قىتايدا قازاق رەجيسسەرى سوڭعى كەزدەگى بيۋدجەتى قوماقتى تەلەسەريالدى ءتۇسىرىپ شىقتى

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - بەيجىڭ قالاسىندا تۇراتىن قانداسىمىز، جاس رەجيسسەر وركەنبەك بەيسەنباي ۇلى قىتاي ەلىندە كينو سالاسى بويىنشا جەمىستى ەڭبەك ەتىپ، تالانتىمەن جۇرتقا تانىلىپ ءجۇر.

قازاقپارات ءتىلشىسى بەيجىڭ كينەماتوگرافيا اكادەمياسىنىڭ تۇلەگى، تالانتتى جاس رەجيسسەر وركەنبەك بەيسەنباي ۇلمەن جەكە شىعارماشىلىق بەلەستەرى تۋرالى جانە بيىلعى جەمىستى شىعارماشىلىق جۇمىستارىنىڭ ءبىرى، بيۋدجەتى 460 ميلليون يۋان (65 ميلليون 800 مىڭ دوللار) بولعان، 60 ءبولىمدى «نىساناعا الۋ» اتتى تەلەسەريالدىڭ ءتۇسىرىلىمى جايىندا اڭگىمەلەسكەن ەدى.

- وركەنبەك بەيسەنباي ۇلى، بۇگىنگى شىعارماشىلىق بەلەستەرگە جەتەلەگەن بالا كۇنگى ارمانىڭ قانداي بولدى؟ ءوزىڭ جايلى بىلگىمىز كەلەدى؟

- مەن 1993 -جىلى قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسى سانجى وبلىسىنىڭ ماناس اۋدانىندا تۋعانمىن. بالا كۇنىمنەن كينوعا قىزىقتىم. بۇل كينونى جاي كورۋ ءۇشىن عانا قۇمارتۋ ەمەس ەدى. مەندە كينو جاساي السام، اكتەر بولىپ سونىڭ ىشىندە جۇرسەم دەگەن ءتاتتى ارمان بولدى. قۇربىلاس بالالار دالادا ويناپ جۇرگەندە مەن ۇيدە كينو كورىپ وتىراتىنمىن. ولار مۋلتفيلم قاراسا دا، مەن كينونى تاڭدايتىنمىن. قىسقاسى بۇل سالاعا بالالىق شاعىمدا- اق اۋەستىگىم وياندى. تىپتەن شاماما قاراماي 6- سىنىپتان باستاپ سەناري جازا باستادىم. ول جازعاندارىم كەرەمەتتەي ءبىر ساپالى بولماسا دا، بالا قيالىمنىڭ ۇشتالۋىنا، قاناتتانۋىنا جول اشتى. ال ورتا مەكتەپتە جازعان سەناريلەرىم ءبىرشاما تولىمدى بولعان سياقتى. وتكەن جىلى مەكتەپتە جازعان سەناريىمدى بەيجىڭدەگى ءبىر بايقاۋعا جىبەرسەم، جۇلدەگە ءىلىنىپتى. ارىپتەستەرىم سول سەناريمەن فيلم تۇسىرەيىك دەپ ۇسىنىس تا ايتتى. ال وسىلاي باستالعان بالا كۇنگى ارمان جەتەلەپ بەيجىڭدەگى ورتالىق دراما اكادەمياسىنا اكەلىپ ءتۇسىردى. وندا مەن 2012-2016 -جىلدارى دراماتۋرگيا جانە رەجيسسەرلىك ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الدىم.

سونىمەن بىرگە 2016 -جىلى بەيجىڭ كينەماتوگرافيا اكادەمياسىندا ءبىلىمىمدى جەتىلدىردىم. جالپى، قىتايدا جوعارى وقۋ ورىنا ءتۇسۋ كوپ تالاپتانۋدى قاجەت ەتەدى. ال بەيجىڭدەگى تاڭداۋلى وقۋ ورىندارىنىڭ قاقپاسىن قاعۋ تىپتەن وڭايعا سوقپايدى. سوندىقتان ءبىر كەزەڭ استىم دەپ توقتاپ قالماي، ۇزدىكسىز ۇيرەندىم، تالماي ىزدەندىم. اكادەميادا وقىپ جۇرگەن كەزىمدە بوس ۋاقىتىمدى پايدالانىپ سەناري جازدىم، كينوفيلمدەرگە شاقىرتۋ الىپ، رولدەردى سومدادىم. وسىلاي قاراجات جيناپ، 4 جىلدىق وقۋ اقشامدى تولەدىم. مەنىڭ العاشقى تۇسكەن فيلمىم «توراڭعى ۋادەسى» اتتى تۋىندىدان باستاۋ الدى.

