كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا قاشان دايىن بولادى - ۆيرۋسولوگپەن سۇحبات

None
None
نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - بۇگىندە الەمدى شارپىعان كوروناۆيرۋس ىندەتى تۇتاس قوعامدى الاڭداتىپ وتىر.

وسىعان بايلانىستى كەيبىر ماسەلەلەرگە تۇشىمدى جاۋاپ الۋ ءۇشىن س. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتى ميكروبيولوگيا جانە ۆيرۋسولوگيا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى تولقىن بەگاديلوۆانى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

- تولقىن سەمباي قىزى، كوپشىلىك ماماندار كوروناۆيرۋس باسقا ۆيرۋستارعا ۇقسامايدى دەگەن پىكىردە. بۇل قانشالىق انىق جايت؟ باسقا ۆيرۋستاردان ونىڭ ايىرماشىلىعى نەدە؟

- كوروناۆيرۋس باسقا دا رەسپيراتورلى ۆيرۋستار سياقتى جوعارى تىنىس الۋ جولدارىنىڭ قابىنۋىن تۋعىزادى جانە وكپەنىڭ قابىنۋى تۇرىندەگى اۋىر رەسپيراتورلىق سيندرومداردىڭ دا دامۋى مۇمكىن. وسى ورايدا ەڭ باستىسى، تۇماۋ مەن كوروناۆيرۋستىڭ ايىرماشىلىعىن ايتۋ قاجەت سياقتى. ەكەۋى دە رەسپيراتورلى ينفەكسيالار توبىنا جاتادى. ءبىراق قوزدىرعىشقا جانە ونىڭ تارالۋىنا بايلانىستى ماڭىزدى ايىرماشىلىقتارى بار.

تىنىس الۋ جولدارىنىڭ قابىنۋىنا اكەلەتىن باسقا ۆيرۋستاردان كوروناۆيرۋستىڭ ايىرماشىلىعىنا توقتالسام، ماڭىزدى ەرەكشەلىككە ەڭ الدىمەن ينفەكسيالاردىڭ جۇعۋ جىلدامدىعىن جاتقىزۋعا بولادى. جاسىرىن كەزەڭىنىڭ ورتاشا ۇزاقتىعى (جۇقتىرعاننان كەيىن العاشقى كورىنىستەردىڭ پايدا بولۋىنا دەيىنگى كەزەڭ) جانە گەنەراتسيالانۋ ۋاقىتى (ءبىر ادام مەن باسقاعا جۇقتىرۋدىڭ اراسىنداعى ۋاقىت) تۇماۋ كەزىندە قىسقا بولادى. زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەسى بويىنشا COVID-19 كەزىندە گەنەراتسيالانۋ ۋاقىتى 5-6-دان - 14 كۇنگە دەيىن، ال تۇماۋ كەزىندە ول 1-3 كۇندى قۇرايدى. بۇل تۇماۋدىڭ COVID-19-پەن سالىستىرعاندا جىلدام تارايتىنىن كورسەتەدى.

ەكىنشىدەن، تۇماۋدىڭ تاراۋىنداعى باستى ەلەمەنت - ينفەكسيا باستاپقى 3-5 كۇندە جانە اۋرۋدىڭ باستاپقى كورىنىستەرى باستالماي تۇرىپ- اق، تارالۋى مۇمكىن. ءبىراق باسقا دا مالىمەتتەرگە قاراعاندا، COVID-19-پەن ناۋقاستانعانداردان ۆيرۋستىڭ ءبولىنۋى 24-48 ساعاتتا بايقالعان.

ۇشىنشىدەن، رەپرودۋكتيۆتىك سان، ياعني ءبىر ناۋقاستىڭ جۇقتىرۋ مۇمكىندىگىنىڭ سانى. سوڭعى مالىمەتتەر بويىنشا، COVID‑19 كەزىندە 2-دەن 4-كە دەيىنگى دياپازوندى كورسەتەدى، ول تۇماۋدان جوعارى. الايدا بۇل ورايدا ۋاقىت، ورنى سىندى باسقا دا فاكتورلار ەسكەرىلۋى ءتيىس. سوندىقتان كوروناۆيرۋس پەن باسقا دا ۆيرۋستاردىڭ تارالۋىن سالىستىرۋ ورىنسىز.

