تۇرىك كۇيشىلەرى قازاق كۇيلەرىن باعلاما مەن تاردا ورىنداپ، حالقىمىزدى دومبىرا كۇنىمەن قۇتتىقتادى

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - ۇلتتىق دومبىرا كۇنىمەن قازاق حالقىن انادولى ەلىندەگى اعايىن قۇتتىقتاپ جاتىر. يۋسۋف التىن مەن حۋسەين كايناك اتتى تۇركيالىق مۋزىكانتتار قازاقتىڭ كۇيلەرىن تۇركيا مەن ازەربايجاننىڭ ۇلتتىق اسپابى - باعلاما مەن تاردا شەرتىپ، اتاجۇرتىنا ۇلكەن سالەمىن، ىستىق ىقىلاسىن جولدادى.

يۋسۋف التىن مەن حۋسەين كايناك جاقىندا سەمەيدەگى حاكىم ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى اياسىندا دومبىرا كۇنىنە ارنالعان دومبىراشىلار سايىسىنا قاتىسقان ەكەن. «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار» تاقىرىبىنداعى حالىقارالىق ونلاين- سايىستى شىعىس قازاقستان وبلىستىق امىرە قاشاۋبايەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك فيلارمونيا ۇيىمداستىرعان.

«اداي» كۇيى مەنى ەرەكشە رۋحتاندىرادى

28 جاستاعى يۋسۋف التىن ارداحان قالاسىنىڭ ارداحان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى. تار اسپابىنان ۇستازدىق ەتەدى. اسىرەسە «اداي» كۇيىن ەرەكشە ۇناتاتىنىن ايتادى. كوروعلى، بوزىنگەن، كوڭىلاشار، كوڭىل تولقىنى، ابايدىڭ تورى جورعا كۇيلەرى تار اسپابىنا سالىپ، شاكىرتتەرىنە دە اتاجۇرتتىڭ اسىل مۇراسىنان سۋسىنداتىپ ءجۇر.

«مۋزىكاعا العاشقى قادامدى ىشەكتى اسپاپتارمەن باستادىم. كوڭىلىمە كوبىرەك جاقىنى وسى اسپاپتار. تۇرىك حالىق اسپابى باعلامانى، سودان ازەربايجاننىڭ حالىق اسپاپتارى تاردى جانە سازدى ۇيرەنە باستادىم. دومبىرا كۇيلەرىن ءسۇيىپ تىڭدايمىن. البەتتە دومبىرام بولسا ۇيرەنىپ الاتىنىما كامىل سەنىمدىمىن. تۇركيادا دومبىرانىڭ جانە قازاق كۇيلەرىنىڭ تانىلۋىنا ارسلانبەك سۇلتانبەكوۆ اعامىزدىڭ «دومبىرا» اتتى ءانى زور ىقپال ەتتى»، - دەيدى ول.

جاس مۋزىكانتتىڭ ايتۋىنشا تۇرىك ەلى ءوزىنىڭ حالىق مۋزىكاسىن ەرەكشە باعالايدى، ءاردايىم زور قۇرمەتپەن قارايدى. جاس مۋزىكانت اتادان بالاعا ۇزىلمەي جالعاسىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق مۋزىكا ونەرىنىڭ ءوسىپ- وركەندەي بەرەتىنىنە سەنىمدى.

«ءار ساباق بارىسىندا شاكىرتەرىمىزدىڭ ساناسىنا وسى قاعيدانى قۇيىپ وتىرامىز. ۇلتتىق مۋزىكامىزدىڭ دامۋى ءارى كەلەشەك ۇرپاقتىڭ ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداۋى - ءبىزدىڭ موينىمىزداعى پارىز دەپ بىلەمىن. ارينە ەڭبەگىمىز ەلەۋسىز قالمايدى. تۇرىك حالقى ءوز ۇلتتىق مۋزىكاسىنا جانە ورىنداۋشىلارىنا سىيلاستىقپەن قارايدى»، - دەيدى يۋسۋف التىن.

تارمەن ورىندالعان «بوزىنگەن» كۇيى

يۋسۋف قازاقستانعا كەلىپ كورمەپتى. ايتسە دە اتالارىنان، اكەلەرىنەن تۇرىكتەردىڭ شىققان جەرى قازاق جەرى ەكەنىن بالا كەزدەن ساناسىنا ءتۇيىپ وسكەن.

«اتا بابالارىمىز زامانىندا ورتا ازيانىڭ ورتالىعى تۇركىستانىڭ باۋىرىنان شىققاندىقتان ءبىز قازاقستانعا ەرەكشە قۇرمەتپەن قارايمىز. تۇران بىرلىگىنە كۇش- قۋات بەرەتىن ەكى ەل - تۇركيا مەن قازاقستان دەپ ويلايمىن. نۇرسۇلتان نازاربايەۆتى اقساقالىمىز دەپ بىلەمىز. تۇرىك تاريحىندا ەڭ ماڭىزدى تۇلعالاردىڭ وسى قازاقتان شىققانى - كۇللى تۇرىككە ءمالىم دەسەم ارتىق ايتقانىم ەمەس. ارماندارىمنىڭ ءبىرى - اتاجۇرتىمىز قازاقستانعا اياق باسىپ، قوجا احمەت ياسساۋي بابامىزدىڭ كەسەنەسىن كورۋ»، - دەپ ءتۇيدى يۋسۋف التىن.