- ال قازىرگى رەجيسسەر دەگەن مارتەبەلى اتاققا يە وركەنبەك جۇرتقا قانداي تۋىندىسىمەن مويىندالىپ، تانىلدى؟

- ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا وقىپ جۇرگەندە ماماندىعىم بويىنشا ءتۇرلى جوبالارعا بەلسەندى قاتىستىم. 2016 -جىلى لۋ ۆەنتسين دەگەن ازاماتپەن بىرگە «بەيجىڭ فانتاستيكالىق كينوفيلمدەر» كومپانياسىن دا قۇردىق. ماقساتىمىز - جوعارى ساپاداعى فيلمدەر شىعارۋ جانە سەناري جازىپ، دايىنداۋ بولدى. ال مەنىڭ تۇڭعىش رەجيسسەرلىك قولتاڭبام قالعان، كوپشىلىك قاۋىمعا رەجيسسەر وركەنبەكتىڭ ءساتتى تۋىندىسى اتالىپ، مويىندالعان شىعارما «قۇتقارۋ» اتتى قىسقا مەتراجدى كينوفيلم بولدى. بۇل تۋىندى مەنىڭ شىعارماشىلىق ساپارىمنىڭ قۇتتى قادامىن اشتى.

اتالعان تۋىندىم 2017 -جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا وتكەن 8- قىتاي حالىقارالىق «جاڭا مەديا» قىسقا مەتراجدى فيلمدەر فەستيۆالىندە جۇلدەلى ورىنعا يە بولدى. 2018 -جىلى حالىقارالىق كانن كينوفەستيۆالىندە ۇزدىك ميكروفيلمنىڭ ءبىرى اتاندى. سونداي- اق، قىتاي مەن كورەيا ەلدەرى بىرىگىپ ۇيىمداستىرعان جاستار كينوفەستيۆالىندە دە مەنىڭ تۋىندىم ۇزدىك دەپ باعالاندى. قىسقاسى گونكونگ، ا ق ش، جاپونيا، كورەيا ەلدەرىنىڭ كينوفەستيۆالدەرىنەن قۇر قايتپادىق.

ارينە، مەن بۇل فيلمنىڭ ءساتتى شىعۋى ءۇشىن كوپ ەڭبەكتەندىم، وزىمە سەنىمدى بولدىم. دەگەنمەن ءدال وسىنداي تولاعاي تابىسقا جەتەدى دەپ ويلاماعان ەدىم. جالپى، رەجيسسەر ماماندىعىن وقىعان ءاربىر جاستىڭ جۇمىسقا بىردەن كىرىسىپ، فيلم تۇسىرەتىن مۇمكىندىگى از. اكتەردىڭ ءرول سومداۋدا ۇلكەن- كىشىسى بولادى. ال رەجيسسەر ۇزاق ۋاقىتىن شىعىنداپ، تالەيىن سىناپ، قاجىرلى جۇمىس ىستەپ، بىرتىندەپ تانىلادى. سوندىقتان مەن ءوزىمدى جولى بولعان رەجيسسەرمىن دەپ ايتا الامىن.

- ەندەشە وسىنشا كوپ جۇلدەنى قانجىعاسىنا بايلاعان «جەلدەن جۇيرىك» تۋىندىڭنىڭ باعى مەن بابىن قالاي تاپتىڭ؟

- ۇلكەن كينو ونەرىنە قادام جاسايتىن ءاربىر رەجيسسەر قىسقامەتراجدى فيلم جاساپ، باعىن سىنايدى. مەن دە سول جولدان ءوتتىم. «قۇتقارۋ» اتتى قىسقا مەتراجدى كينوفيلم مەنىڭ قارىم- قابىلەتىمدى، قاجىر- قايراتىمدى، تاۋەكەلىمدى سىناعان تۋىندى بولدى. «قۇتقارۋ» فيلمىنىڭ سەناريىن دە ءوزىم جازعانمىن. تۋىندىعا 96- جىلعى بوسنيا- گەرتسەگوۆينا سوعىسى تۇسىنداعى اناسى مەن ۇلىنىڭ اراسىنداعى اسەرلى اڭگىمە ارقاۋ بولعان.