تورتىنشىدەن، ادامنىڭ جاس ەرەكشەلىگى. سوڭعى مالىمەتتەر بويىنشا، COVID‑19 كەزىندە بالالار ەرەسەكتەرمەن سالىستىرعاندا اناعۇرلىم از جۇقتىرادى. ال باسقا ۆيرۋستاردا جاسقا قاتىستى ايتارلىقتاي ەرەكشەلىكتەر جوق.

بەسىنشىدەن، اۋرۋدىڭ اعىمى تۇماۋعا قاراعاندا COVID‑19 كەزىندە اۋىر جانە وتە اۋىر بولادى.

التىنشىدان، قاۋىپ- قاتەر توپتارى: COVID‑19 كەزىندە 1-توپقا قارت ادامدار جانە قوسىمشا اۋرۋلارى بار ادامدار (قانت ديابەتى، جۇرەك- قانتامىرلار جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى، ونكولوگيا جانە ت. ب. ) جاتقىزىلسا، تۇماۋ كەزىندە ەڭ الدىمەن بالالار، جۇكتى ايەلدەر، قارتتار، سوزىلمالى اۋرۋلارى بار جانە ينفەكتسيالىق يممۋندى تاپشىلىق جاعدايداعى ادامداردى جاتقىزادى.

جەتىنشى - ءولىم- ءجىتىم: دۇنيەجۇزى بويىنشا COVID‑19-دان ءولىم- ءجىتىمنىڭ پايىزدىق دەڭگەيى 3-4 پايىز بولىپ وتىر. ال وزگە ينفەكسيالىق ءولىم- ءجىتىم كورسەتكىشى (ينفەكسيالىق اۋرۋلارعا جاتقىزىلعان ادامداردىڭ اراسىنداعى ءولىم كورسەتكىشى) ودان تومەن. مەزگىلدىك تۇماۋ كەزىندەگى ءولىم- ءجىتىم 0,1 پايىزعا دەيىن جانە ۆاكسينا ەككەن ادامدار مەن مەديتسينالىق كومەكتىڭ ۇلەسىنە دە بايلانىستى بولادى.

سەگىزىنشى، پروفيلاكتيكا: مەزگىلدىك تۇماۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن مەملەكەتتەردە دايىندالاتىن جانە جەتكىلىكتى تۇردە شىعارىلاتىن، جىلدا جاسالاتىن ۆاكسينا ەگىلەدى. ال COVID -19-دىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان بۇگىنگى كۇنى رۇقسات ەتىلگەن ۆاكسينالار مەن دارىلىك زاتتار جوق. باسقا رەسپيراتورلىق ۆيرۋستارعا قارسى ۆاكسينامەن الدىن الۋ شارالارى ۇيىمداستىرىلماعان. ءبىراق ولار ايتارلىقتاي قاۋىپ تۋعىزبايدى.

- ەلىمىزدە باستاپقى كەزدە وسى ىندەتتەن قازا تاپقان ادامداردى بولەك زيراتقا جەرلەيتىن. كەيىن بۇل تالاپ الىنىپ تاستالدى. مۇنداي شەشىمدەردىڭ قابىلدانۋىنا نە تۇرتكى بولدى؟ قايتىس بولعان ادامنان ۆيرۋس جۇعۋى مۇمكىن بە؟

- باس مەملەكەتتىك سانيتارلىق دارىگەردىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس مەملەكەتتىك سانيتارلىق دارىگەرىنىڭ 2020 -جىلعى 22 - ناۋرىزداعى №26 قاۋلىسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قاۋلىسىندا كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنان قايتىس بولعان ادامنىڭ ءمايىتىن كومۋ ەرەجەسى مەن الگوريتمى ناقتى جازىلعان. كوروناۆيرۋستاردىڭ 4 ءتۇرى ج ر ۆ ي/ورۆي توبىنا جاتقىزىلعانى ءمالىم. كەز كەلگەن باسقا ۆيرۋستار سياقتى ولار دا مۋتاتسياعا قابىلەتتى. جىلدام ەۆوليۋتسيالانۋىنا بايلانىستى ۆيرۋستىڭ پاتوگەندىگى وزگەرۋى مۇمكىن. جاڭا كوروناۆيرۋس 2019-nCoV ءبىر جىپشەلى ر ن ق- لى ۆيرۋس، Coronaviridae تۇقىمداسىنىڭ، Beta-CoV B تىزبەگىنە جاتادى. پاتوگەندىلىكتىڭ II توبىنا جاتقىزىلعان.

