ناۋرىزدا بولاتىن تابيعي قۇبىلىستار
مۇنىڭ سىرى دا از ەمەس. كوك پەن جەردى، جۇلدىز بەن اسپاندى باقىلاعان كوشپەندى جۇرت تابيعات وزگەرىسى مەن اسپان وزگەرىسى اراسىندا سايكەستىكتى ءجىتى زەرتتەپ، ونى شارۋاشىلىق پەن تۇرمىس- تىرشىلىككە قولدانعانى بەلگىلى. حالىق مۇنداي مامانداردى ەسەپشىلەر دەپ اتاعان. ەسەپشىلەردىڭ ءىلىمى بۇكىل حالىققا قولجەتىمدى بولعان. ياعني، ەسەپشىنىڭ بىلەتىن ءىلىمىن قاراپايىم حالىق تا ءبىلىپ، ءتۇسىنىپ، ۇعىنىپ وتىرعان. سوندىقتان تابيعي وزگەرىستى ءبىر ادامداي ءتۇسىنىپ، سوعان قاراي ارەكەت ەتكەن .
ناۋرىز نەگە جىل باسى؟
ويتكەنى ءدال وسى ناۋرىز ايىندا تابيعاتتا سيرەك كەزدەسەتىن قۇبىلىس - كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلۋى بولادى. ناقتىراق ايتساق، اسپان الەمىندە ۇركەر، سۇمبىلە، ءۇشارقار- تارازى سىندى ءىرى ءۇش جۇلدىز ءبىر ءتۇزۋدىڭ بويىندا كەلىپ، تىزىلە ورنالاسادى. مۇنى حالىق كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلۋى دەيدى. بۇدان كەيىن ءۇش شوقجۇلدىز دا كوزگە كورىنبەي كەتەدى. مىنە، بۇل كوكتەم مەن جازدىڭ باستالعانىن بىلدىرەدى. كەيىن جاز بىتە باستاعاندا تارازى، كەيىن سۇمبىلە، قىس كەلگەنىن بىلدىرەتىن ۇركەر تۋادى. كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلۋى - ناۋرىز مەيرامىنداعى ورتالىق ۇعىم. شارۋا باعىپ ۇزاقتى كۇندى دالالا وتكىزەتىن، مالشى، ەگىنشى قاۋىم كۇننىڭ قانشالىقتى ۇزارعانىن، ءتۇننىڭ سونگالىقتى قىسقارعانىن شامالاپ ءبىلىپ وتىراتىن شوقى، توبە، ادىر، وزەن ، بۇلاق ت. ب. تابيعي بەلگىلەرى بولادى. ءبىراق كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى ەكەن دەپ حالىق وتكىنشى امالعا الدانىپ قالمايدى. ۇركەر، ءۇشارقار- تارازى، سۇلۋ سارى جۇلدىزدارىنا قاراي وتىرىپ، ولاردىڭ كوكجيەككە جاقىنداۋ شاماسىن مەجەلەپ، جازدىڭ شىعۋىنا قانشا كۇن قالعانىن ەسەپتەيدى. سودان كەيىن عانا شارۋاشىلىققا كىرىسەدى.
ەسەپشىلەر كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلگەنىن جان- جانۋارلاردىڭ مىنەز- قۇلقىنا قاراپ تا اجىراتاتىن بولعان. ماسەلەن، باتىس قازاقتارى ناۋرىزدىڭ 14- كۇنى سارىشۇناق ءىنىن شىققانىن كۇتىپ، باقىلاۋ جاسايدى. ەگەر سارىشۇناق ىنىنەن ۇزاماي، ماڭايىندا جۇرسە، دەمەك، كۇن ءالى سۋىق بولادى دەگەن ءسوز. ال ەگەر ىنىنەن ۇزاقتاۋ كەتسە، وندا كۇن جىلىنادى دەپ بولجاعان. تاسباقا ىنىنەن شىققاندا، اۋىزىنا ءشوپ تىستەپ شىقسا، وندا كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى ءارى كۇن جىلىنادى دەگەن. بۇل ءشوپتى حالىق ءماريام ءشوپ دەپ اتاپ كەتكەن. كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلگەنىن ءتورت تۇلىك سەزەدى. مۇنى ءاز ءجۇرۋ دەيدى. ياعني، وتارداعى قوي كۇننىڭ جىلىناتىنىن ءبىلىپ مارقايۋى. وتارداعى قوشقار تۇمسىعىن كوككە كوتەرەدى. باتىس قازاقتارىندا ناۋرىزدىڭ كەلە جاتقانىن بەلگىلەيتىن 14 - ناۋرىزدا وتەتىن كورىسۋ مەيرامى بار. بۇل كۇنى اۋىل ادامدارى ءبىر- بىرىمەن اشىق- جارقىن، ەمەن- جارقىن امانداسىپ، ءتوس قاعىستىرىپ قۇرمەت كورسەتەدى. بۇل - ءبىر- بىرىمىزگە دەگەن وكپە- رەنىش قىستىڭ سۋىعىمەن بىرگە كەتسىن دەگەن نيەت.
ۇزانعان كۇننىڭ كوزى، ءتۇن قاراڭعىسىنىڭ قىسقارىپ، ورنىن جارىققا بەرۋى، جەر بەتىنىڭ جىلىپ، كوكتىڭ قاۋلاپ شىعۋى جاسارۋدىڭ، جاڭعىرۋدىڭ بەلگىسىندەي كورىنەدى. جەر مۇزدىڭ، قاردىڭ قۇرساۋىنان ارىلىپ بۋسانادى. جەر دۇنيەنى ەلجىرەتەتىن دە، بۋساندىراتىن دا تىكە تۇسكەن كۇن ساۋلەسى. كۇننىڭ قىزۋى ءوتىپ بارا جاتقان شاقتا كوكتىڭ ءجۇزىن سارى باۋىر، قارا بارقىن بۇلت باسىپ نايزاعاي ونياپ، كۇن كۇركىرەپ جاڭبىر توگەدى. ناۋرىزدا جاۋىپ جاتقان قار ۇستىنە قۇمالاق شاشۋ ارقىلى كوكتەمنىڭ ەرتە، نە كەش شىعاتىنىن بولجاپ بىلۋگە بولادى: ەگەر قۇمالاق قار ۇستىنە كىدىرىپ قالسا، كوكتەم قىرىق كۇن كەش تۋادى.
Massaget.kz