جوباعا كىرىسكەننەن باستاپ، شاعىن فيلم بولسا دا بارىنشا ساپالى ءتۇسىرۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارتتاردىڭ جاقسى جاسالۋىن كوزدەدىم. وسىنداي شىعىنداردى ەسەپتەي كەلگەندە 700 مىڭ يۋان (41 ميلليون تەڭگە) قاراجات كەرەك بولدى. ول كەزدە مەنىڭ قولىمدا 700 مىڭ تۇرماق 7 مىڭ يۋان اقشا دا بولعان جوق. سودان فيلمگە دەمەۋشى ىزدەپ، كوپتەگەن كومپانيالار مەن جەكە ادامداردىڭ ەسىگىن قاقتىم. ءبىراق قايتارىمى جوق جوباعا ەشكىم اقشا بەرگىسى كەلمەدى. جالپى، قىسقامەتراجدى فيلمگە دەمەۋشى تابۋ قيىن. دەسە دە العا قويعان ماقساتىمنان قايتپادىم. اقىرىندا تىلەكتەس، ونەردى باعالايتىن ءبىر ازاماتتان قارىز اقشا الدىم.

وسىلايشا قولدى بايلاعان قاراجاتتىڭ ماسەلەسى شەشىلگەن سوڭ فيلمدى تۇسىرۋگە كىرىستىم. باستى رولدەردى سومداۋعا بوسنيا جەرىنەن مىقتى اكتەرلەردى شاقىردىم. ولار ءوز ەلدەرى تۋرالى فيلم تۇسىرەتىنىمدى ءبىلىپ، مەنىڭ تالپىنىسىمدى قولداۋ ءۇشىن ۇسىنىسىمدى قابىل الدى. سۇيتە تۇرا قارجىمنىڭ قوماقتى ءبىر بولگىن سولارعا جۇمسادىم. فيلمدەگى بوسنيانىڭ كورىنىستەرىن شىنايى بەينەلەۋ ءۇشىن، بەيجىڭ قالاسىنىڭ شەت جاعىنان كونە عيماراتتى جالعا الدىم. دەگەنمەن وسى ءتۇسىرىلىم الاڭى دايىن بولماي، 6 كۇنگە كەلىسىپ كەلگەن شەتەلدىك ارتىستەردىڭ 4 كۇنىن عانا پايدالاندىم. ال كورىنىستەردى كاسىبي دەڭگەيدە، كينونىڭ ساپالى اپپاراتتارىمەن ءتۇسىردىم. شىنىن ايتقاندا، بۇل جۇمىستىڭ ماعان كوتەرتكەن جۇگى اۋىر بولدى. قازىرگى كۇنى سول كەزدەگى قيىندىقتاردى ەڭسەرىپ، تاۋەكەلگە بارعانىم ءۇشىن ءوز- وزىمە راحمەت ايتامىن!

- 30 مينۋتتىق قىسقا مەتراجدى فيلمنەن سوڭ 60 ءبولىمدى تەلەسەريالدى تۇسىرۋگە قالاي كەلدىڭ؟

- جوعاردا اتاپ وتكەندەي، تۋىندىم جۇلدەگە ىلىككەن سايىن كينو سالاسىنداعى مامانداردىڭ نازارى دا ماعان اۋدى. بىرگە جۇمىس ىستەۋگە ۇسىنىستار تۇسە باستادى. مەن شىعارماسىن جاقسى كورەتىن، قىتايدىڭ بەلگىلى رەجيسسەرى نيڭ حاۋدىڭ فيلم وندىرىسىمەن اينالىساتىن «حۋاي حوۋزى» كومپانياسىندا جۇمىس ىستەۋدى قالادىم. ويتكەنى رەجيسسەر نيڭ حاۋ ءوزى ءۇمىت ارتقان جاس رەجيسسەرلەردى كومپانياسىنا جۇمىسقا شاقىراتىن. ونىڭ شاكىرتتەرىنەن قىتايعا تانىلعان مىقتى رەجيسسەرلەر شىققان.

مەن جۇمىسقا بارعان تۇستا ولار «72 قۇبىلۋ» اتتى جاڭا تۋىندىنى جاساۋعا كىرىسىپ جاتقان. بۇل جوبا الەمدىك دەڭگەيدەگى كۇردەلى تۋىندى بولعاندىقتان، رەجيسسەرلەردىڭ تالانتىن سىنايتىن، ءبىلىمىن شىڭدايتىن شىعارما ەدى. دەگەنمەن وسىلاي قاربالاس جۇمىستىڭ بەل ورتاسىنا ەندى ارالاسقان تۇستا ماعان باسقا ءبىر تىڭ ۇسىنىس كەلىپ ءتۇستى. قىتايدا كوپ سەريالى تەلەفيلم ءتۇسىرۋدىڭ ەڭ ۇزدىك مامانى دەپ مويىندالعان ۋباي دەگەن رەجيسسەر بار. سول كىسى ماعان 60 ءبولىمدى تەلەسەريالعا بىرگە رەجيسسەرلىك جاساۋعا شاقىردى. سونىمەن تاعى دا ءتۇرلى سىناقتاردان ءوتىپ، تالقى- تارازىعا ءتۇسىپ، «نىساناعا الۋ» اتتى كوپ سەريالى تەلەفيلمگە رەجيسسەر بولىپ تاڭدالدىم.