د س ۇ مالىمدەۋى بويىنشا، كوروناۆيرۋس سىرتقى ورتا فاكتورلارىنا سەزىمتال، 57 گرادۋستان جوعارى تەمپەراتۋرادا قىزدىرعاندا، سپيرتپەن، دەزينفەكسيالاۋشى زاتتارمەن تەز جويىلادى. اتالعان توپتىڭ ميكروورگانيزمدەرىمەن اۋىرىپ قايتىس بولعان ادامداردى ارنايى ورىندارعا جەرلەۋ قاراستىرىلعان. ءبىراق ۆيرۋس جاسۋشا ىشىلىك پارازيت، ياعني ونىڭ تىرشىلىك ەتۋىنە جانە كوبەيۋىنە ءتىرى جاسۋشالار، ءتىرى اعزا قاجەت بولادى. سوندىقتان ولگەن ادامنىڭ دەنەسى ارقىلى ۆيرۋس تارالمايدى. ياعني الگوريتم بويىنشا جەرلەۋ بارىسىندا زالالسىزداندىرعىش ەرىتىندىمەن وڭدەلگەن ماتامەن ورالادى، ول ورتادا ۆيرۋس تەز ولەدى.

ال، باكتەريالدى ينفەكسيالاردىڭ ىشىندە 1- پاتوگەندىلىك توبىنا جاتاتىن كۇيدىرگى (سيبيرسكايا يازۆا) قوزدىرعىشىنىڭ تارالۋى كۇشتى، سپورا ءتۇزىپ ساقتالاتىن بولعاندىقتان جانە سپورا كۇيىندە 50 جىلدان استام ۋاقىت تىرشىلىگىن ساقتايتىن بولعاندىقتان، ارنايى كومۋ ورىندارىندا قاتاڭ تالاپتارمەن جەرلەنەدى جانە قاۋىپتى زونا بەلگىسىمەن قورشالىپ تاستالادى. سوندىقتان كوروناۆيرۋسپەن اۋىرىپ، قايتىس بولعان ادامداردى ارنايى كومۋ الگوريتمىنە سايكەس، جالپى قولجەتىمدى جەرلەۋ ورىندارىندا كومۋگە بولادى.

- ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا قاشان شىعۋى مۇمكىن؟

- بۇگىنگى كۇنى COVID-19 شتامىنىڭ ۆاكسيناسى تابىلماعان. ءبىراق بۇكىل الەم بولىپ تاجىريبەلىك زەرتتەۋلەر جاساۋدا: د س ۇ مالىمەتى بويىنشا 111 مەملەكەت، سونىڭ ىشىندە قازاقستان دا بار. 17 ۆاكسينا دايىندالعان كلينيكالىق زەرتتەۋلەر كەزەڭىندە 132 ۆاكسينا كلينيكا الدى زەرتتەۋ كەزەڭىندە جۇرگىزىپ جاتىر. قازىرگى ۋاقىتتا العى شەپتە قىتاي، رەسەي، ا ق ش جانە گەرمانيا ەلدەرى تۇر. قىتايدىڭ وزىندە بەس بىردەي ۆاكسينا جاسالىپ، ادامدارعا كلينيكالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلگەن، ناتيجەسىندە ۆاكسينانىڭ ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپسىز جانە اسەرلى ەكەنى دالەلدەنگەن. قازىرگى ۋاقىتتا ولار ب ا ءا- دە سىناقتىڭ سوڭعى كەزەڭىن وتكىزۋگە رۇقسات الدى.

