان-ەسەن وتۋىنە ءتيىمدى كەلەدى، دەيدى جەرگىلىكتى ورىنداعى زەرتتەۋشى ماماندار.

شىڭجاڭدا قۇربان ايت مەرەكەسىنە 5 كۇن دەمالىس بەرىلدى - قىتايدىڭ «ورتالىق حالىق راديوسى» (CNR)

شىڭجاڭدا قۇربان ايت مەرەكەسىنە 5 كۇن دەمالىس بەرىلدى، دەپ حابارلايدى kazakcnr.com. اتالعان ب ا ق-تىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، شىڭجاڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى ولكەلىك حالىق ۇكىمەتى قۇربان ايت مەرەكەسىنىڭ دەمالىس ۋاقىتى تۋرالى بۇيرىق شىعارىلعان.

«31-شىلدە كۇنى قۇربان ايت مەرەكەسى بايلانىسىمەن 3 كۇن دەمالىس بەرىلەدى. 1-تامىز كۇنى (سەنبى) 2 تامىز كۇنى (جەكسەنبى) قالىپتى دەمالىس. ياعني، 30-شىلدە كۇنىنەن 3-تامىزعا دەيىن قۇربان ايت بايلانىسىمەن جالپى 5 كۇن دەمالىس بەرىلەدى»، دەپ جازدى قىتايدىڭ «ورتالىق حالىق راديوسى».

تاۋەلىباي اتاۋىنىڭ تاريحى تەرەڭ - تامدى شارۋاگەرى گازەتى

وزبەكستاننىڭ سولتۇستىك باتىسىن الىپ جاتقان ۇلكەن قۇم ماسسيۆى «قىزىلقۇم ءشولى» دەپ اتالادى. ول اتاقتى قاراقۇمنان كەيىنگى، ۇلكەن ءشول. سول الىپ شولدە، امۋ مەن سىرداريا ورتاسىندا تاۋەلىباي اتالاتىن ءوڭىر بار، دەپ جازادى وزبەكستاننىڭ «تامدى شارۋاگەرى گازەتى».

سول «تاۋەلىباي» دەپ اتالعان ءوڭىردىڭ قازاق تاريحىندا دا وزىندىك ورىنى بار ەكەن. ەندەشە ول جەر نەگە «تاۋەلىباي» دەپ اتالعان؟ ول نەسىمەن ەلگە، قالا بەرسە الەمگە تانىمال؟

اتالعان ب ا ق-تىڭ دەرەگىنشە، تاۋەلىبايدا نەگىزىنەن اقتوبە، قىزىلوردا جەرىنەن كەلىپ ورنالاسقان كىشى ءجۇز، شومەكەي رۋلارى تۇرادى. تاۋەلىباي اتانۋىنىڭ باستى سەبەبى بار. سىردىڭ جاعالاۋىنان باستاۋ الاتىن قىزىلقۇم ءشولى مەن تامدى تاۋىمەن قيىلىسقان وڭىردە ءومىر سۇرگەن ەلگە سىر ەلىنەن اعايىندارى قىدىرىپ كەلەدى. سوندا ۇلى قىزىلدان ءوتىپ كەلسە، الدارىنان تاۋ سىلەمدەرى- اقتاۋ، ەرلەر سياقتى باۋرايىندا بۇلاعى بار تاۋلار جانە حورەزم، بۇحارا، نۇراتا سياقتى بازارلى ەلدەرمەن ساۋدا جاساپ وتىرعان ءجۇن تەرى جانە سەكسەۋىل كومىرى مەن تۇز دايارلاپ، بازاردا ساۋدا ساتتىق ەتىپ وتىرعان وزدەرىنە وزدەرى توق اعايىنعا قىزىعا قاراپ، «بۇل ءشول ەمەس، تاۋ ەلى باي ەكەن» دەيتىن بولعان. ءسويتىپ، كەيىن بۇل ءسوز «تاۋەلىباي» - عا اينالعان. 1950-1960 -جىلدارعا دەيىن سولتۇستىگىندە سىر بويى، شىعىسىندا تۇركىستان، وڭتۇستىگىندە بۇحارا، باتىسىندا حورەزم، قاراقالپاق ەلىمەن ۇلان بايتاق الىپ القاپتا تامدىبۇلاقتان باسقا ۇلكەن ەلدى مەكەن بولماعان. اتالعان ەلدىمەكەننىڭ قازاق تاريحىنا قاتىستى كوپتەگەن دالەل، دايەكتەر كەلتىرىلگەن.

بۇل جازبادا اۆتور «تاۋەلىباي ولكەسى نەسىمەن ەلگە، قالا بەرسە، الەمگە تانىمال؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ تابۋعا تىرىسقان.

«تاۋەلىباي» جەرىنە قاتىستى الەم عالىمدارىنىڭ كوپتەگەن ەڭبەكتەرى بار ەكەنى تىلگە تيەك ەتىلەدى. كولەمدى زەرتتەۋ ماقالاسىنىڭ سوڭىندا اسانقايعى اتامىز قازاققا جايلى جەر ىزدەگەن كەزدە تاۋەلىبايعا ەرەكشە ىقىلاسى اۋعانى ايتىلادى.

«اسان قايعى بابامىز قازاققا تۇپكىلىكتى وتان بولاتىن، جىلى، مال شارۋاشىلىعىنا جايلى قولايلى جەر ىزدەپ، بارماعان جەرى، باسپاعان تاۋى قالماپتى. اسان قايعى اتامىز تاۋەلىبايدى، «قىزىلقۇم» ءوڭىرىن باسىنان اياعىنا دەيىن كەزىپ وتكەن.

ول كەزدە شولدە ەل از، جەرىنىڭ ءشوبى شۇيگىن، جابايى اڭ مەن قۇس كوپ تاۋەلىباي جەرىنە: «اتتەڭ، الدىما وڭگەرىپ كەتەر ەدىم، اتىما سىيمايسىڭ، تاستاپ كەتۋگە كوزىم قيماي تۇر. تابان ەتى ءتورت ەلى نارلار جۇرەر جەر ەكەن، ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت بولگەن ەرلەر جۇرەر جەر ەكەن»، - دەپ، باعا بەرگەن ەكەن» دەپ تۇيىندەيدى اۆتور ماقالاسىن.

1700 جىلدىق ءمۇسىن تابىلدى - TRT

انتاليانىڭ اكسۋ اۋدانىنداعى پەرگە ەجەلگى قالاسىندا 1700 جىلدىق ايەل ءمۇسىنى تابىلدى، دەپ حابارلايدى تۇركيا راديو تەلەۆيزيا پورتالى.

«مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگى جانىنداعى قازبالار دەپارتامەنتىنىڭ حابارىندا ستامبۋل ۋنيۆەرسيتەتى ادەبيەت فاكۋلتەتى ارحەولوگيا كافەدراسىنان پروفەسسور سەدەف چوكاي كەپچە باسشىلىعىندا جۇرگىزىلگەن پەرگە ەجەلگى قالاسىنداعى قازبالاردا ءمۇسىن تابىلعانى ايتىلدى. ءبىزدىڭ داۋىرىمىزدەن كەيىنگى 3-عاسىردان قالعان، كيىم كيىپ تۇرعان ايەل ءمۇسىنى انتاليا مۇراجايىنا قويىلادى»، دەپ جازادى تۇركيالىق ب ا ق.

اۆتور: بەيسەن سۇلتان ۇلى