- قىتايداعى اسا تانىمال ۋباي رەجيسسەردىڭ ءوزىڭدى ميللياردتار اراسىنان تاۋىپ الىپ، ۇلكەن جوباعا اتسالىسۋعا شاقىرۋى - ساعان بەرىلگەن باعا سەكىلدى...

- قىتايدا مىقتى رەجيسسەرلەر ۇزدىك تۋىندى جاساۋمەن بىرگە، ارتىنا جاقسى شاكىرت تاربيەلەپ قالدىرۋدى ارماندايدى. ۋباي رەجيسسەردىڭ دە فيلم وندىرىسىمەن اينالىساتىن جەكە كومپانياسى بار. ودان بولەك، «جاس رەجيسسەرلەر» ۇيىمىن دا قۇرعان. ول ۇيىمعا كىرۋ ءۇشىن دە بىلىكتىلىگىڭ، تالانتىڭ بولۋى قاجەت. ال، ۋباي رەجيسسەر قىتاي مەن كورەيا ەلدەرى بىرىگىپ ۇيىمداستىرعان جاستار كينوفەستيۆالىنە ءادىلقازى بولعان كەزىندە مەنىڭ «قۇتقارۋ» فيلمىمدى كورگەن. سودان بىرگە جۇمىس ىستەۋگە شاقىردى.

ول كىسى مەنىمەن كەزىگىپ، ءوزىنىڭ «نىساناعا الۋ» اتتى تەلەفيلم تۇسىرگەلى جاتقانىن ايتىپ، سەناريىن وقىتىپ، وسى تۋىندىنى بىرگە ءتۇسىرۋدى قالايتىنىن جەتكىزدى. ءبىراق ونىڭ مەنى جاڭا تۋىندىعا رەجيسسەر بولۋعا ماقۇلداۋى تۇپكىلىكتى شەشىم ەمەس ەكەن. ويتكەنى فيلمدى قارجىلاندىرىپ وتىرعان كومپانيانىڭ دا كەلىسىمى قاجەت بولدى. سوندىقتان ۋباي مىرزا كومپانيانىڭ جاۋاپتى ادامدارىنا مەنىڭ تۋىندىمدى كورسەتتى. ولار فيلمگە وتە جاقسى باعا بەردى. ايتسە دە، ۇلكەن جوبادا جاس رەجيسسەرگە سەنىم ارتۋ ءۇشىن، تاعى دا شەبەرلىگىمدى سىناپ، كوز جەتكىزۋى قاجەت ەكەن. سونىمەن قولىما اپپارات بەرىپ، «نىساناعا الۋ» فيلمىنىڭ كۇردەلى بىرنەشە وقيعا سيۋجەتىن ءتۇسىرىپ كورۋدى تاپسىردى. ايتقاندارى بويىنشا 3 كۇن ۋاقىت بەرىلىپ، تۇسىرگەن كورىنىستەردى ۇسىندىم. اقىرى جاساعان جۇمىسىم كوڭىلدەرىنەن شىقتى. وسىلايشا فيلمگە رەجيسسەر بولۋعا كەلىسىم الدىم.

- «نىساناعا الۋ» فيلمىندە ەكى رەجيسسەردىڭ بىردەي جۇمىس ىستەۋىنە قانداي قاجەتتىلىك بولدى؟ ءوز ارالارىڭدا بەلگىلى جۇمىس ءبولىنىسى نەمەسە بولەك مىندەت بولدى ما؟

- ءار كينونىڭ ءوز تاعدىرى بولادى دەگەن ءسوز بار. بۇل فيلمنىڭ سسەناريى 2011 -جىلى جازىلعان ەكەن. سودان قارجى ماسەلەسى شەشىلىپ، رەجيسسەرىن تاپقانشا 7-8 جىل وندىرىسكە الىنباي قالعان. بۇل فيلمنىڭ سەناريى وتە ساپالى، ءساتتى جازىلعان. ءسويتىپ شىعارما 2018 -جىلى عانا ءۋباي رەجيسسەردىڭ قولىنا تۇسكەن. تۋىندىعا قىتاي جەرىندەگى 1949 - جىلعى سوعىس كەزەڭى ارقاۋ بولعان. ال فيلمنىڭ بيۋدجەتى - 460 ميلليون يۋان. بۇل قىتايداعى وسى ءداۋىردى بەينەلەگەن فيلمدەردىڭ ىشىندەگى ەڭ كوپ قارجى جۇمسالعان تۋىندى بولدى.

