ەلوردادا تۇرسىن جۇرتباي مەن نۇرلان دۋلاتبەكوۆتىڭ كىتاپتارى تانىستىرىلدى
جوبا اياسىندا ەلوردادا عالىم، الاشتانۋشى تۇرسىن جۇرتباي مەن پروفەسسور ءارى دەپۋتات نۇرلان دۋلاتبەكوۆتىڭ كىتاپتارىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
«وتىرار» كىتاپحاناسىندا كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەرىنە اۆتورلاردىڭ وزدەرى مەن زيالى قاۋىمنىڭ ءبىرقاتار وكىلى قاتىستى. جيىندا مودەراتور بولعان ل. گۋميلەۆ اتىنداعى ە ۇ ۋ رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ اتالمىش جوبا اياسىنداعى جۇمىس تۋرالى ايتىپ ءوتتى.
«عۇمىرنامالىق زەرتتەۋلەردى، اباي شىعارماشىلىعى تۋرالى مونوگرافيالاردى، دەرەكنامالىق ەڭبەكتەردى، جاڭا تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن وقۋ- ادىستەمەلىك جۇمىستاردى تانىمدىق سەريالدىق باسىلىم تۇرىندە ۇسىنىپ وتىرمىز. باستى ماقسات - اباي تانۋعا قاتىستى جاڭا سيپاتتاعى عاسىرلىق اسپەكتىدەگى عىلىمي زەرتتەۋلەردى عىلىمي قوعامعا، اسىرەسە جاستارعا ناسيحاتتاۋ»، - دەدى ەرلان سىدىقوۆ.
بەلگىلى ابايتانۋشى عالىم تۇرسىن جۇرتبايدىڭ «اباي اكادەمياسى» عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ارنايى جوباسىمەن شىعارىلعان «بىلمەي مۇنى جازعان جوق» ەڭبەگى اباي ولەڭدەرى ماتىندەرىندەگى ايىرماشىلىقتاردى قولجازبالار نەگىزىندە سالىستىرۋ ارقىلى تالداپ، سالماقتى قورىتىندى شىعارۋىمەن ماڭىزدى. ەڭبەك ەكى ۇلكەن بولىمنەن تۇزىلگەن. اباي ولەڭدەرىنىڭ ءتۇپنۇسقاسى، دالدىگى ابايتانۋدىڭ ءالى شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان كۇردەلى ماسەلەسى ەكەنى بەلگىلى.
اۆتورلىق قولجازبا نۇسقاسى ساقتالماعاندىقتان بىرنەشە نۇسقالى كوشىرمەلەر ارقىلى قاعازعا تۇسكەن ولەڭ ماتىندەرى ناقتىلاۋدى قاجەت ەتەدى. ت. جۇرتباي ەڭبەگىندە شىنجاڭ ايماعىنداعى زيات شاكەرىم ۇلى قولىنداعى ابايدىڭ 1909 -جىلعى جيناعى، شاكەرىمنىڭ قولجازبا داپتەرىمەن سالىستىرىلىپ كوشىرىلگەن شەريازدان مارسەكوۆتىڭ نۇسقاسى، سونداي-اق بىزگە بەيمالىم حاتكەر- كاتىپتىڭ 1909 -جىلعى كىتاپتان كوشىرگەن قولجازبالارى نەگىزگە الىنىپ، سالىستىرمالى تالداۋلار جاسالعان.
سونىمەن بىرگە تۇرسىن جۇرتبايدىڭ «كەشەگى وتكەن بي قۇنانباي» ەڭبەگى قازاق تاريحىنداعى ءىرى تۇلعالاردىڭ ءبىرى، اعا سۇلتان قۇنانباي وسكەنباي ۇلىنىڭ شىنايى بەينەسىن تاريحي شىندىق تۇرعىسىنان تانىتۋعا باعىتتالعان. اۆتور اۋەلى كوركەم بەينە رەتىندەگى قۇنانبايعا تاڭىلعان ارەكەت پەن تاعىلعان ايىپتاۋلارعا نازار اۋدارىپ، بۇلاي بولۋىنىڭ سەبەپتەرىن تالداپ كورسەتەدى.
«اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىنداعى - قۇنانباي مەن اباي - اكە مەن بالا - ءبىر-بىرىنە مۇلدە كەرەعار قالىپتا كورىنەدى. ەسكى مەن جاڭانىڭ بىتىسپەس تارتىسى دا وسى ەكى تۇلعانىڭ بويىنا جيناقتالادى.
قۇنانبايدىڭ كۇردەلى بولمىسىن قايشىلىقتى سيپاتتا تانىتا وتىرىپ، ونى قاتىگەز بيلەۋشى، ەسكىنىڭ قالت ەتپەيتىن ساق قورعاۋشىسى ەتىپ بەينەلەۋ سول كەزدەگى يدەولوگيانىڭ قاتاڭ تالابىنان تۋىنداعان.
اۆتور وسى ماسەلەرگە ەرەكشە نازار اۋدارىپ، ومىردەگى قۇنانبايدىڭ شىنايى بولمىسىن، ءبىر بويىندا ىرىلىك، قايراتكەرلىك، قاتالدىق توعىسقان دالا شونجارىنىڭ ەرەكشە قاسيەتىن اشىپ كورسەتۋدى ماقسات ەتەدى. ال ق ر ۇ ع ا كوورەسپوندەنت- مۇشەسى، زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور نۇرلان ورىنباسار ۇلى دۋلاتبەكوۆتىڭ «قۇنانباي ءىسى» اتتى دەرەكنامالىق زەرتتەۋ ەڭبەگى قۇنانباي وسكەنباي ۇلىنىڭ ءومىربايانىنا قاتىستى بارىنشا باي دەرەك كوزدەرى - ارحيۆ قۇجاتتارى. سولاردىڭ ىشىندە ومبى وبلىستىق تاريحي ارحيۆىندە ساقتالعان قۇجاتتاردىڭ ماڭىزى زور.
قۇنانباي وسكەنباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن قىزمەتىندەگى ەڭ ءبىر كۇردەلى كەزەڭ - ونىڭ ۇستىنەن ءىس قوزعالىپ، ۇزاق ۋاقىت تەرگەۋدە بولاتىنى، سونىڭ زاردابىنان ومبى قالاسىنا دەيىن شاقىرىلىپ، مىرزاقاماقتا وتىراتىنى، ىقتيارسىز تەرگەۋدە استىندا جۇرەتىنى.
«قۇنانباي وسكەنبايەۆ ءىسى» وسى كەزەڭدەگى وقيعالاردى سۋرەتتەيدى. جيناقتا ق. وسكەنبايەۆ پەن ونىڭ ءىنىسى مايباساردىڭ قىلمىستىق ىسىنە قاتىستى ءمان-جايلاردى انىقتاپ بەرەتىن تاريحي دەرەكتەر بىرىزگە ءتۇسىرىلىپ، جۇيەلەنىپ بەرىلگەن.
اۆتور: ايان بەكەن ۇلى