كوكالا قويدىڭ جامباسى. ەتنوگرافيالىق اڭگىمە

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - التايدىڭ تەرىسكەيى قوبدا بەتىندەگى از قازاقتىڭ اتا قونىسى قايسى ەدى دەگەندە تەكەلى جايلاۋىنىڭ تەكشەسى مەن كوكسەركە تۇيىعىنا مولدىرەپ بىتە قالعان كوگىلدىر كول ەسكە كەلەدى.

ال بۇل جاققا كيىز تۋىرلىقتى كوشپەلى قازاقتىڭ قونىس اۋدارۋ تاريحىنا ۇڭىلسەك، سوناۋ 1930 -جىلدارداعى الاپات كەزەڭگە تىرەلەمىز. وعان دەيىن ءور التايدىڭ كوكتوعاي، بۋرىلتوعاي جەرلەرىن مەكەندەپ تۇرعان (بۇل ەندى جەكە اڭگىمە).

سول كوكسەركە، تەكەلى جوندارىنىڭ اقباس شىڭدارى مەن اقسامايلى دوڭعىلدارىندا ءىزى، جۇرتتارىندا اتىنىڭ تۇگى قالعان اتالارىمىزدىڭ ءبىرى - تاكىباي سايىرباي ۇلى. ول - اۋىلىنا عانا ەمەس، ايماعىنا سىيلى كىسى ەكەن. اينالاسىنا بەت- بەدەلى بار، اقىلگوي ادام بولعان. سول كىسىنىڭ الابوتەن مالساقتىعى، ادام سەنگىسىز قىراعىلىعى تۋرالى مىنا ءبىر وقيعانى كەيىنىرەكتە كوزىن كورگەن اقساقالداردان ەستىپ ەدىك.

تاكىباي اقساقال - قوراسىنا مىڭعىرعان قوي بىتكەن، ورىسىندە ءۇيىر- ءۇيىر جىلقىسى، تابىن- تابىن تارعىل سيىرى بار ءوز زامانىنىڭ ىرگەلى بايى بولعان كىسى ەكەن. سوعان سايكەس اۋلاسىندا مالى جوق، كوگەنىنە كورىپ بەرەيىن دەسەڭ تىشقاق لاق بىتپەگەن كەدەي- كەپشىكتەردەن قولىن تارتپايتىن الاقانى اشىق ادام دەسەدى. ول كەزدەگى بايلاردىڭ جايى بەلگىلى عوي. وزدەرى ءتورت تۇلىك ءۇشىن تۇياق قىبىرلاتپايدى. ءبىراق اۋىل اراسىنداعى مالدىڭ جاي- كۇيىن جاقسى بىلەتىن مىقتى جىگىتتەردى جيناپ الادى دا، جىل ون ەكى اي سولارعا باقتىرادى. اتامىزدىڭ تاڭداۋلى مالشىلارىنىڭ ءبىرى - ىرگەباي دەگەن كىسى بولىپتى.

ىرگەباي باستاعان جىگىتتەر قىستا مالدى اقۇنتى جونىنداعى قىستاققا ايداپ كەتەدى ەكەن. بۇل - جىلداعى بۇزىلماس ءداستۇر. بىردە الگى مالشى جىگىتتەر قىستاققا ورنالاسقان سوڭ قورالى قويدىڭ ىشىندەگى ەڭ سەمىزى ءارى ءىرىسى بولعان ءبىر كوكالا ەركەك قويدى «جىعىپ» الادى. قىسقى ازىققا. ءبىر كۇنى مالدىڭ جايىن بىلۋگە قىستاۋداعى قوسقا كومەكشىلەرىمەن بىرگە قوجايىن كەلەدى. سول كۇنگى اسپاز كوكالا ەركەك قويدىڭ ءبىر جىلىگىن جامباسىمەن قوسا قازانعا سالادى.

كەشكە ەل ورىنعا وتىرعان ۋاقىتتا ەت تە ءپىستى. قوناقتار تورگە جايعاسىپ، داستارقان جايىلدى. كوپ كەشىكپەي جامباس مايى دىرىلدەپ، بۋى بۇرقىراپ اس قويىلادى ورتاعا. سوندا ابىز قاريا اس تاباققا شۇقشيا قاراپ وتىرىپ: «اۋ جىگىتتەر، وتارداعى مىڭ باس مالدىڭ ىشىنەن وسى كوكالا ەركەك قويدان باسقا تىسكە باسار تاپپادىڭدار ما؟» دەيدى. ايتارعا ءسوز تاپپاعان مالشى جىگىتتەر ءبىر- بىرىنە جالتاق- جالتاق قاراپ وتىرىپ قالىپتى. سويتسە، كوكالا ەركەك قوي اتامىزدىڭ كوكتەمدە قۇرباندىققا شالامىن دەپ نيەتتەنىپ قويعان مالى ەكەن. الدىنا ءپىسىپ كەلگەن جىلىگى مەن جامباسىنان- اق تانىپ قويعان عوي.

سوندا: «ءدال مۇنداي قىراعى ادامعا مال- داۋلەت بىتپەگەندە كىمگە بىتەدى؟» دەپ تاڭدانىسقان ەكەن وتىرعاندار

تىلەۋبەردى ساحابا

https://egemen.kz/