ۋباي مىرزانىڭ مەنى وسى فيلمگە شاقىرۋىنىڭ ءبىر سەبەبى - شىعارماشىلىق باعىتىمىزدىڭ جانە جۇمىس ىستەۋ تاسىلدەرىمىزدىڭ ۇندەستىگىندە جاتسا كەرەك. ول كىسىنىڭ شىعارماشىلىق جۇمىستارىندا اتىس- شابىس، سوعىس فيلمدەرى كوپ بولدى. مەن دە وسى تاقىرىپتارعا كوبىرەك قىزىقتىم. مىنە، بۇل فيلم ءتۇسىرۋ كەزىندە ءوزى ناتيجەسىن كورسەتتى. ءبىر وقيعانى تۇسىرۋدەگى تاسىلدەرىمىز، اپپارات قولدانۋىمىز، سەزىنۋىمىز، اكتەرلەردى تاڭداۋىمىز - ءبارى دە ءبىر ارنادان شىعىپ جاتتى.

ال فيلم ءتۇسىرۋ بارىسىنداعى مەنىڭ مىندەتىم - سوعىس كورىنىستەرىن ءتۇسىرۋ بولدى. بۇل فيلمدە ۇلكەن سوعىس مايداندارى جانە شاعىن اتىس- شابىس كورىنىستەرى دە كوپ بولاتىن. ال، ۋباي رەجيسسەر فيلمدەگى كەيىپكەرلەردىڭ ۇيدەگى جانە سىرتتاعى اڭگىمەلەسەتىن تۇستارىن ءتۇسىردى. فيلمنىڭ باسىندا وسىلاي جۇمىس بولىسكەنبىز. ءبىراق كەيىن جاساعان جۇمىستارىم ۋباي مىرزانىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، مەنىڭ قولىمنان كەلەتىنىنە سەنىمدى بولعان سوڭ، ءوز مىندەتتەرىنىڭ كوبىن ماعان تاپسىردى.

«سەن جاسسىڭ، شاماڭ جەتىپ تۇر، كوپ ارتىقشىلىعىڭ دا بار ەكەن، سونى پايدالانايىق جانە وسى ورايدا ءوزىڭدى دە شىڭداپ، جەتىلدىرىپ ال» دەپ كەڭەس ايتتى. ارينە، مەنى ءوزىم قىزىققان جۇمىستىڭ كوپ بولۋى قۋانتتى. وسىلايشا ماعان ۇلكەن سەنىم ارتىپ، تۋىندىنىڭ كوپ بولىگىن ءوز قالاۋىممەن، تالعامىممەن جاساۋعا ەركىندىك بەرىلدى.

- تۋىندىعا بولىنگەن ۇلكەن كولەمدەگى قارجى فيلمنىڭ قانداي قاجەتتىلىكتەرىنە كوبىرەك جۇمسالدى؟

- ءيا، فيلمگە مول قاراجات شىعىندالدى. بۇل فيلم 2018 -جىلى قىركۇيەكتە باستالىپ، 2019 -جىلى ساۋىردە ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى اياقتالدى. سودان كەيىن 7 اي مونتاجداپ، تەحنيكالىق وڭدەۋ جۇمىستارىن جاسادىق. 60 سەريالى فيلمنىڭ كولەمى ۇلكەن بولعاندىقتان، سوعان ساي كەتكەن شىعىنى دا قوماقتى بولدى. سونىمەن بىرگە فيلمدە سوعىس كورىنىستەرى كوپ جانە تاريحي فيلم بولعاندىقتان سول داۋىرگە ساي قالا كورىنىستەرى قاجەت بولدى. شانحاي قالاسىندا سول كەزەڭنىڭ كورىنىستەرىن بەينەلەيتىن كونە قۇرىلىستار بار. ءبىراق بۇل دا ءبىزدىڭ قاجەتىمىزدى تولىق قاناعاتتاندىرا العان جوق. سوندىقتان تۋىندىعا ارناپ كونە قالالار سالدىق.

