جاپوندارعا ۆيرۋس جۇقپاي ما؟
بۇل قالاي؟ قازىر بۇكىل الەم اسا ءبىر قاجەتتىلىك تۋماسا ۇيدەن شىقپاڭىزدار دەپ شىرىلداپ جاتقان جوق پا؟ باسقانى بىلاي قويعاندا، كەيبىر ەلدەردىڭ پرەزيدەنتى، مينيسترلەردىڭ ءوزى قولدى جۋۋدىڭ دۇرىس جولىن كورسەتىپ، ەلدى ساقتىققا، تازالىققا شاقىرىپ جاتىر. ادام كوپ شوعىرلانعان جەرگە بارماق تۇگىلى، اۋادا تاراعان ۆيرۋستان امان بولۋ ءۇشىن ۇيدەن شىعۋدىڭ ءوزى قاۋىپتى بولىپ تۇرعاندا جاپونيانىڭ مۇنىسى نەسى؟ الدە جاپوندىقتارعا ۆيرۋس جولاماي ما؟
توكيودا تۇراتىن ۆلاديمير بەلوۋسوۆ دەگەن ازامات مىناداي قىزىق مالىمەتتەرمەن ءبولىسىپتى:
1. بۇرىن- سوڭدى جاپونيادا بولعان ادام ول ەلدىڭ ادامدارى تازالىقتى وتە قاتتى ساقتايتىنىن بىردەن بايقايدى. بۇل ەلدىڭ حالقى كۇنىنە كەمىندە ءۇش رەت دۋش قابىلدايدى جانە بارلىعى سوعان ادەتتەنگەن. ءسات سايىن قولدى جۋۋ ولار ءۇشىن بۇرىننان قالىپتاسقان داعدى. وندا اۋانىڭ ءوزى سونداي تازا، قانداي دا ءبىر ءيىس بولسا، ول جانىڭىزدان وتكەن ادام سەپكەن ءپارفيۋمنىڭ جاعىمدى ءيىسى عانا جانە ول تەز تاراپ كەتەدى.
2. جاپوندىقتار كيىمدەرىن ءجيى اۋىستىرادى. ال ىشكيىمىن كۇنىنە بىرنەشە رەت اۋىستىرۋ «ۇيرەنشىكتى ەرەجەگە» اينالعان.
3. ول ەلدە ادامدار ءبىر- بىرىنە قول تيگىزبەيدى. قول الىسۋ، قۇشاقتاسۋ تۇرماق، جاي عانا جاناسۋدىڭ ءوزى ينتيمدىك ارەكەت سانالادى. ولاردىڭ امانداسۋى دا، سىيلاۋ، قۇرمەتتەۋى دە - ءيىلىپ تاعزىم ەتۋ.
4. بىلەسىز بە، جاپونيادا ەشكىم ەشقاشان جانىڭدا جابىسىپ، ارتىڭدا تىرەلە تاقاسىپ، تاپ جەلكەڭدە دەمالىپ تۇرمايدى. دۇكەن كاسساسى نەمەسە بانكومات كەزەگى، قوعامدىق كولىك كۇتۋ، كىرۋ مەن شىعۋ سىندى جايلاردىڭ بارلىعىندا اراقاشىقتىق ساقتاۋ ولاردا بۇرىننان قالىپتاسقان، ساناعا ءسىڭىپ كەتكەن ءتارتىپ. ولار ۆيرۋسسىز دا ءبىر مەتردەن الشاق قاشىقتىقتى ساقتايدى.
5. ەپيدەمياسىز- اق بۇكىل ەلدە جىل بويى، ءار كۇنى بارلىق قوعامدىق ورىندار مەن كولىكتەر مۇقيات سانيتارلىق تازالاۋدان وتكىزىلەدى. كۇنى- ءتۇنى باكتەرياعا قارسى سۇيىقتىق سەبىلىپ تۇراتىن جەرلەر كوپ. جانە مۇنىڭ ءبارى ادامنىڭ ارالاسۋىنسىز، اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەمەن جاسالادى. مىسالى، ەسكالاتور لەنتاسى تومەن تۇسكەن كەزدە، قايتادان جوعارى كوتەرىلگەنشە وندا ارنايى ورناتىلعان دەزينفەكسيالىق سۇيىقتىقپەن جۋىلىپ، كەپتىرىلىپ ۇلگەرەدى.