تۇركى ەلدەرىنىڭ ىشىندە ءبىرىنشى قازاقستانعا بارعىم كەلەدى

ال گازيانتەپ قالاسىنىڭ گازيانتەپ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى حۋسەين كايناك قازاق پەن تۇرىك سەكىلدى دومبىرا مەن باعلامانىڭ ءتۇبى ءبىر ەكەنىن ايتادى.

«ءبىر اتانىڭ ۇرپاعىمىز. ەكى ەل - ءبىر ۇلتپىز. سالتىمىز، ءداستۇرىمىز، مادەنيەتىمىز ءبىر. مەن «كوروعلى» داستانىن وتە قاتتى جاقسى كورەمىن، ءسۇيىپ تىڭدايمىن. البەتتە بۇل داستاننىڭ تۇركى الەمىندە كوپتەگەن نۇسقاسى بار. تۇركيادا دا تانىمال. قازاقتىڭ «كوروعلى» كۇيى جانىما جاقىن»، - دەيدى ول.

حۋسەين كايناك قازىرگى تاڭدا تۇركيادا ۇلتتىق اسپاپتارعا دەگەن قىزىعۋشىلىق ارتىپ كەلە جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى. ايتۋىنشا، بۇدان 15-20 جىل بۇرىن كوپ ادام قىزىقپاعانىمەن، قازىر حالىق مۋزىكاسىنا، حالىق شىعارماشىلىعى مەن اسپاپتارىنا ۇلكەن بەتبۇرىس بار.

«بۇعان ارينە ينتەرنەتتىڭ، الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ ىقپالى زور. ايتسە دە ءبىزدىڭ تۇركيادا قازىرگى ۋاقىتتا ۇلتتىق اسپاپ وركەسترلەرى وتە كەڭ تانىمال ەمەس. ارينە تاجىريبەلەر جاسالدى. ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق اسپابىمىز باعلاماعا بايلانىستى انسامبلدەر قۇرىلدى. باتىس ەۋروپانىڭ سيمفونيالىق وركەسترىن نەگىزىن الا وتىرىپ، كوپتەگەن تاجىريبەدەن ءوتتى. وركەسترگە بايلانىستى باس باعلاما جانە باعلامانىڭ ميكروفون نەمەسە ەلەكترونيكالىق كوپتەگەن ءتۇرى شىعارىلدى. مەن ءۇشىن وركەستردىڭ نەگىزى، ىرگەسى بولۋى كەرەك. ول وتە ماڭىزدى. ءبىز قازىر ۇيلەسىم بويىنشا باتىس مۋزىكاسىنىڭ تەحنيكاسىن قولدانامىز. تۇرىك مۋزىكاسىنىڭ ۇيلەسىمى - وتە تەرەڭ دۇنيە. باتىس مۋزىكاسىنا قاتتى ۇقسامايدى. سول ءۇشىن ءالى دە مول ىزدەنىس كەرەك. ەگەر وسى ىزدەنىستەر جەمىسىن بەرىپ جاتسا ءبىز ۇلكەن جەتىستىككە جەتتىك دەگەن سەنىمدەمىز»، - دەدى ول.

باعلامامەن ورىندالعان ابايدىڭ «تورى جورعا» كۇيى

قازاقستاندا ۇلتتىق دومبىرا كۇنى بەكىتىلگەن كەزدە حۋسەين كايناك بۇل جاڭالىقتى تامسانا قابىلداعانىن ايتادى. ۇلتتىق اسپاپقا وسىنداي قۇرمەت كورسەتكەنى حالقىمىزعا شىن كوڭىلىمەن قۇتتىقتاۋ جولدادى.

«ءبىزدىڭ مەملەكەتتە، تۇركيادا كەيبىر ۋنيۆەرسيتەتتەردە باعلاما كۇنى اتالىپ وتەدى. داستۇرىمىزدەن ايىرىلىپ قالماۋ ءۇشىن ءوز اسپابىمىزدى حالىق اراسىندا تانىتۋ - وتە ماڭىزدى. قازاق بولسىن، تۇرىك بولسىن - بۇكىل تۇرىك الەمى اتالارىنان قالعان اماناتقا ءارقاشان قۇرمەتپەن قاراعان. سول سەبەپتى اماناتقا قيانات جاساماي وتىرعان قازاق باۋىرلارىمدى شىن كوڭىلدەن تاعى دا قۇتتىقتايمىن»، - دەيدى ول.

حۋسەين كايناك سونىمەن بىرگە قازاقستان مەملەكەتىنە دە ەرەكشە ءىلتيپاتىن ءبىلدىردى. «قازاقستانعا بارمادىم. شىنىمدى ايتار بولسام، ورتا ازياعا نەمەسە باسقا ءتۇبى تۇرىك مەملەكەتتەردىڭ ەشقايسىسىنا بارىپ كورمەپپىن. ارينە تىلەك قاشان دا بار. ەڭ ءبىرىنشى مۇمكىندىك بولعان جاعدايدا تۇركى تىلدەس ەلدەر ىشىندە قازاقستانعا بارعىم كەلەدى. ءبىز ورتا ازياداعى تۇرىك مەملەكەتتەردىڭ ىشىندەگى قازاقتاردىڭ وتە دامىعان مەملەكەت رەتىندە بىلەمىز. قازىرگى قازاقستاننىڭ استاناسى - نۇر- سۇلتان قالاسىنىڭ ءبىز ەۋروپا قالالارىنان دا دامىعان يننوۆاتسيالىق قالا ەكەنىنەن حاباردارمىز»، - دەپ ءتۇيدى حۋسەين كايناك.

اۆتور: ايان بەكەن ۇلى