بۇدان باسقا قىتايعا تانىمال، گونارارى جوعارى جۇلدىز ارتىستەر فيلمگە ءتۇستى. جانە دە فيلم تۇسىرۋگە الەمدەگى سوڭعى ۇلگىدەگى كينو اپپاراتتارىن پايدالاندىق. تىپتەن، قىتايدا كينو وندىرىسىندە بۇرىن- سوڭدى قولدانىلماعان اسپاپتار بولدى. ال، ءتۇسىرۋ الاڭىندا مىڭداعان ادامدار جۇمىس ىستەدى. سونداي- اق، سول كەزەڭنىڭ تاريحىن زەرتتەۋشى مامانداردان ادامداردىڭ كيىم- كيىسى، سويلەۋ مانەرى، تۇرمىس- تىرشىلىگى تۋرالى كەڭەس الدىق. مىنە، وسىنىڭ بارلىعىنا قوماقتى اقشا جۇمسالدى.

رەجيسسەرلىك جۇمىسىمىز دا قىتايداعى فيلمدەردىڭ ءىزىن قۋالاماي، الەمدىك وزىق ۇلگىلەرمەن ساناسىپ، بارىنشا جاڭاشا ستيلمەن، ىزدەنىسپەن جاسالدى. جاقسى شىققان امەريكانىڭ، انگليانىڭ كوپسەريالى فيلمدەرىنىڭ ءار سەرياسى ءبىر كينو سەكىلدى اسەر قالدىرادى. سوندىقتان ءبىز دە سول تالعامعا ساي ماقسات قويىپ، ساپالى فيلم شىعارۋعا قۇلشىندىق.

- ەگەر قۇپيا بولماسا، «نىساناعا الۋ» فيلمىندەگى وزىڭە تولەنگەن گونورار كوڭىلدەن شىقتى ما؟ بۇل تابىس وركەنبەكتىڭ جەكە ومىرىنە قانداي جاڭالىق قوستى؟

- قىتايدا كينو ءوندىرىسى ۇلكەن نارىققا الدەقاشان ەنگەن. ناقتى قانشا تابىس تاپقانىم قۇپيا بولىپ قالسىن. ارينە، توككەن تەرىم اقتالدى، قارىم- قابىلەتىم باعالانىپ، جاساعان جۇمىسىمنىڭ اقىسىن كوڭىل كونشىتەتىندەي تولەدى. جوبالاپ ايتسام، قالتاسى جۇقا ستۋدەنتتىك ومىرىممەن اقىرىن عانا قول بۇلعاپ قوشتاستىم (كۇلدى). وسى اقشامەن «قۇتقارۋ» فيلمىن تۇسىرگەندە العان 700 مىڭ يۋان بەرەشەگىمنەن قۇتىلدىم. مەنى ءومىردىڭ ىستىعى مەن سۋعىنا ءتوزىپ، باعىپ- قاعىپ وسىرگەن، شىعارماشىلىق جەتىستىككە جەتۋىمە قولداۋ كورسەتكەن انامنىڭ كوڭىلىنەن شىقسام دەپ ويلاۋشى ەدىم. ارينە، انام ءۇشىن مەنىڭ جەتىستىككە جەتۋىمنىڭ ءوزى - زور قۋانىش! سولاي بولسا دا، اناما سىيلىق جاسايىن دەپ ءوزى قالاعان، جاقسى كورگەن جەرىنەن جاڭا ءۇي ساتىپ الىپ بەردىم. ال بەيجىڭدە ءۇيدىڭ باعاسى تىم قىمبات بولعاندىقتان بۇرىن ءۇيىم بولماعان ەدى. قازىر بەيجىڭدە تۇرىپ جاتقان سوڭ بۇل جاقتان دا ءۇي الۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن. ايتا بەرسەك، كوڭىل قالاۋى كوپ قوي! ەڭبەكتەنىپ تاپقان تابىستى باسقا دا بەرەكەلى تىرلىكتەرىمىزگە جۇمساي جاتارمىز. ال مەن ءۇشىن قازىرگى باستى جۇمىس - باستاعان ءىسىمدى ارى قاراي دامىتىپ، جالعاستىرۋ.

- وزىڭمەن سۇحبات الۋعا كەلىسىپ، ىڭعايلى كۇندى بەلگىلەگەنشە دە بىردە شانحايدا، بىردە بەيجىڭدە جۇرگەنىڭدى ايتتىڭ. قازىر دە قول قۋسىرىپ وتىرماعان سياقتىسىڭ.. .