قىتايدان باسقا، گامالەي اتىنداعى ۇلتتىق ەپيدەميولوگيا جانە ميكروبيولوگيا زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ رەسەيلىك عالىمدارى كلينيكالىق سىناقتاردان ءساتتى وتكەنى تۋرالى جاريالادى. Pfizer فارميندۋسترياسىندا الەمدىك كوشباسشىسىمەن ىنتىماقتاستىقتاعى Biotech نەمىس كومپانياسىنىڭ باسشىسى ۆاكسينانىڭ وسى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنا قاراي دايىن بولادى دەگەن پىكىردە. ءبىراق بىرنەشە كومپانيا ۆاكسينانى شىعارعاننىڭ وزىندە جەتكىلىكتى يممۋنيتەت قالىپتاسۋ ءۇشىن ونشاقتى جىل ۋاقىت قاجەت دەگەن ۇرەي بار ەكەنىن ايتادى.

ۆيرۋستى جەڭۋ ءۇشىن جەر جۇزىندەگى ادامداردىڭ 90 پايىزىندا كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا قارسى يممۋنيتەتى بولۋى كەرەك. ناقتى دايىن ۆاكسينا 2021 -جىلدىڭ سوڭىنا تامان شىعىپ قالۋى مۇمكىن، ەرتە دايىن بولمايدى. ويتكەنى بۇل ۆاكسينانى جاساۋمەن، قورعاۋ قابىلەتى مەن قانداي مەرزىمگە اسەرىن زەرتتەۋمەن عانا ەمەس، سونداي- اق ءوندىرۋشى ەلدەردىڭ وندىرىستىك مۇمكىندىكتەرى جانە الەۋەتىمەن دە بايلانىستى بولادى. قازىردىڭ وزىندە بارلىق ەلدەر ءۇشىن ۆاكسينالاردىڭ قولجەتىمدىلىگى، ۆاكسينالاۋ توپتارى جانە تاعى دا وزگە ماسەلەلەر تالقىلانۋدا.

- جالپى، ادامدار كوروناۆيرۋس جايلى نەنى ءبىلۋى شارت؟

- مەنىڭ ويىمشا، قازىرگى ۋاقىتتا، ەڭ الدىمەن، حالىق ۇرەيدى باسۋى قاجەت. بۇل وتە اۋىر ەكەنىن دە تۇسىنەمىن. دارىگەرلەر مەن مەملەكەت ءبىزدى قالىپتاسقان اۋىر جاعدايدان شىعارۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتەردى جاساۋدا. ءبىز ءوزىمىز، ياعني ءارقايسىمىز ولارعا كومەكتەسۋىمىز كەرەك. كوروناۆيرۋسپەن كۇرەستەگى باستى شارا - اركىمنىڭ وزىنە جانە قورشاعان ورتاعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگى. ەڭ الدىمەن بارلىق الدىن الۋ شارالارىن ساقتاۋ (جوعارى قاۋىپتى ورىندار، ليفت تۇيمەلەرى، سۇيەنىشتەر، ەسىك تۇتقالارى، سۋ قويمالارى، باسسەيندەر جانە ت. ب.)، ماسكا- قولعاپتار، سانيتايزەرلەر، قاشىقتىقتى ساقتاۋ) قاجەت. ويتكەنى بۇل شارالار قاراپايىم بولىپ كورىنسە دە، ولاردىڭ ءتيىمدى ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك!

بۇل جاعدايدا سانيتاريالىق- اعارتۋ جۇمىسى تۋرالى ماسەلەنى قولعا الۋ قاجەتتىگى تۋىندايدى. ياعني، ادامدار ماسكا تاعۋ ەرەجەلەرىن، ەڭبەككە جارامسىزدىق پاراعىن (ونلاين) قالاي راسىمدەۋگە بولاتىنىن، ءوز- ءوزىن وقشاۋلاۋدا بولسا، تۋىستارىمەن جانە جاقىندارىمەن قالاي بايلانىسۋعا بولاتىنىن، ءۇي جاعدايىندا ناۋقاسقا قانداي جانە قالاي كومەك كورسەتۋ كەرەكتىگىن، اۋرۋ جۇقتىرىپ الماس ءۇشىن قانداي ساقتىق شارالارىن ساقتاۋ كەرەكتىگىن بىلۋلەرى ءتيىس.

- سۇقباتىڭىزعا راحمەت!

اۆتور: مارلان جيەمباي

سوڭعى جاڭالىقتار