6. ەلدەگى بارلىق اجەتحانالار تەگىن. ولاردىڭ تازالىعى مەن جابدىقتالۋى قانداي دەسەڭىزشى! اجەتحانالارىندا سابىن مەن سۋ، سۇرتكىشتەر ەشقاشان تاۋسىلعان ەمەس. ونى ايتاسىز، اجەتحانالاردا ىشكيىم، شۇلىق، كەرەك بولسا كيىمىڭدى تولىق اۋىستىرىپ الۋعا ارنالعان بولمەلەر بار.
7. ازىق- تۇلىك ساتاتىن دۇكەندەردىڭ بارىندە قول جۋاتىن راكوۆينا مەن سۇيىق سابىن قۇرىلعىسى ورناتىلعان.
8. بارلىق نارسە - اس، تاماق تۇرلەرى تۇگەل گەرمەتيكالىق قاپتامامەن قاپتالادى. كوكونىستەر مەن جەمىستەر دە مولشەرىنە قاراي پوليەتيلەن پاكەتتەردە بولادى. اشىق- شاشىق تۇرعان زات تاپپايسىز.
9. اۋىرىپ قالعان، مازاسى قاشقان ادام تۇماۋ، جۇقپا دەپ جاتپاي- اق مىندەتتى تۇردە تەز ارادا ماسكا تاعادى. اۋرۋدى وزگەگە جۇقتىرماۋ ءاربىر جاپوندىقتىڭ ازاماتتىق بورىشى سانالادى.
10. ولار شەت ەلدەرگە شىعا بەرمەيدى، ونى ۇناتپايدى دا. ءوز ءۇيى، ءوز وتانىنان تىس جەرلەردى ولار قاۋىپتى، قورقىنىشتى كورەدى.
11. ازىق- تۇلىك ساپاسى سونداي جوعارى، ساقتاۋ مەرزىمى وتە قىسقا. تازا، جاڭا دايىندالعان تاعام، جەمىستەر جاڭا عانا جۋىلعان قالپىندا ساقتالاتىنى سونداي، الا سالىپ جەي بەرۋگە بولادى.
12. ولار وتە كوپ قوزعالادى. سپورتقا نەگىزدەلگەن بەلسەندى ويىن تۇرلەرى، تازا اۋادا كوبىرەك ءجۇرۋ جاس بالادان جاسى كەلگەن قارتىنا دەيىن قانىنا سىڭگەن قالىپتى جاي. سوندىقتان تاڭ اتقاننان كۇن باتقانشا سەرگەك تە جايدارى جۇرەدى.
13. ومىرىمدە قارنى قامپايىپ، بۇعاعى سالبىراعان جاپوندىقتى كورمەپپىن. جاسى دا، جاسامىسى دا تارتىلعان سىمداي ارىقشا كەلگەن، ەڭكىش تارتپاي ءتۇزۋ جۇرەدى، دەنە ءبىتىمى سىمباتتى. جانە ءاربىرى ءوز جاسىنان الدەقايدا جاس كورىنەدى. ويتكەنى ولار تاماقتى ءاردايىم مولشەرمەن، از- ازدان جەيدى. جاڭا تۋعان بالانى دا ءبىرىنشى كۇننەن وسىعان ۇيرەتەدى.
ياعني بۇكىل الەم توتەنشە جاعداي مەن كارانتين كەزىندە عانا قاتاڭ قاداعالايتىن ەرەجەلەر جاپون حالقى ءۇشىن ءتيىستى تازالىق پەن قالىپتى ءومىر ءسۇرۋ داعدىسى ىسپەتتى. سول ءۇشىن ولار بالالاردى مەكتەپكە جىبەرۋدەن مۇلدە قورىقپايدى. مەنىڭشە، الەم جاپونيادان ۇلگى الۋى كەرەك!
د. ومىربەك.
«زامانا گازەتى»