- وسىعان دەيىن بىرىگىپ جۇمىس ىستەگەن ۋباي مىرزا مەنىڭ الداعى شىعارماشىلىعىما اق جول تىلەپ، ءوزى باسقا جوبالارىمەن اينالىسىپ كەتتى. سوندىقتان مەن دە ءوز جوبالارىممەن جۇمىس ىستەي باستادىم. «قۇتقارۋ» فيلمىمنىڭ ءساتتى شىعۋى مەنى ءبىر كەزەڭ اسىرسا، «نىساناعا الۋ» فيلمىنىڭ داقپىرتى دا الىس- جۋىققا تاراپ جاتىر. جاڭا تۋىندىمىز الدىمىزداعى قازان، قاراشا ايلارىندا كورەرمەنگە جول تارتادى. سول كەزدە فيلمگە كوپشىلىك ءوز باعاسىن بەرە جاتار. ال وسى فيلمنىڭ جۇمىستارى اياقتالعان سوڭ ەكى كينو سەناريىن جازىپ باستاعام، ونىڭ بىرەۋىن اياقتادىم. جوسپارىم بويىنشا بۇل كينونىڭ بىرەۋى رەسەي جەرىندە ءتۇسىرىلۋى مۇمكىن. بۇدان بولەك، ءدال قازىرگى ۋاقىتتا ءبىر كينونى ءتۇسىرۋدى باستاپ كەتتىك. ول تۋرالى مالىمەتتەردى قازىرشە جاريالاۋعا بولمايدى. باسقا دا جوبالارعا ۇسىنىستار ءتۇسىپ جاتىر. سوندىقتان الدىمىزدا تاعى دا قاۋىرت شارۋالار كۇتىپ تۇر.

- رەجيسسەردىڭ سەناري جازا ءبىلۋى قانداي ارتىقشىلىق بەرەدى؟

- مىقتى رەجيسسەردىڭ بارلىعىندا سەناري جازا الاتىن قارىم- قابىلەت بولۋى كەرەك. قىتاي ەلىندە وسىنداي ۇستانىم بار. رەجيسسەر باسقا ادامنىڭ سەناريى بويىنشا كينو تۇسىرگەن كۇننىڭ وزىندە، ونىڭ كەمشىلىگىن تاۋىپ، ولقى تۇستارىن قالاۋىنا قاراي تۇزەتە الاتىن بىلىكتىلگى بولۋى كەرەك. تىپتەن ءسوز ونەرىن مەڭگەرمەگەن ادام ءوزى ءتۇسىرىپ جاتقان فيلمنىڭ بولمىسىن تۇسىنە الماۋى دا مۇمكىن. ال رەجيسسەر ءوزى جازعان سەناريىن ءوزى ءتۇسىرۋى كەرەك دەگەن دە قاعيدا جوق. رەجيسسەردىڭ كەيبىر ءساتتى جازىلعان سەناريىن وزىنە قاراعاندا باسقا رەجيسسەر جاقسى تۇسىرەتىن بولۋى دا مۇمكىن. سەناريدە كەيدە ارتىق ءسوز كوپ بولادى. ال شىنايى ومىردە ادامدار وسىلاي كوپ سويلەي بەرمەيدى. سوندىقتان مەن اكتەردىڭ كەم ءسوزدى بولعانىن قالايمىن. تىپتەن مىقتى ءارتىس سەناريدەگى ارتىق ءسوزدى ءوزى- اق الىپ تاستاپ، ونى ءىس- اركەتىمەن، ىشكى سەزىمىن كوزىمەن، بەينەسىمەن الىپ شىقسا، شىن ومىردەگىدەي بولادى. سونىمەن بىرگە، فيلمدە اكتەر قارسى جاعىنىڭ جاۋابىن دا جاتتاپ السا، فيلمدى تولىق ءتۇسىنىپ، وقيعاعا شىن بەرىلىپ كىرە الادى.

- قىتايدا پروكاتقا شىققان جاڭا فيلمدەر قالاي تابىس تابادى؟

- قىتاي اۋديتورياسى الەم كينوسىنىڭ دا بەلگىلى تابىس كوزى سانالادى. سوندىقتان ساپالى شىققان وتاندىق فيلمدەردىڭ دە، كەتكەن شىعىننىڭ ورىن ەسەلەپ قايتارىپ الاتىن مۇمكىندىگى مول. قىتايدا پروكاتقا شىققان جاڭا فيلمدەر كينوتەاترلاردا جانە ونلاين اقىلى فيلمدەر كورەسەتەتىن 3 ۇلكەن ارنايى ينتەرنەت- رەسۋرستا جۇرتقا ۇسىنىلادى. سونىمەن بىرگە ۇسىنىس ءتۇسىپ جاتسا 2 تەلەارناعا ساتۋعا بولادى. قازىرگى كۇنى كينو وندىرىسىنە جەكە كومپانيالار كوپ قارجى سالادى. ارينە، ۇلكەن مەملەكەتتىك تەلەارنالاردىڭ تاپسىرىسىمەن دە فيلمدەر ءتۇسىرىلىپ جاتادى. دەسە دە، بۇرىنعى ۇكىمەت قارجىلاندىراتىن كينوستۋديالار ازايعان.

