شۇباتتىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - شۇبات - تۇيە سۇتىنەن دايىندالاتىن سۋسىن. شۇباتتى ءبىر قورلاندىرىپ الادى دا، ودان ءارى ەشقانداي اشىتقىسىز اشىتا بەرەدى.

ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا شۇباتتى تورسىقتا نەمەسە اعاش كۇبىدە اشىتقان. ول ءبىر تاۋلىكتە ءوز بابىنا كەلەدى. شۇباتقا ارنالعان تورسىقتى تۇيە مويناعىنان جاسايدى. شۇبات اشىتقاننان كەيىن، ونى ادامعا بەرەر الدىندا شايقاپ، كوپىرشىگىن جاقسىلاپ ارالاستىرىپ ۇسىنادى.

تۇيە ءسۇتى، بۇل تۇلىك سۋدى از پايدالانعاندىقتان، مايلى بولىپ كەلەدى. قۋاتى مەن دارۋلىق قاسيەتى قىمىزدان كەم ەمەس. قىمىزدا 499-528 ككال بولسا، شۇباتتا 789-991 ككال بولادى. شۇبات قۇرامىندا ماي، ءار ءتۇرلى ۆيتاميندەر مەن تۇزدار كوپ بولادى. شۇباتتى ماڭعىستاۋ وبل. تۇشىبەك بۇلاعىنداعى ەمدەۋ ورنىندا وكپە اۋرۋلارىن ەمدەۋگە پايدالانعان.

تۇيە ءسۇتىنىڭ حيميالىق قۇرامى: 86،5 پايىزى سۋدان، 14،5 پايىزى قۇرعاق زاتتان تۇرادى. ونىڭ ىشىندە ءسۇتتىڭ مايلىلىعى - 5،0، بەلوك - 3،6، كازەين - 2،8، البۋمين - 0،6، گلوبۋلين - 0،2، مينەرالدى زاتتار - 0،9 پايىز. اسىرەسە، قوس وركەشتى قازاق تۇيەلەرىنىڭ ءسۇتى ەمدىك قاسيەتىمەن قۇندى سانالادى. ارۋانالاردىڭ سۇتىندە مايلىلىق 4،9 پايىزدان 6 پايىزعا جەتەدى، ال، بەلوك 3،9 پايىزدان كەم ەمەس. ءسۇتتىڭ بەلوگى مەن مايلىلىعىنىڭ تەپە-تەڭدىگى شۇباتتىڭ قۇنارىن ارتتىرادى. امين قىشقىلىنىڭ قۇرامى دا جەتكىلىكتى.

تۇيە ءسۇتىنىن ۇدايى پايدالانعاندا ىشكى مۇشەلەردىڭ قىزمەتىن رەتتەپ، ادامدى سەمىرتەدى. قازاق ەمشىلەرى تۇيە ءسۇتىن ناۋقاستاردى ەمدەۋگە قولدانادى. جاسى ۇلعايعان قارتتارعا، اۋرۋ سالدارىنان دەنە قۋاتى تومەندەگەن ناۋقاستارعا ءبىر مەزگىل شۇبات ىشكىزەدى. شۇباتتى ىشكەن سوڭ ادام دەنەسى بالبىراپ تەرلەيدى، ۇيقىسى جاقسارادى، سەرگيدى، بىرتىندەپ سەمىرەدى. شۇباتقا قوسا باعلان ەتىمەن سورپالانۋ دا جاقسى اسەر ەتەدى.

ەم بولاتىن اۋرۋلارى

1. كەڭىردەكشەلەردىڭ سوزىلمالى قابىنۋىن (جەلوكپە) كۇشالا شۇباتىمەن ەمدەۋ جاقسى ناتيجە بەرەدى. ول ءۇشىن 2-3 تال كۇشالانى (تۇگى قىرىلعان) تۇيە ءسۇتى قۇيىلعان ساباعا سالىپ، ابدەن ءپىسىپ، جىلىداي وراپ، ءتۇن اسىرعان سوڭ، ءبىر كەسەدەن كۇنىنە ءۇش رەت ىشەدى. وسىلاي 2-3-اي جالعاستىرسا، سىرقات ادام ساۋىعىپ كەتەدى. مۇنى «كۇشالا شۇبات» دەيدى.

2. اسقازان مەن ىشەك جولدارىنا قارا جەل بايلانىپ، اس قورىتۋ ناشارلاعاندا حالىق ەمشىلەرى شاي توسابى ارقىلى ەمدەيدى. ول ءۇشىن ءىشى تازالانىپ جۋىلعان سىرلى شاينەككە سۋ قۇيىپ، تاس شاي، قالامپىر، قارا بۇرىش، تۇز سالىپ، تەزەك وتىنا شىمىرلاتىپ قايناتادى. شاۋگىمدەگى ءدارى- دارمەكتەردىڭ ءنىلى شىققان كەزدە، ەكى كەسەدەي تۇيەنىڭ شيكى ءسۇتىن قوسىپ، قايتا قايناتادى. ابدەن دەمدەلگەن قىزىل كۇرەڭ شايعا قايماق، سارى ماي كوسادى دا، ءبىر رەت ءبىر- ەكى كەسە ىشەدى. بۇل ەمدى وسىلاي ءبىر مەزگىل جاسايدى (جۇرەك اۋرۋى بار ادامدار بايقاپ ىشكەنى ءجون).

پايدالانۋ مولشەرى جاعدايعا قاراي بولادى. تۇيە ءسۇتىنىڭ قۇرامىندا ماي، بەلوك، ءتۇرلى ۆيتاميندەر جانە قانت بار.

دەرەككوز : bilim-all.kz