- قازاقستاننىڭ تۇسىرگەن فيلمدەرىن كورەسىڭ بە؟ قانداي باعا بەرەسىڭ؟

- شىنىن ايتقاندا قازاقستاننىڭ فيلمدەرى بۇل جاقتا قولىمىزعا كوپ تۇسە بەرمەيدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ءوزىمدى دامىتۋ ءۇشىن شەتەلدىڭ ۇزدىك فيلمدەرىنە كوبىرەك نازار اۋدارعان سەكىلدىمىن. ارينە، از بولسا دا «رەكەتير»، «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» سەكىلدى بىرنەشە فيلمدى كوردىم. بۇل فيلمدەردىڭ جاقسى كادرلارى، جەكەلەگەن ارتىقشىلىقتارى بار دەپ ايتا الامىن. جالپى، ءبىر تۋىندىنى تولىققاندى زەرتتەپ بىلمەي جاتىپ تۇبەگەيلى باعا بەرۋگە بولمايدى. ەگەر تۋىندى جاقسى شىقپاسا، قارجىعا، قولدانعان تەحنولوگياسىنا دا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. فيلم ءار حالىقتىڭ رۋحاني بولمىسى، مەنتاليتەتى تۇرعىسىنان تۇسىرىلەدى. ءار ەلدىڭ ءومىر ءسۇرۋ داعدىسى ۇقسامايدى. سوندىقتان اكتەردىڭ دە ءرول سومداۋدا ءوز داعدىسى بولادى.

- الەمدىك كينو ونەرى قانداي مەملەكەتتەردە العا وزىپ تۇر؟ ءوزىڭ كينودا قانداي رەجيسسەردىڭ شىعارماشىلىعىن ۇناتاسىڭ؟

- الەمدە كينەماتوگرافياسى دامىعان امەريكا، كورەيا، جاپونيا جانە ەۋروپا ەلدەرىن اتاۋعا بولادى. وسى ەلدەردەن جاقسى، ساپالى فيلم جارىققا شىقتى دەسە، سونى ىزدەپ كورەمىن. ونداعى جاڭالىقتى تالداپ قاراپ، ءتۇسىرۋ تەحنيكاسىن، سەناريىن، اكتەرلەردىڭ ءرول سومداۋداعى ەرەكشەلىكتەرىن زەردەلەپ باقىلايمىن.

وزىمە ۇلگى تۇتاتىن رەجيسسەرلەر تۋرالى ايتار بولسام، قازاقتاردان گولليۆۋدتى باعىندىرعان رەجيسسەر تيمۋر بەكمامبەتوۆتىڭ تۋىندىلارىنىڭ ورەسى بيىك. ول كىسى تۇسىرگەن «وتە قاتەرلى» (Wanted) فيلمىندە مىلتىقتان اتىلعان وقتى باياۋ قوزعالتىپ، وق اينالىپ قازاقتىڭ ويۋىن كورسەتەدى. جالپى، رەجيسسەردىڭ وسىنداي توسىن ءارى ءساتتى تۇسىرگەن دەتالدارى كورەرمەنىن تامسانتپاي قويمايدى. بۇدان باسقا، امەريكالىق رەجيسسەر كۆەنتين تارانتينو (Quentin Tarantino) ، كورەيالىق رەجيسسەر نا حون دجين (Na Hong-Jin) ، گونكونگتىك رەجيسسەر دجونني تونىڭ (Johnnie To) فيلمدەرىن جوعارى باعالايمىن. تۋىندىلارىمدا وسى رەجيسسەرلەردىڭ شىعارماشىلىعىنداعى ۇزدىك جەتىستىكتەرىنىڭ اسەرى، كولەڭكەسى كوزگە شالىنادى. ايتا كەتەيىن، بۇل جاقتاعى شىعارماشىلىق ورتادا، اۆتورلىق تۋىندىلارىمدا مەنىڭ قىسقارتىلعان بەك (bek) دەگەن ەسىمىم كوبىرەك قولدانىلادى.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

اۆتور: باقىتجول كاكەش